Kontatzeko dutena, gordetzeko daukaguna


2007ko urtarrilaren 07an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Teodor Goñik baimena eman zion elkarrizketatzeko Argitxu Canterori, baina baldintza batekin, izen-abizenik ez zezala esan irratian. Hala egin zuen Canterok, Goñiren izenik ez zuen eman, baina irrati emankizuna entzun zuten ia denek ezagutu zuten Goñi! Aldudekoak bazuen hitz egiteko gogoa, baina ez zuen jendeak bera ezagutzerik nahi. Goñik Cantero hunkitu zuen eta honela du gogoan hila den gizona: «Arrantzalea zen, kontrabandoan aritzen zen nahi baduzu, egin behar ez zen guztia egiten zuen. Familia horrela hazi zuen. Deitzen zuten, adibidez, komunionerako eta honenbeste amuarrain eskatzen zioten. Espezialista handia zen, naturarekin, errekarekin zuen harremana... miresgarria zen! Arraina sentitzen zuen, errekako harri guztiak ezagutzen zituen. Goñi altxorra da. Orain asko galdua da naturarekiko harremana».

Hamasei urtean egindako 640 elkarrizketetako bat da Goñirena. Beste dezentek eskatu dioten moduan, Goñik ere ez zuen bere burua agertu nahi izan, baina berak kontatzeko zuenak merezi zuen.

Cantero, elkarrizketatzeko jende interesgarriaren bila ibili da urte luzez, batik bat Nafarroa Beherean -baita Zuberoan eta Lapurdin zertxobait ere- eta interesekoa den ala ez neurtzeko hiru parametro erabili ditu: batetik, kontatzeko manerari egiten dio kasu, hizkuntza nola darabilen, zein euskalkitan ari den... «Euskal Herrian zaharrek badute istorioak kontatzeko manera bizia, goxoa, batzuetan emozioarekin». Bestetik, jende batzuen bizia biziki berezia izan da, emankorra, baikorra bai norberarentzat baita gizartearentzat ere. Eta hirugarrenik, garai baten historia, «gure historia, euskaldunena» jaso dute elkarrizketatu horiek; 65 urtetik gorakoak denak. XIX. mendearen bukaeran sortu zen bat salbu, gainerako guztiak XX. mendearen hastapenean jaioak dira, XX. mendearen oihartzuna beraz. Canteroren ustez, elkarrizketatuen belaunaldia gure belaunaldiarentzat, eta baita hurrengoentzat ere, oinarria da. Frantzian, Espainian, eta beraz, Euskal Herrian izugarrizko iraultza bizi izan zuen belaunaldi horrek, industrializazioa sartu zen, argindarra iritsi zen etxeetara, denboraren ikuskera aldatu zen...


Intelektualentzat, hizkuntzalarientzat... eta entzule arruntarentzat

Gai asko jorratu ditu Canterok elkarrizketetan, jendearen biziaren parte izan direnak, azken finean. Gerra kontuak batetik, Bigarren Mundu Gerra, 36ko Espainiako Gerra eta frantziarren Aljeriako gerra. Kontrabandisten istorioak ere iritsi dira irrati entzuleen belarrietara. Kontu lasaiago eta baketsuagoak ere bazituen jendeak kontatzeko, hala nola, laborantza kontuak, arrantza, etxegintza, etxeko kontuak -arropa garbiketa errekan, haurren erditzea-... Orduko bizimoldea eta oraingoa ez baita bera. Orain ez da ohikoa haurrak etxean izatea, ez doa inor errekara arropak garbitzera.

Bildutako hizketaldiak norentzako uste duen interesgarri direla galdetu diogu Canterori: «Intelektualari balio die elkarrizketok garai batean kokatzen delako materiala, hizkuntza aditua baldin bazara hor dituzu euskalkiak... baina pertsona arruntarentzat ere bada interesgarri, baduelako kuriositatea. Nire helburua ez da azken hori, baina horientzat ere balio du». Canterok ez du ulertzen nola ez den aditurik ordaintzen horrelako lanak aztertzeko, alegia, elkarrizketa horietan garai baten testigantza diren makina bat gai dagoela ikertzeko, denboraren ikuskeraren aldaketa eta emazteen bizimodua, esate baterako. Hori gaiei dagokienez, eta hizkuntzari dagokionez beste hainbeste. Hizkuntza ikerlariak badira, -dio Canterok- Iparraldeko euskalkiak aztertzen dituztenak, baina Hegoaldekoak dira denak, hemen ez da dirurik jarri bertakoek bertako euskalkiak azter ditzaten. Eta berak gustura egingo luke lan hori, nahiz eta aitortu hizkuntza aditua ez dela.

