Wikiak: Internet elkarlanean egiten denean


2006ko uztailaren 02an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Wikipedia (www.wikipedia.org) entziklopediak, itxura batean, ez dauka sarean aurki daitezkeen gainerako entziklopediekin desberdintasun handirik. Berehala konturatuko gara, ordea, bestelako filosofia batek agintzen duela: elkarlanak. Hitz edo termino bakoitzak bere azalpena dauka, baina azalpen hori nahi bezainbeste luza daiteke. Wikipedian eta gainerako wiki guztietan edonork egin dezake bere ekarpena, kasu batzuetan idatzitakoa publikatu ahal izateko baimen berezia behar den arren. Biltzen duten edukia lankidetzaren fruitu da eta oso erraza da bertan testuak idatzi, loturak jarri eta aldaketak egitea. Erabiltzaileek informazio berria sartu edo aurrez zegoenaren gainean aldaketak egin bezain laster publiko egiten dira, hasiera batean ez dituelako inork gainbegiratzen. Dena den, editoreek aldaketa horiek asmo txarrez egin direla edo gezurra diotela ikusten badute, berehala jarriko dute aurreko bertsioa. Wikietako edukia edonork aldatu eta suntsitu dezakeen arren, adituek diotenez uste baino bandalismo kasu gutxiago ematen da, izorratutakoa oso erraz konpon daitekeenez, internautek ez dutelako denborarik xahutzen astakeriak esan edo egiten.

Josu Aramberri EHUko irakasle eta i2BASK sare akademikoaren koordinatzaileak duela 2-3 urte deskubritu zuen Wikipedia eta segituan ohartu zen tresna horrek izan zitzakeen aplikazioez. Iragan martxoan, Miramon Enpresa Digitalak antolatuta, Erabiltzaileek sortutako edukia. Wiki lankidetza-guneak izeneko hitzaldi zikloa egin zen Donostiako Teknologia Elkartegian eta han eman zuen Aramberrik aplikazio horien berri. Berarekin batera Jose Antonio del Moral Euskadi buletinaren editore eta Alianzo enpresaren sortzailea eta Mentxu Ramilo EHUko irakasle eta Enredando blogaren sortzailea izan ziren hizlari.


Web 2.0 belaunaldi berria

Wikiak sarearen bigarren generazioaren -Web 2.0 delakoaren- fruitu dira. Inportanteena jada ez da nabigatzea (partehartze pasiboa), elkarlana (partehartze aktiboa) baizik. Josu Aramberrik dioenez, belaunaldi berri horrek erabiltzaileak eta erabiltzaile komunitateak ditu ardatz, «erabiltzaileek emandako datuak». Blogetan ez bezala, artikuluak irakurri eta euren iritzia azaltzeaz gain, wikien kasuan edukia aldatu eta aberasteko aukera dute internautek. Gainera, blogetan albisteak hilabetez hilabete pilatzen dira. Wikiek, ordea, egitura konplexuagoa dute; zaharkituta geratzen den informazioa bota eta garrantzitsuena gorde egiten da. Bestalde, wikietan funtsezkoa da komunitateko jokabide arauak errespetatzea, azken finean, elkarren arteko konfiantzak eta elkarlanak eusten baitiete web gune horiei, orrialdean informazio interesgarria txertatzea guztientzat mesedegarri delako. Hala, min egitea xede duten jokabideak arbuiatzeaz gain, norberaren ikuspuntua ez inposatzea eta gainerako erabiltzaileena ere azaltzea gomendatzen du Aramberrik.

Wikiak izan ditzakeen aplikazioez hitz egitean, lehendabizi enpresen barruko intranet sarea aipatu zuten Josu Aramberrik eta Jose Antonio del Moralek Miramongo hitzaldietan, «langileen arteko eta bezeroarekiko harremanak indartzeko tresna eraginkorrak direlako». Aramberrik herritarren partehartzea (e-demokrazia) eta irakaskuntza eredu berriak (e-learning) sustatzen lagun dezakeela ere adierazi zuen eta Del Moralek, besteak beste, hainbat ekitaldiren jarraipena egitean wikia sortzeak abantailarik baduela gaineratu zuen, informazioak sarean askoz ere gehiago iraun dezakeelako, ekitaldia baino lehen eta ondoren. Halaber, posta elektronikoak egun betetzen dituen hainbat funtziotarako wikiak erabiltzea hobe dela dio Del Moralek: «Posta elektronikoa eginbeharren agenda moduan erabiltzen ari gara eta ez dago horretarako egina, komunikatzeko baizik». Artxibo ugari bidaltzen ditugu atxikita eta hartzaileek, beharrezko aldaketak egin ostean, berriro bidaltzen dituzte. Horrek mezu uholde handia sortzen du.


