Hugo Chavezen heriotza eta Venezuelako etorkizuna
Ez dut Venezuela zuzenean ezagutzen, baina oso erakargarria iruditu zait herrialde horren bilakaera azken urteetan. Tristura sentitu dut Hugo Chavez presidentea hil denean, bere herriarekiko hartu zuen konpromisoa bete egin zuelako eta ordura arte ahotsik ez zeukan jendeari benetako itxaropena eman ziolako. Egun hauetan ikusi ditugun irudietan argi dago herri xumeak maite zuela, eta, aldiz, beste batzuek gorrotatzen zutela. Bada, estimu eta gorroto horren arrazoiak aztertzea guztiz ezinezkoa da bere politika baloratu ahal izateko.
Chavezek hauteskundeak irabazi zituen 1999an lehen aldiz, eta harrez gero, bata bestearen atzetik, nazioarteko begiraleek ez zuten inolako irregulartasunik aurkitu. Egia da, hasieran, 1992an, estatu kolpe militarra eman zuela, baina zigortua izan zen eta gero demokrazia formalaren bidetik saiatu zen, arrakasta handiz. Beraz, alde horretatik, ez dago aitzakiarik.
Chavezek bultzatu duen prozesuan, beste prozesu politikoetan bezala, akatsak eta mugak aurki daitezke, noski. Baina askoz ere gehiago dira bere lorpenak: pobrezia jaistea, zerbitzu publikoak eta boterea herriaren zerbitzura jartzea, eta azkenik, Amerikan mugimendu politiko berria sustatzea.
Chavezen politika soziala garbia eta ausarta izan da: hasteko, politika independentea egin du, bai multinazionalekiko baita Amerikako Estatu Batuekiko ere; horren ondorioz, petroliotik lortzen den aberastasuna, ordura arte pertsona eta talde pribilegiatuentzat zena, programa sozialetan inbertitu du, elikagaien merkatua Estatuan bertan antolatuz, familia txiroei mozkinak eskudirutan banatuz eta doako osasuna eta hezkuntza bermatuz.
Datu zehatzak aipa daitezke: 1999an familia txiroak %42 ziren eta gaur, %26. Familia oso-oso txiroak %17 eta orain %7. Elikagaien kontsumoa, pertsonako eta urteko, 420 kilokoa zen 1999an eta gaur egun 511 kilokoa. Hezkuntzan ere aldaketa nabarmena izan da: irakurtzen eta idazten ez zekizkiten bi milioi herritar alfabetatu dira; eskolaurrean, 1999an umeen %43 zeuden eskolatuta eta gaur, %71. Bigarren hezkuntzan, %48 eta gaur %74. Unibertsitatean, Venezuela da Latinoamerika eta Karibe inguruan bigarren herrialdea, Kubaren atzetik; irakaslearen kopurua %170 igo da eta 2011n 934.688 ordenagailu eramangarri banatu ziren; osasun arloan zeresanik ez: inbertsioa %3.879 igo da 1999tik hona eta BPGaren %2,3 da; pentsiodunen kopurua ere handitu da %484, eta orduan populazioko %2,0 pertsonek pentsio bat jasotzen bazuten, orain %4,4 da.
Baina aipagarrienak ez dira “bakarrik” mikroekonomia datuak; makroekonomian ere aurrerakada ikaragarria egin du Venezuelak (BPGarekiko): Carlos Andres Pérez presidentearekin zor publikoa %65,8 zen, Rafael Caldera presidentearekin %49,8 eta Chavezekin %28,8 –aipatutako zerbitzuak bermatu eta gero–. Nekazaritza produkzioa %97 hazi da; desenplegu tasa 1999an %15,2 zen eta gaur %9,2; latifundiotik %54 lurrak berreskuratu dira jabe txikientzat.
Ez da, bada, harritzekoa jende eta talde aberatsek Chavez presidentea gorrotatzea, ez baitiote inolako etekinik atera bere politikari, ez baitu enpresa proiektu pribatu potolorik bultzatu. Horregatik egin diote aurre, horregatik gorroto dute biziki eta ez diote barkatuko bere ibilbide konprometitua.
Venezuelako herriak aukera paregabea izan du Chavezekin. Espero dut aurrerantzean herriak bere testigua hartuko duela eta berak zabaldu duen bidea jarraituko duela.
Mila esker, Chavez presidentea.
