Profesionalak eta abar


11'77 ordu. Horixe da, batez beste, emakume profesionalak egunero lanean ematen duen denbora Espainiako Estatuan 2000. urtean egindako azterketaren arabera. Kopuru horretatik 7,26 ordu soldatapeko postuan egiten ditu eta 4,54 ordu etxeko lanetan. Kopuru horretan, gainera, ez da sartzen familiaren zainketan emandako denbora. 2002an EAEn, Katalunian eta Andaluzian eginiko beste azterketa batek dioenez, jarduera bikoitz hau duten emakumeen osasun egoerak okerrera egiten du familiaren beharrek gora egiten dutenean, haurrak edo beste senitartekoak zaindu behar direnean, alegia; estresak eragindako gaixotasunak hirukoiztu egiten dira 35-55 urte arteko emakumeetan, herritar guztien batez bestekoarekin alderatuta. Eta gure jaiotze tasa mundu mailan txikienetakoa da. Arazook gizarte osoan eragiten dute, baina oraindik erantzukizunaren pisua emakumeengan dago.

Legeen garapena

Lantoki barruko eta kanpoko lana uztartzeko arazoek neurri eta azpiegituretan dute irtenbidea eta horiek legeen garapenetik etorri behar dute. Egun, hainbat neurri martxan dira, eta haurrak dituzten emakumeek, eszedentziarako eta lan orduen murrizketarako aukera dute, teorian bederen. Baina lan orduak murrizteak diru sarrera murriztea dakar berekin. Eta lehenago garbi geratu da emakumeek gizonek baino soldata txikiagoak eta kontratu okerragoak dituztela. Ondorioz, emakume askok ez du laguntza horietara jotzen euren karrera profesionalean eta diru sarreretan eragina duelako. Eurostatek berriki eginiko inkestaren arabera, lan munduan sartu diren emakumeen %39ak ez du nahiko lukeen haur kopururik eta horren arrazoi nagusiak lana bera (%51,6) eta lanari lotuta dagoen egoera ekonomikoa (%48,4) dira. %49ak lehen haurra izateko garaia propio atzeratu du eta %47ak ama izateak karrera profesionalean eragina duela onartzen du. Lan orduen murrizketara joko ote luketen galdetuta, %55ak ezezkoa dio, eta %30ak soilik onartuko luke. Ezezkoaren arrazoi nagusiak: gutxiago irabaztea (%68,5) eta promozio aukerak galtzea (%27,5). Orain arteko politikek, beraz, ez dituzte beharrak ase eta aurreikusten direnek ere kritikak jaso dituzte.

Berdintasun legea

Iragan irailean onartu zuen Lakuako Gobernuak EAErako Berdintasun Legearen proiektua eta berehala iritsi ziren emakume taldeen eta sindikatuen kritikak. Batetik, proiektua onartu aurretik gizarte eztabaida bultzatu ez izana salatu zuten. Bestetik, intentziora eta aholkuetara mugatzea leporatzen diote proiektuari. Bertan ez da eduki eta eskubide zehatzetaz hitz egiten, ez da neurririk finkatzen.

ELA sindikatuak laneko eta familiako bizitza bateratzeko proposamena mahaigaineratu du, lau puntutan zehaztua: lehenik, lanaldi murriztuek eta adin txikiko eta zainketa behar duten senideak artatzeko eszedentziek ez dute babes sozialetan kalterik eragin behar eta neurri osoagoak behar dira zentzu horretan; bigarrenik, lanaldia 35 ordutara murriztu behar da; hirugarren puntuan etxez etxeko zerbitzuak, 0tik 3 urtera bitarteko haurtzaindegien sare publikoa, egoitza berriak eta abar eskatzen dira, hots, herri-administrazioek pertsona guztiek laguntzarako duten eskubidea aintzat hartzea; eta azkenik, esparru pribatuko zeregin guztietan, ardurak gizon eta emakumeen artean partekatzea beharrezkoa ikusten du ELAk.

Gizonen aldaketa

Azken puntu horrek garbi uzten du, erakundeek neurri zehatzak hartzea ezinbestekoa izanda ere, gizonezkoek euren mentalitatea aldatu behar dutela emakumea lan esparruan berdintasun osoz aritu dadin. Gaur egun, ordainsaririk gabeko lan ordu murrizketa edo eszedentzia eskatzen dutenen herritarren artean %5 besterik ez dira gizonezkoak. Lanpostutik kanpoko lanetan, gizonezkoen kolaborazioa oso pixkanaka hazten da eta, gainera, kolaborazio kontzeptua baztertu eta partekatze orekatura jo beharko litzateke. Emakumea tradizionalki gizonezkoen esparrua izan den mundu profesionalean sartu da, oztopoak oztopo. Tradizionalki emakumearen esparrua osatu duten gainerako lanetarako jauzia egitea egokitzen zaio orain gizonezkoari.

Ana Urkijo: "Gizonei dena demostratu behar diegula ahazten dugun egunean, urrats handia emango dugu"

50 urteko bilbotar hau Abokatu Kolegioko Zuzendaritza Batzordeko lehen emakumea izan zen 1987an. Hiru urte beranduago Athleticeko zuzendaritzan sartu zen han ere emakumeei bidea irekiz. Egun Club horretako lehendakariordea da. Zuzenbide ikasketak Deustuko Unibertsitatean burutu eta berehala Rufino Urkijo aitaren bulegoan hasi zen lanean. Baina handik hiru urtera aita hil eta bulegoa bere esku geratu zen.