Elkarrizketen grabazio guztiak ditu gordeak, baina protagonisten argazkirik ez, ezta bideorik ere. Eta badu pena, hori dena izanez gero lana askoz osatuagoa izango baitzen, baina bi eskuekin ezin gehiago egin.

Gure arbasoak saioa Euskal Irratietan (Antxeta Irratia, Irulegiko Irratia, Xiberuko Botza eta Gure Irratia) eta Arrosa Sarearen bidez, Hegoaldeko hainbat irratitan emititzen da.

Esan ezin diren estalitako egiak
Poliki-poliki gerturatzen da Argitxu Cantero elkarrizketatua izan daitekeenarengana. Lanbideak asko laguntzen dio, fisioterapeuta izanda Baigorri inguruko heldu asko ezagutzen baitu. Irratiko saioa entzuten dutenek ere ematen dizkiote gomendioak halakori elkarrizketa egiteko esanez. Elkarrizketatua izan daitekeenaren familiari, lagunei galderak egiten dizkie... eta hizketaldia prestatutakoan mikrofonoa hartu eta badoa. Hizketan hasi eta laster ahaztu egiten omen dira mikroa aurrean dutela. Alabaina, batzuek ez dute elkarrizketarik onartu. Gai batzuk oso minbera dira, hala nola gerra. Luzaideko batekin saiatu zen 36ko Gerrari buruz hitz egiten, baina ezetza jaso zuen, «anaiaren kontra tiroka aritua zen, horrela ez da posible hitz egitea!». Bigarren Mundu Gerran kontzentrazio eremuetan egon ziren bati baino gehiagori galdegin zion eta denek ezetz erantzun. Oraindik bateren bat bizi omen da eta ez du elkarrizketa egiteko esperantza galdu. Bigarren Mundu Gerrako desertoreek ere ez dute hitz egin nahi izan. Dena dela, gerra garaietako tabuak erortzen ari dira, «denborak bere lana egiten du».
Kontrabandistak ere isilik egon dira, oraindik ere lan horretan ari zirelako edo esan behar ez ziren gauzak zirelako. Gero bai, gero onartu dute mintzatzea.
Ipar Amerikara joandako artzainek ere ez zuten dena kontatzeko; han bizitako bakartasuna, sufritutakoa, ez zuten kontatu nahi.


Azkenak
Ez hil, faborez

HIL FABOREZ FEST
Lekua: Ibaola Harriak, Eskuernaga.
Taldeak: Lukiek, Las Sexpeares, Seggs Tape, GAL, Chuleria Joder!, Aposapo, Bayou la Batre, Borla, Türbot, Malakias MX3

Data: 2025eko ekainaren 14a.

--------------------------------------------------------

[+]


EAEko herritarren %58k mugak gainditzen dituen aire kutsatua arnastu du 2024an

EAEko 1,3 milioi biztanlek Europar Batasunak 2030erako ezarri berri dituen mugak gainditzen dituen aire kutsatua arnastu zuten 2024an, Ekologistak Martxanek eginiko ikerketaren arabera.


2025-06-25 | Hala Bedi
Gasteizko lorezainek grebarako eskubidea aldarrikatu dute hiriko hainbat iturri berdez tindatuz

ESK eta LAB sindikatuek jakinarazi dutenez, lorezainek greba egiteko duten zilegitasuna aldarrikatu nahi izan dute ekintza ikusgarri honen bitartez. PSE eta EAJren gobernu-taldea seinalatu dute erantzule nagusi gisa, "Green Capital markaren atzean hiriaren ikurra zaintzen... [+]


2025-06-25 | Rafael Poch | CTXT
Mendebaldea bere mundu-gerra eskalatzen ari da

Gaza izan zen iragarpena, Ukraina tanteoa, Iran eskalada, baina Errusia eta Txina dira traka eta azken helburua. Europar Batasunak "Israelek bere burua defendatzeko duen eskubidea" baieztatzen jarraitzen du, eta bere lehen potentziaren buruak aitortzen du "Israel lan... [+]


2025-06-25 | Xiberoko Botza
Ikusgarrietako intermitenteek lana mentx düe

Frantziako gobernamentüak ekonomiak egin nahian, leküko kolektibitateer eta eskülder sos pübliko gütigo banatü dü. Horrek ondorioak badütü, ekonomia handiena kültüran egin beita. Intermitenteek nekeziak ezagütze... [+]


Statkraft, Kutxabank eta Azpeitiko Udala

Ia oharkabean pasa da joan zen asteazkenean (2025eko ekainak 18) Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean argitaratu zen iragarkia.

