Hirugarrenaren bukaeran, kolegioko ikasketak egin ondoren beraz, bada diploma bat kolegioan egindako ikasketak balioztatzeko. Diploma hau Brebeta da. Brebeta lortzeko hiru azterketa gainditu behar dira. Azterketa hauek ikastetxetik kanpo egiten dira hiru ikasgaiez: Frantsesa, Historia-Geografia eta Matematika. Azterketa hauetan ateratako emaitzez gain, beste gaietan ikastetxean izandakoak ere kontuan hartzen dira.

Euskaraz ikasten den kolegioetako ikasleek, Seaskak Lartzabalen, Ziburun eta Kanbon dituen kolegioetakoek, delako Historia-Geografiako eta Matematikako azterketak euskaraz pasatzen dituzte. Elebidun bezala ezagutuak diren eskoletakoek, Historia-Geografiako azterketa dute euskaraz pasatzen.

Dena den, diploma hau ez da beharrezko lizeoko ikasketen egiteko. Aldiz, ikasketak bertan behera uzten dituenarentzat edo maila goragoko diplomarik erdiesten ez duenarentzat garrantzitsua izan daiteke.

Batxilerraren prestaketa eta azterketa

Batxilerrari, Ipar Euskal Herriko irakaskuntza sisteman, Bakalorea edo Baxoa deitzen zaio. Diploma edo titulu hau erdiesteko azterketak Estatu mailakoak dira eta ikastetxetik kanpo egiten dira. Bakalorearen prestaketa aldiz, lizeoan egiten da hiru urteko ikasketetan. Hiru Bakalore mota daude: orokorra, teknologikoa eta profesionala. Euskaraz, Iparraldean, Bakalore orokorra prestatzen da bakarrik, Baionan Seaskak duen Bernat Etxepare lizeoan. Nahiz eta Seaskaren asmoa ahal bezain lasterren Baxo teknologikoari eta profesionalari heltzea izan, gaur egun oraindik ez dago Ipar Euskal Herrian ikasketa hauek euskaraz burutzeko aukerarik.

Lizeoan egiten diren hiru urteak Bigarrena, Lehena eta Terminala dira. Bigarrenean ikasle guztiek derrigorrezko gai berak lantzen dituzte. Aldiz Lehenean eta Terminalean, irakaskuntza sail ezberdinen hautua egiten da. Baxo orokorrean adibidez: sail Ekonomiko eta Soziala, Literarioa eta Zientifikoa.

Lehenaren bukaeran Baxoko azterketa batzuk pasatzen dituzte ikasleek: Frantsesa (hiru sailetan), zientziak (sail Ekonomiko eta Sozialean eta Literarioan) eta Informatikarako Matematikak (sail Literarioan). Beste gaien azterketak, Filosofiakoa, Historia eta Geografiakoa, hizkuntzetakoa, Fisika eta Kimikakoa, Matematikakoa... Terminalaren bukaeran izaten dira.

Azterketen bilakaera

Duela urte gutitik hona, aldaketa nabarmenak egiten ari dira kolegioko ikasketetan, zein lizeokoetan. Kolegioko ikasketen eskakizunak “Socle Commun de Compétences” (gaitasunen oinarri komuna) deritzon xedeetan finkatuak dira. Edukietan oinarritzen ziren ikas-programak orain menderatu beharrezko gaitasunetan oinarritzen dira. Funtsean Europako beste erresumetan emeki-emeki finkatzen ari den bezala. Honek nahitaez Brebetaren aldaketa ekarriko du epe motzera. Brebeteko hiru azterketak oraindik ez badira aldatu ere, gaitasunen izartze proposamen planak abiatuak dira.

Lizeoari dagokionez ere, bi urtetik hona abiatua da lizeoetako erreforma. Aurtengo ikasturtean Bigarrenetan eman da plantan, datorren ikasturtean Lehenetan ere, eta Terminalean 2012-13. ikasturtean. Erreforma hau kolegioetakoaren ildo bertsutik doa. Beraz, pentsatzekoa da, erreforma eraginkorra izan dadin baitezpadakoa izanen dela Bakaloreko azterketen erabat aldatzea, bai egin moldean bai edukiari doakionez.

Unibertsitatera begira

Bakalorea gainditu ondoren, ikasleek Frantziako unibertsitate gehientsuenetako ateak irekirik dituzte. Halere, unibertsitate eta unibertsitate-eskola batzuetan lizeoko emaitzak ere kontuan hartzen dituzte.

Unibertsitateko ikasketak euskaraz jarraitu nahi dituztelarik sortzen zaizkie zailtasunak Bernat Etxepare lizeoko ikasleei. Izan ere, atzerrian ikasketen egiteko bete behar izaten diren tramiteez gain Hego Euskal Herriko unibertsitateetan sartzeko finkatzen den nota maila jakin bat gainditu behar baita.

Hego Euskal Herriko unibertsitateetan sartzeko bertako beste ikasleekin lehiatu behar dute, baina baldintza desegokiagotan, desabantaila nabarmenekin:

- Lizeoko ikasketetan ateratako emaitzak ez zaizkie kontuan hartzen.

- Notazio baremoa ez da berdina bi erresumetan; apalagoa Frantziako sisteman.

- Selektibitateko nota goratzeko egiten diren gaien azterketa bereziak Hego Euskal Herriko Batxilergo programetan oinarrituz egiten dira.
Ondorioz, biziki ikasle gutxi dira Ipar Euskal Herrian unibertsitateko ikasketak euskaraz jarraitzen dituztenak. Funtsean, ororen buru, Ipar Euskal Herriko ikasle gehienak kanpora joaten dira unibertsitateko ikasketen segitzera. Hurbilenak Paue eta Bordelera. Baina baita Tolosa edo urrunago ere.

Honek zer pentsa ematen du kanpora ikastera joan beharrean aurkitzen diren ikasleez eta are gehiago euskaraz ikasketen jarraitzeko ezintasunean aurkitzen direnei buruz.