Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
asteazkena 2024ko apirilaren 24an
Julen Arzuaga: «Atxilotuen inkomunikazioa oso erabilgarria zaie epaileei»
- Torturaren gaia ez da samurra, ezta berau prebenitzeko lanean ari diren gizataldeen izaera ezagutzea ere. Nazioarteko Torturaren Kontrako Munduko Erakundeak (TKME) argitaratu berri duen liburuxka eskaini digu: «Nazioarteko instituzio esanguratsuenek behin eta berriz eskaini ohi dituzte torturak amaitzeko gomendioak...». Torturaren praktika ez da munduan desagertu horregatik.
«Behatokia euskal herritarren giza eskubideak behatzen dituen ekimena da, estatuek urratzen dituzten eskubideak ezagutarazten ditu nazioartean», diosku Julen Arzuagak. Torturaren Kontrako Munduko Erakundeko (TKME) -280 azpierakundek osatua- zuzendari Eric Sotasek tortura prebenitzeko txostena ekarri du berriki Euskal Herrira. Txostenean atxilotuen inkomunikazioa bukatzea, torturak ikertzea, presoen sakabanaketa amaitzea, torturatzaile kondenatuei indultuak ez ematea, eta inpunitatea eragoztea gomendatu dizkio Espainiako Estatuari. Eric Sotasen etorrera, Baltasar Garzonen proposamena -atxilotuen inkomunikazioa grabatzea- eta Torturaren Aurkako Taldeak (TAT) Elorrion burututako batzarra hartu ditugu hizpide torturaz jarduteko.
Har dezagun abiapuntuan tortura jasandako hainbat pertsonek Elorrion, abenduan, burutu zuten batzarra.
Azken hilabetetan torturaren aurkako borroka birkokatu beharra ikusi dugu. Tortura kasu zehatzak -eta une zehatzetan- jasan dituztenez arduratu gara orain arte, torturatua bere egoera sala zezan lagundu dugu. Orain artekoa jarduera oso teknikoa izan da. Aurrerantzean torturatuek fronte sozialean biltzearen eta inplikatzearen beharra ikusi dute. Torturatuek euren existentzia ikusarazi behar dute, une politiko honetan «hemen gaude» esan behar dute euren sufrimendua ahaztu ez dadin eta torturatuak izanaren errekonozimendua lortzeko. Elorrioko Arriolako batzarrean premisa eta xede horiek jaso dira.
Eric Sotasek urrats baikortzat jo du Garzonen -atxilotuen inkomunikazioa grabatzeko- proposamena. Nola baloratu duzu Eric Sotasen agerraldia?
Nazioarteko erakundeetako kideek lerro lodietan deskribatu ohi dute errealitatea. Torturaren gaian, kasurako, urrats bat ematen denean, errealitatea testuinguruz kanpo geratzeko arriskua dago. Garzonen ekimenarekin ere hori gerta liteke. Eric Sotasen etorrera eta Garzonen ekimena denbora berean izatea kasualitatea edo kalkulatua izan den, ezin dugu jakin. Guk Eric Sotasen hitzak ontzat jotzen ditugu. Nazioarteko Erakundeek eskatzen duten neurrietako bat hori bada, TKMEk publikoki urrats bezala azaldu behar du. Guk agerraldian inkomunikazioarekin amaitzeko borondate politikoa behar dela esan dugu, baita ezagutzen dugun testuingurua azaldu ere, Garzonen ibilbidea barne.
Non kokatu behar da Garzonen proposamena?
Inkomunikazioaren aurkako bere diskurtsoa ez da berria, batzuetan presioaren balbula ireki behar du protagonismoa bereganatzeko, epaile aurrerakoia agertu nahi izan du beti. Praktikak bestela erakusten du ordea: 200 torturatu baino gehiago pasa dira bere aurretik, jasandakoa azaldu diote, baita aztarna fisikoak argi eta garbi erakutsi ere. Horrelakoetan, epaileak balizko delitu baten berri duenean ikertu behar du edo eskuduntza duen epaileari kasua eman. Garzonek ez du horrelakorik inoiz egin ordea. Harrigarria da, ezta? Begi-bistakoa da: Garzoni ez zaio torturarekin amaitzea interesatzen. Inkomunikazioa oso erabilgarria zaie epaileei. Epaileen hitzetan, torturapean ateratako deklarazioak ez omen dira erabilgarriak, eurek ikerketa zientifikoaren alde egiten dutela diote. Zein da Garzonen ikerketa zientifikoa? Praktikan torturapean lortutako deklarazioak baliatzen ditu.
Zerbait aldatu da, itxuraz.
Garzonek nazioarteko erakundeetatik presio moduko bat sentitu du nonbait eta egoera berriaren aurrean bere burua birkokatu nahi du, neurri hauek jarriz ohiko protagonismoari etekina atera nahi dio, baina berak badaki borondate politikorik gabeko neurriak ez direla efikazak izango.