Izenburua: Azpeitiko 5. poligonoko 58. lurzatian aldi baterako estazio meteorologiko bat
interes publikokotzat deklaratzeko eskaera (GHI-049/25-J01)
. Hemen... [+]


EAJren hizkuntza eskakizunetarako proposamena “atzerapausoa” dela salatu dute ELAk eta LABek

Euskara eskakizunak zehazteko derrigortasun indizea ezabatzea eta erabakia erakunde bakoitzaren esku uztea proposatu zuen iragan astean EAJk. LABek salatu du derrigortasun indizea kenduz gero, epaileen "borondate euskarafoboak" ezarriko lukeela hizkuntza eskakizunaren... [+]


Arabako Aldundiak indarkeria matxistaren biktimei arreta murriztu diela salatu du ESK-k

Lanpostuak, emakumeak artatzeko egonaldi ertaineko harrera zerbitzua eta aurrekontua murriztu ditu Aldundiak.


Zenbait lagun zauritu dira Hernaniko San Joan gaueko istiluetan, eta gutxienez pertsona bat atxilotu dute

Xabier Lertxundi alkateak adierazi du istiluak leku eta ordu ezberdinetan gertatu direla, eta haien artean ea loturarik dagoen ikertzen ari dira. Udaltzaingoak laguntza eskatu dio Ertzaintzari 03:30 aldera, eta haiek oldartzean hainbat lagun zauritu dituzte. Segurtasun Sailak... [+]


2025-06-24 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Chen Yun: txoria eta kaiolaren auziak hortxe jarraitzen du

Ekainaren 13an, ezohiko ekitaldi baten lekuko izan zen Pekineko Herriaren Areto Handia: Txinako Alderdi Komunistaren aginte goren osoak (baimenduta leudekeen absentziak salbu; nola jakin horietakoa ote zen He Weidong jeneralarena? Izan ere, ez zen ageri mahai nagusian,... [+]


Bilboko Bira Kulturak eskaintza gutxituko du laguntza publikoen murrizketagatik

Ez dute itxiko, baina orain arte eskaini duten programazioari ezin izango diote eutsi. "Bira txikiago bat" izango dela zabaldu dute sare sozialetan.


Nola debekatu sare sozialak erabiltzea 16 urtez azpikoei? Australiako Gobernuak badu formula

Legez, 16 urte bete arte ezingo dituzte sare sozialak erabili Australian, urte bukaera honetatik aurrera. Baina nola gauzatzen da hori praktikan? Gobernuaren azterketa batek ondorioztatu du teknikoki bideragarria dela, eta aurrekaria jarri du bide bera hartu nahi duten... [+]


Israeli boikota musika jaialdietan ere

El Salto hedabideak argitaratu zuen Espainiako dozenaka musika jaialdiren Superstruct sustatzailea Israelen aldeko funts batek erosi zuela. Geroztik, musika talde eta bakarlari ugari batu dira KKR-ren aurkako boikot kanpainan, eta Israel Palestinan egiten ari den genozidioaren... [+]


NATOtik ukatu egin dute Sánchezek iragarritako gastu militarraren salbuespena

Mark Rutte NATOko Idazkari Orokorrak ukatu egin du “baztertze klausula” onartu zaionik Espainiako Estatuari. Kalkuluen arabera, BPGren %3,5a gastu militarretara bideratu beharko du gobernuak, NATOk eskatzen dituen kompromisoak betetzeko.


Trumpek Israel eta Iran arteko su-etena iragarri du eta ordu gutxira zalantzan dago jada

Iranek AEBen Qatarreko base militarrari eraso egin ostean eman du ustezko akordioaren berri Etxe Zuriko maizterrak, Truth Social sare sozialean. Ostean, Israelgo Gobernuak adierazi du Trumpen proposamena onartu duela, eta berdina egin du Irango Segurtasun Nazionaleko... [+]


Eguneraketa berriak daude