Alde eta kontra

Wikien abantailak nabarmentzean Aramberri, Del Moral eta Mentxu Ramilo bat etorri ziren: wikiak sortzea oso erraza da, pertsona orok modu errazean idatzi eta alda dezake zerbait, albisteak antolatzeko aukera eskaintzen dute, gardentasuna da nagusi (guztia publikoa da), Interneten audientzia sortzen eta Google bilatzailean hobe kokatzen laguntzen dute… Aitzitik, Mentxu Ramilok azpimarratu zuenez, erabiltzaileentzat desabantailarik ere badu: bere «logika» eta «hizkuntza» ikasi behar dira, sarri gainerakoek idatzi dutena irakurri gabe idazten dugu eta, gainera, litekeena da internauta ugari denbora berean aldaketak egiten aritzea eta wiki orria gehiegi kargatzea.

Euskal wiki batzuk
- Euskarazko Wikipedia (http://eu.wikipedia.org/wiki/Azala): Ingelesezko entziklopediaren bertsioa. Uneotan 10.000 artikulu baino gehiago biltzen ditu.

- Wikigida (www.processblack.com/wikigida): Euskadiko kultur agenda.

- i2BASK (www.i2bask.net): Euskal Herriko I+G komunitatea egituratzea helburu duen sare akademikoa.

- Abizenak (www.abizenak.org): Euskal abizenei buruzko wikia.

- Wikinobela (www.wikinovela.org): Deustuko Unibertsitateko Filosofia eta Letren fakultateak garatu duen proiektu eleanitza.

- Hiri debekatua (www.interneteuskadi.org/wiki/index.php/Ciudad_prohibida): Plazandreok taldeak sortutako lankidetza esparrua, Donostiako hiriari buruz hitz egiteko.

- Tallerweb 1.0 (www.interneteuskadi.org/wiki/index.php/TallerWeb1.0): Internet&Euskadi elkarteak sustatutako ekimena. Herritarrek administrazioen web guneak hobetzen laguntzea du xede. Proiektua Mentxu Ramilok koordinatu zuen.

Hawaiko hizkuntzan «wiki» hitzak «azkar» esan nahi du
"Wiki wiki" esaldiak Hawaiko hizkuntzan "azkar" esan nahi du eta edukiak sortu eta aldatzeko erraztasunari egiten dio erreferentzia. Kontzeptua Ward Cunninghamek sortu zuen 1995ean. Hark dioenez, wikia "nahi bezainbeste zabal daitekeen web gune bilduma da, informazioa gorde eta aldatzeko sistema hipertestuala, edonork alda ditzakeen orrialdez osaturiko datu-basea". Halaber, wiki hitza "What I Know Is" (dakidana da) esaldiaren akronimo moduan erabiltzen da.

Ward Cunninghami buruz gehiago jakiteko: http//en.wikipedia.org/wiki/Ward_Cunningham


Azkenak
DIPCko presidente Pedro Miguel Etxenike Landiribar
“Zientzialaria izatea pribilegio bat da, eta horrek ardura bat dakar”

DIPCko bere bulegoan izan da elkarrizketa. Argazkilaria lanean hasi denean, arroparengatik desenkusatu da [kirol-jertse bat dauka jantzita]: “Ez nintzen gogoratzen elkarrizketa genuenik”. Baina Elhuyar aldizkariarentzako dela eta, gustura egingo omen du. Euskaraz... [+]


2025-07-17 | Sustatu
WeTransfer: erabilpen baldintza berri ez oso fidatzekoak

Hautsak harrotu ditu azken orduetan Interneten WeTransfer zerbitzu oso praktiko eta erabiliak iragarri dituen erabilpen baldintza berriek, abuztuan jarriko direnak indarrean. WeTransfer da oso fitxategi (edo fitxategi multzo) handiak bidaltzeko modu bat. Ez dira kabitzen e-posta... [+]


2025-07-17 | Gedar
Faxisten protestak porrot egin du Torre Pachecon: Polizia eta prentsa gehiago, manifestariak baino

Lintxamenduen ostean immigrazioaren aurka izan den lehen mobilizazio-saiakerak ez du jarraitzaile gehiegi erakarri, baina izu arrazistak hartu du herria.