Barne Ministerioak sistemak jartzeko neurriak hartzeko agindua eman dio poliziari, eta poliziak aldiz «baliabideak ez dituela» esan du.
Aurten bi aldiz proposatu da Espainiako Kongresuan inkomunikazioaren legea bertan behera uztea, eta bietan, PPk zein PSOEk -terrorismoaren kontrako borrokan lagungarri delakoan- babestu dute atxiloketa sistema hau. Gobernuaren borondate eza begi-bistakoa da. Guk Garzonen prebentziorako borondatea zalantzan jartzen dugu, baita Estatuak ez duela tortura erradikatzeko inolako asmorik adierazi ere. Neurri horiek ezin dira epaile baten erabaki soila izan, ez Garzonenak ez beste inorenak. Tortura erradikatzeko Estatuak borondate politikoa erakutsi behar du, Espainiako Estatuak ez du heldutasunik nazioarteko organismoek ezartzen dituzten gomendioak eta bitartekoak praktikan jartzeko.
Bien bitartean, Torturaren Prebentziorako Koordinakundearen Protokoloa zabaldu da. Azaldu iezaguzu berau.
Nazio Batuen Erakundeak (NBE) torturaren prebentziorako sortu du Protokoloa, bi berrikuntza ditu: batetik, NBEek sortutako lanabes izatea, azpi-batzorde bat daukana, nazioarteko adituek osatua. Bestetik, estatu bakoitzean berau berronesten duen batzordea diseinatu behar da. Batzordeak komisaldegietan sartu ahal izateko ahalmena izan behar du, torturatzen ote den konprobatzeko ardura, alegia. Protokoloa «monitoreoa» egiteko bitartekoa da. Koordinakundean, besteak beste, TAT, Etxerat eta Behatokia ari gara. Estatu bakoitzean Protokoloa gauzatzeko modua lantzen ari gara. Protokoloa ondo aztertzea eta erabiltzea gakoa izango da tortura prebenitzeko.
Espainiako Gobernuaren autismoa eta iruzurra salatu ditu Koordinakundeak dagoeneko.
Bai. Protokoloa diseinatzen eta garatzen hasi besterik ez gara egin, eta Gobernuak ez du Protokolo txostena gizarte zibilarekin ez Koordinakundea osatzen dugun talde eta erakundeekin kontrastatu nahi. Esaterako, Amnistia Internazionalarekin (AI) ere ez dute kontrastatu. Espainiako Estatuak Herri Defendatzailearen bulegoari -Enrique Mugica Herzog buru duela- eman dio Protokoloa kudeatzeko ardura. Hori guretzat efikazia eta independentzia printzipioen kontra joatea da. Mugica Herzogen izaera eta bulegoa nola kontrolatzen duen ezagutzen dugu. Berak kudeatu behar badu tresna hori, ziur gaude Protokoloak ez duela ezer emango.
Ba al duzue datu objektiborik hori salatzeko?
Mugica Herzogen bulegoak landu duen 1.700 orriko txostenean hiru aldiz azaltzen da tortura hitza. Behin, Torturaren Prebentziorako Komitea eta Torturaren Prebentziorako Elkartearekin bildu dela esateko. Beste behin, Levante aldean operatzen duten mafiako kide batzuek bere biktimak torturatzen dituztela esateko. Tortura hitza ez du Estatuko funtzionarioen praktikarekin behin ere lotzen. Instituzio horrek tortura prebenitzeko duen borondatea begi-bistakoa da.
Protokoloa nazioarteko azpibatzordeak kudeatuko du. Gobernuak halaber, Leopoldo Torres Boursault batzorde honen buru izendatu du berriki.
Mugica Herzogen lanarekin kritikoak izateko arrazoiak ditugu eta Torres Boursaulten izendapenarekin ere bai. Torres Boursault GAL auziko fiskala izan zen, ikerketa zailtzen eta oztopatzen saiatu zen. Kasuan inplikatutako hainbat pertsona deklaratzera deitzea errefusatu zuen, GALen parte hartu zuten froga garbiak zituelarik. Navajas deritzan txostena bere ardurapean zela «galdu» zen, Intxaurrondoko kuartelaren eta narkotrafikoaren arteko lotura frogatzen zuen txostena. Torres Boursaultek historia beltza dauka, bere izendapena torturaren aurka dabiltzan taldeen bizkarrera egin da. Protokoloaren kudeaketa taxutzen baino Espainiako Estatua iruzurretan ari da, tortura prebenitzeko urratsak eman beharrean torturaren praktika ezkutatzen du. Nazioartean burua garbi agertzeko itxurak egiten ditu, hemen, berriz, komisaldegietako estoldak zabaldu -eta usteldua aireratu- beharrean, ixten ditu.
Bake eta normalizazioa delako garaion aldatzen ote dira torturaren praktikak?