Joan den astean Trumpek ohartarazi zion Putini hamar eguneko epean Ukrainarekin su-eten akordio bat sinatu ezean, zigor ekonomikoak ezarriko dizkiola. Zelenskik sare sozialetan adierazi du ezinbestekoa dela Errusiako presidentearekin bildu aurretik lehenbizi su-etena... [+]
Von der Leyenek eta Trumpek akordioa lortu eta astebetera egin du mehatxua AEBetako presidenteak, Europako herrialdeek hitzartutakoa beteko ez dutela kezkatuta. Europako produktuei %15eko muga zergak ipintzeaz gain, Europako Batasunak AEBetan 600.000 milioi euro gehiago... [+]
Brasilgo Auzitegi Gorenak eman du sententziaren berri, Bolsonaro oraindik Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo egungo presidentea pozoitu eta Alexandre de Moraes epailea hil nahi izateagatik epaitzen ari diren bitartean. Sare sozialik erabili ezin zuenean,... [+]
Bigarren aldiz da El Salvadorko presidente Bukele, konstituzioak legegintzaldi bat baino gehiagoz presidente izatea debekatzen badu ere. Orain, konstituzioa aldatu eta nahi beste aldiz hautatu dezakete presidentea.
Euskal diasporaren Boiseko Jaialdiaren testuinguruan, Etxepare Euskal Institutuak eta AEBetako euskal erakunde NABOk euskararen irakaskuntza sustatzeko akordioa sinatu dute. Hori horrela, AEBetako Euskal Etxeek euskara "sustatuko eta trinkotuko" dute, eta Jaurlaritzak... [+]
Kontatzen ez dena ez da existitzen. Oso barneratuta daukagu lelo hori, baita informazioa boterea dela eta eragiteko gaitasun handia duela ere. Are gehiago gerra edo gatazketan, batik bat oraindik tresna digitalak asko garatu gabe zeudenean, informazioa ez baitzegoen hain eskura... [+]
Boliviako ezkerreko militante historikoa da Nila Heredia, bi aldiz Evo Moralesen Osasun ministro izandakoa. Abuztuan hauteskunde orokorrak izango dituzte, eta herrialdearen egoera politikoa aztertu du elkarrizketa honetan.
Historia garaikideko basakeriarik handienetakoak dira Hiroshimaren eta Nagasakiren bonbardaketak. 1945eko abuztuan, hiru eguneko epean, bi bonba atomiko jaurti zituzten lehen aldiz historian eta bi hiritako biztanleak modu indiskriminatuan hil zituzten. 1945aren amaierarako,... [+]
Auzitegi Gorena 2018an hasi zen ikertzen 2002 eta 2010 artean Kolonbiako presidente izan zena, hainbat paramilitarri ordainketak egiteagatik. 2020an 67 eguneko etxeko atxiloaldia bete zuen auzi berarengatik, eta orain Bogotako Auzitegi Nagusiak ebatziko du Kolonbiako lehen... [+]
AEBetako Idaho estutako Boise hiriburuan ospatuko dute euskal kultura ezagutarazteko, eta euskal diaspora batzeko. Hainbat ekitaldi egingo dituzte uztailaren 29tik abuztuaren 3ra arte.
Horrez gain, Europa behartu egin du gasa AEBei erostera, 750.000 milioi euro xahutu beharko ditu horretan datozen hiru urteotan; beste 600.000 milioi euro gehiago inbertitu beharko ditu han, "inbertsio estrategikoetan"; eta, "ehunka milioi euro", zehaztapen... [+]
Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]
Ekainaren 13an hasi eta 24an amaitu zena “12 Egunetako Gerra” bezala ezagutuko da aurrerantzean. Gauza harrigarri batzuk gertatu ziren bertan, pentsaezinak ordura arte. Nahiz eta lerro hauek idaztean egun gutxi igaro diren bukatu zenetik, ondorio batzuk atera... [+]
Hagako taldeak deituta 30 estatu bildu dira bi egunez Kolonbian, eta horietako hamabik sei neurri sinatu dituzte "Israelen Palestinako kolonizazio ilegala" gelditzeko. Horietako bat, Tel Avivekin duten kontratu publiko oro berrikustea, okupazioan eraginik duen ala ez... [+]
Etxe Zuriko maizterrak larunbatean iragarri zuen EB Europako Batasunaren esportazioei %30eko muga zergak ezarriko dizkiela abuztuaren 1etik aurrera, biak merkataritza akordio batera ez iritsiz gero. Horren aurrean, AEBei muga zergak igotzeko prest dagoela adierazi du EBk... [+]