Teodor Goñik baimena eman zion elkarrizketatzeko Argitxu Canterori, baina baldintza batekin, izen-abizenik ez zezala esan irratian. Hala egin zuen Canterok, Goñiren izenik ez zuen eman, baina irrati emankizuna entzun zuten ia denek ezagutu zuten Goñi! Aldudekoak bazuen hitz egiteko gogoa, baina ez zuen jendeak bera ezagutzerik nahi. Goñik Cantero hunkitu zuen eta honela du gogoan hila den gizona: «Arrantzalea zen, kontrabandoan aritzen zen nahi baduzu, egin behar ez zen guztia egiten zuen. Familia horrela hazi zuen. Deitzen zuten, adibidez, komunionerako eta honenbeste amuarrain eskatzen zioten. Espezialista handia zen, naturarekin, errekarekin zuen harremana... miresgarria zen! Arraina sentitzen zuen, errekako harri guztiak ezagutzen zituen. Goñi altxorra da. Orain asko galdua da naturarekiko harremana».
Hamasei urtean egindako 640 elkarrizketetako bat da Goñirena. Beste dezentek eskatu dioten moduan, Goñik ere ez zuen bere burua agertu nahi izan, baina berak kontatzeko zuenak merezi zuen.
Cantero, elkarrizketatzeko jende interesgarriaren bila ibili da urte luzez, batik bat Nafarroa Beherean -baita Zuberoan eta Lapurdin zertxobait ere- eta interesekoa den ala ez neurtzeko hiru parametro erabili ditu: batetik, kontatzeko manerari egiten dio kasu, hizkuntza nola darabilen, zein euskalkitan ari den... «Euskal Herrian zaharrek badute istorioak kontatzeko manera bizia, goxoa, batzuetan emozioarekin». Bestetik, jende batzuen bizia biziki berezia izan da, emankorra, baikorra bai norberarentzat baita gizartearentzat ere. Eta hirugarrenik, garai baten historia, «gure historia, euskaldunena» jaso dute elkarrizketatu horiek; 65 urtetik gorakoak denak. XIX. mendearen bukaeran sortu zen bat salbu, gainerako guztiak XX. mendearen hastapenean jaioak dira, XX. mendearen oihartzuna beraz. Canteroren ustez, elkarrizketatuen belaunaldia gure belaunaldiarentzat, eta baita hurrengoentzat ere, oinarria da. Frantzian, Espainian, eta beraz, Euskal Herrian izugarrizko iraultza bizi izan zuen belaunaldi horrek, industrializazioa sartu zen, argindarra iritsi zen etxeetara, denboraren ikuskera aldatu zen...
Intelektualentzat, hizkuntzalarientzat... eta entzule arruntarentzat
Gai asko jorratu ditu Canterok elkarrizketetan, jendearen biziaren parte izan direnak, azken finean. Gerra kontuak batetik, Bigarren Mundu Gerra, 36ko Espainiako Gerra eta frantziarren Aljeriako gerra. Kontrabandisten istorioak ere iritsi dira irrati entzuleen belarrietara. Kontu lasaiago eta baketsuagoak ere bazituen jendeak kontatzeko, hala nola, laborantza kontuak, arrantza, etxegintza, etxeko kontuak -arropa garbiketa errekan, haurren erditzea-... Orduko bizimoldea eta oraingoa ez baita bera. Orain ez da ohikoa haurrak etxean izatea, ez doa inor errekara arropak garbitzera.
Bildutako hizketaldiak norentzako uste duen interesgarri direla galdetu diogu Canterori: «Intelektualari balio die elkarrizketok garai batean kokatzen delako materiala, hizkuntza aditua baldin bazara hor dituzu euskalkiak... baina pertsona arruntarentzat ere bada interesgarri, baduelako kuriositatea. Nire helburua ez da azken hori, baina horientzat ere balio du». Canterok ez du ulertzen nola ez den aditurik ordaintzen horrelako lanak aztertzeko, alegia, elkarrizketa horietan garai baten testigantza diren makina bat gai dagoela ikertzeko, denboraren ikuskeraren aldaketa eta emazteen bizimodua, esate baterako. Hori gaiei dagokienez, eta hizkuntzari dagokionez beste hainbeste. Hizkuntza ikerlariak badira, -dio Canterok- Iparraldeko euskalkiak aztertzen dituztenak, baina Hegoaldekoak dira denak, hemen ez da dirurik jarri bertakoek bertako euskalkiak azter ditzaten. Eta berak gustura egingo luke lan hori, nahiz eta aitortu hizkuntza aditua ez dela.
Elkarrizketen grabazio guztiak ditu gordeak, baina protagonisten argazkirik ez, ezta bideorik ere. Eta badu pena, hori dena izanez gero lana askoz osatuagoa izango baitzen, baina bi eskuekin ezin gehiago egin.
Gure arbasoak saioa Euskal Irratietan (Antxeta Irratia, Irulegiko Irratia, Xiberuko Botza eta Gure Irratia) eta Arrosa Sarearen bidez, Hegoaldeko hainbat irratitan emititzen da.