Giza eskubideen defendatzaileok momentu politikoen araberako balorazioa egitea baino, egitateen balorazioa egiten dugu, datuekin lan egiten dugu. Datuak datu, uneon tortura kasuak gutxitu dira. Egoerak laguntzen duen? Bai. Baina, kontuz, batzuek giza eskubideen errespetua -tortura edo presoen egoera adibidez- negoziaketa mahai edo elkarrizketa prozesu batekin lotu nahi dute. Guk giza eskubideen babesak egoera politikoaren gaindi egon behar duela diogu, ez dela loturarik izan behar, edozein dela egoera politikoa eskubideak errespetatu behar direla. Nazioarteko organismoen printzipioen arabera, estatuak ezin du argudiatu egoera gatazkatsuaren existentzia eskubideen urraketa justifikatzeko.
Gatazkak eragindako biktimen erreparatzea aipatzen da uneon. Torturatuen egoera erreparatzeko kontzientzia nola ikusten duzu?
Gai korapilatsua da, torturatuek berauek ez dutelako beren burua erabateko biktimatzat jotzen. «Terrorismoaren biktimak» bezala ezagunak direnen sasi-jarrerekin konparatzea saihestu nahi dute torturatuek, «biktima» hitzarengandik ihes egiten dute. Torturatuak kaltetuak sentitzen dira, estatuen bortizkeriaren kaltetuak ere badirelako. Gatazka bizi duten beste herrialdeetan berebiziko lekua eman zaie torturaren biktimei. Hemen ere, torturatuek lekua eta errekonozimendua bereganatzea urrats garrantzizkoa litzateke.
«Ebazpenari erabilera egokia ematea oso inportantea da»
«Nazioartean kategoria batzuk finkatu dira torturatuen aldarrikapenak zehazterakoan: lehena, aitortza. Bigarrena, errehabilitazioa eta erreparatzea. Hirugarrena: tortura ez errepikatzearen ziurtatzea. Kategoria hauek gatazka guztietan onetsi dira, gatazkak konpondu aldera. Hemen ere torturatuak kategoria horiek hasi dira bere egiten eta euren alde borrokatzen. Zentzu horretan, Eusko Legebiltzarrak atera duen legez besteko proposamena aitortzaren kategoriatzat hartu behar da. Ebazpenari dimentsio eta erabilera egokia ematea oso inportantea da orain: epaileek, hedabideek nahiz herritarrek ezagutu behar dute Legebiltzarrak erabaki duena. Ebazpena Unai Romano torturatuaren kasuaren eraginez gauzatu da bereziki, auziak torturaren aurkako sentiberatasuna handitu du Legebiltzarrean nahiz gizartean. Ebazpenak eskaera hauek egiten ditu: lehena, Espainiako Estatuak torturaren praktika dagoela errekonozitzea. Bigarrena, torturapean lortutako frogak eta hauen gainean muntatutako epaiketak ezabatzea. Eta hirugarrenik, inkomunikazioa eta Entzutegi Nazionala bertan behera uztea. Unai Romanoren eta Gasteizko beste lagunen epaiketa hasi zen, baina epaileentzako patata beroa zen antza, une politiko honetan ez zaio 'komeni' horren bortitza eta agerikoa den kasua agerraraztea. Kasua atzeratzeko jukutriak erabili dituzte. Noski, Entzutegi Nazionalari ez zaio interesatzen torturaren osagarri hain nabaria duen kasua epaitzea».
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#2
#3
Asier Iturralde Sarasola
#4
Zigor Olabarria Oleaga
#5
Maite Díaz de Heredia Ruiz de Arbulo
Kanal honetatik interesatuko zaizu: Euskal preso politikoak
2024-04-04
Xabier Letona Biteri
Sortuko sei kide epaituko dituzte euskal presoei "ongi etorri" ekitaldiak antolatzeagatik
Espainiako Auzitegi Nazionaleko Manuel Carcía Castellón epaileak sei pertsona epaituko ditu Ongietorrien auzian: Antton López Ruiz Kubati, Kai Saez de Egilaz, Pipe San Epifanio, Haimar Altuna, Oihana Garmendia eta Oihana San Vicente. Guztiak Sortuko kideak... [+]
2024-03-12
Zigor Olabarria Oleaga
26 urteko espetxealdia atzean utzita aske da Iñaki Garces otxandiarra
Astelehenean jakinarazi du albistea Etxerat elkarteak. Otxandioko preso politikoa baldintzapeko askatasunean zegoen 2023ko martxoaz geroztik.
2024-02-26
Ainara Rodil Jaime
Euskal preso eta iheslari politikoen aldeko jaialdia egingo dute Ezpeletan larunbatean
Kontzertuen bidez euskal preso eta iheslariak laguntzea da xedea. Aurten, Rakatapunk, Xutik eta Esne Beltza dira egitarauan.
Eguneraketa berriak daude