Israelekiko harremanak mantentzearen alde egin du Europar Batasunak

Israelek Gazan eta Zisjordanian egindako giza eskubideen urraketak argi uzten dituen Kanpo Ekintzarako Europako Zerbitzuaren txostena esku artean, EBko Atzerri ministroek erabaki dute Israel-EB elkartze-akordioarekin berdin-berdin segitzea. EBren "ekintza-eza" ikusita,... [+]


Algortan izandako taldeko sexu-eraso baten ustezko egileetako bat atxilotzeko agindua eman dute

Getxoko 3. Instrukzio Epaitegiak atxilotze-agindua eman du 2023ko urrian Algortan jazotako talde sexu-eraso batean ustez parte hartu zuen egileetako baten aurka. Kasua sexu-eraso larri gisa sailkatu du magistratuak eta poliziari eskatu dio, gaztea aurkitzen dutenean, epaitegira... [+]


Sudango paramilitarrek asteburuan 300 zibil hil dituztela salatu dute, eta krisi humanitarioa areagotzen ari da

Giza eskubideen aldeko Sudango abokatu talde baten arabera, Sudan mendebaldeko hainbat herrixkari eraso egin zieten larunbatean eta igandean, eta zibilak tiroz hil edota bizirik erre zituzten, etxeetan giltzapetuta. UNICEFek salatu du Ipar Darfurgo 40.000 haur artatu zituztela... [+]


Delinkuentzia eta segurtasun eza, migratzaileak jipoitzeko aitzakia faltsuak

Jazarpen arrazistak eztanda egin du Espainiako Torre Pacheco herrian, Euskal Herrian ere ezagun zaizkigun diskurtsoak hauspotuta: immigrazioa lotzea delinkuentziaren, sexu-erasoen eta segurtasun faltaren gorakadari. Baina datuek frogatzen dute gezurra direla gorroto diskurtso... [+]


Israelen okupazioaren aurkako neurriak adosteko goi bilera egiten ari dira Bogotan

Hagako Taldeak deituta, Kolonbiak eta Hego afrikak antolatu dute gailurra. Herrialdeetako ordezkariez gain, Francesca Albanese Palestinar Lurraldeentzako NBEren errelatorea ere Bogotan da, eta Israelekin harreman oro etetea exijitu die. EBk adierazi du Netanyahuri bere aire... [+]


1.385 euroko gutxieneko soldata: Jaurlaritzaren azterketaren bi hutsune eta alde on bat

Eusko Jaurlaritzako Ekonomia, Lan eta Enplegu sailburu Mikel Torresek asteazken honetan aurkeztu du EAErako gutxieneko soldataren inguruan egindako azterketa, eta 1.385 eurorainoko kopurua jarri du erreferentzia moduan, "aurreikuspen baikorrenean". ELA eta LAB... [+]


Pentsiodunen Mugimendua omenduko dute Donostiako Piratek

Abuztuaren 9tik 17ra izango da Piraten Aste Nagusia, eta aurten "Auzolanari tiraka!" ariko direla adierazi dute. Abordatzea abuztuaren 11n izango da, eta Piraten Egun "berezia", hilaren 15ean.


2025-07-16 | Ahotsa.info
“Munduko festarik onenak” herriak erabakitzen duenean amaitzen dira

Bederatzi egun eta gau luzeren ostean, Iruñeak normaltasunera itzuli nahi du Sanferminak ixten dituen azken ekitaldiarekin: Villavesako entzierroa, non gaizki tratatzen den gauza bakarra parte hartzaileen gibela eta osasuna baita. Ekitaldi herrikoi honen ondoren hasten da... [+]


Laranja-paperetan marraztutako boikotak

Cervera de la Marenda (Ipar Katalunia), 1906. Herriko emakume garraiatzaileak lan baldintza eskasen aurka altxa ziren. Espainiako eta Frantziako estatuetako trenbideen zabalera desberdinak eraginda, garraiatzaileek Mediterraneoko kostaldetik zetozen zitrikoak tren batzuetatik... [+]


2025-07-16 | Aingeru Epaltza
Garikoitzen itzala

Herria astekariaren ez hain aspaldiko aleak irakurtzea aski da antzemateko Mixel Garikoitzek Lapurdiko, Nafarroa Behereko eta Zuberoako gizarte nagusiki katolikoan utzitako arrastoaren sakonari.

Ibarreko Garakoitxeko semea, bertze ordezkaririk ez du Iparraldeak Erromako... [+]


Eguneraketa berriak daude