Zaila izan al zen zu bezalako abokatu emakumezko eta gaztearentzat aitaren bulegoari eustea?
Garrantzia handiko aferak eramaten zituen bulegoak eta ez nuen esperientzia handirik. Zilegi izango zen erronkari ez eustea baina ez zitzaidan burutik pasa ere egin. Urte zailak izan ziren, zakurrek bezala igeri egin behar izan nuen ez hondoratzeko, baina asko ikasi nuen. Lanean hasi nintzenetik 25 urte pasa dira eta zorionez gauza asko hobetu dira. Bidea gelditzen da oraindik egiteko, baina lan munduan egoteko nire modua nire alabarentzat eta datozen besteentzat lagungarri izango dela espero dut. Lan mundua gizonek egin dute, gizonentzako. Daukagun potentzialean sinesten dugun egunean, lan esparruan emakumezko ezaugarriekin sartzen garen egunean, gizonei dena demostratu behar diegula ahazten dugun egunean, funtsezko urratsa emango dugu. Orduan legitimazio osoa izango dugu eta ez haiek legitimatzen gaituztelako, guk geure burua legitimatzen dugulako baizik.

Baina badirudi emakumeak gizonen jarrerak hartzera behartuta daudela sarritan.
Akats handia da. Hori egin izana onartzen dut. Aita hil eta bere bezero batzuk aurrejuzkuak zituzten ni emakumea nintzelako. Ni ez nintzen Rufino Urkijo, ezta bere semea ere. Bere alaba nintzen! Orduan logikoa zen jarrera gogorrak hartzea.

Futbola gizonen mundua omen da. Nolakoa izan zen Athleticeko zure lehen etapa 1990etik 1994ra?
Ez ziren urte errazak izan. Haiek deitu zidaten baina gero nik nire tokia egin behar izan nuen. Haserretu ordez, ordurarte emakumerik ezagutu ez zuen munduan sartzen ari nintzela "onartu" nuen. Berriro ere juzkuen galbahetik pasa behar nuen. Haiek ezin zuten saihestu ni juzkatzea eta joko hori onartu nuen. Haserretik etengabe gauzak errebindikatzen aritzeak nekatu egiten bainau. Azkenean, alde egin nuenean lankideek nire tokia errekonozitu zidaten. Egun, ez naiz errekonozimenduaren zain egoten. Nire garapen pertsonalaren lorpen nagusienetakoa izan da, nire erreferente onena ni neu naizela jakitea. Eta ez dut harrokeriaz esaten, harrotasunez baizik. Barne borrokaren, autoexijentziaren emaitza izan da. Autoestimara iristeko bidea askotan kanpotik barrura egiten dugu. Nire bidea horrelakoa izan da, sarri kanpoko oneritzia behar izan dut. Baina zirkuitua aldatu egin da eta prozesua barrutik kanpora da orain. Emakumeak kontatu dioten guztian sinesteari utzi behar dio eta bere burua entzuten hasi.

Athleticeko bigarren etapa honetan zeure tokia egin behar izan al duzu berriro?
14 urte joan dira eta tartean zuzendaritza batzordean beste emakume batzuk egon dira. Orain Athleticen erabateko berdintasuna bizi dut.

Hori Klub barruan. Baina Klubetik kanpo? Taldearen ordezkari izatea egokitu zaizu partida batzuetan.
Egiten ari zarenaz konbentzitua bazaude eta eskubide osoz han zaudela sinestuta, parean dagoenak nabaritu egiten du. Turkiara, Besiktasen aurkako UEFAko partidara ni joan nintzen ordezkari. Ordezkarien bazkarian ni nintzen emakume bakarra. Turkierazko hitz batzuk ikasteko ahalegina egin nuen nire hitzalditxoan sartzeko. Horrekin bazkarian zeudenen adeitasuna lortu nuen. Nire hitzaldian Athleticeko lehoien eta Besiktaseko arrano beltzen inguruko glosa bat egin nuen. Amaieran ea Athleticeko zuzendaritzan beste horrelako emakume bat ba ote zen galdetu zidaten, fitxatu egin nahi zutela. Nik Fernando (Lamikiz) ez dut imaginatzen lehoiez eta arranoez hizketan, baina nik, emakume izanda, zergatik ez diot emango ukitu femeninoa? Nik ez ditut gauzak gizonek bezala egin nahi. Ez ditugu gizonak imitatu behar. Noski, badira ezaugarri imitagarriak dituzten gizonak. Aberastu gaitzakeen hori imita dezakegu, baina beti hori barneratuz eta produktua emakumeen erreferentetik landuz.

Athleticeko emakumezkoen taldeko jokalariak ez dira profesionalak. Gizonezkoen futbol profesionalera gerturatzeko aukerak ikusten al dituzu?
Zaila da, erreferentea gizonezkoen mundu horretara iristea delako. Gauza askotan gizonak garatuagoak daude gauza horiek praktikatzen mendeak daramatzatelako. Guk praktikatu egin behar dugu eta horrek denbora eskatzen du, eta pazientzia. Baina begira tenisean emakumeek zein maila lortu duten.

Bi seme-alaba dauzkazu. Bizitza profesionala eta familiarra bateratzea zaila egin al zaizu?
Asko lagundu didaten senarra eta ama izan ditut eta haurrek ederki ulertu zuten euren ama, euren aita bezalaxe, lanera joaten zela. Zorte hori izan ez banu, agian zaila izango zitzaidan haurrak erantzukizunez haztea. Dena den, harritu egiten nau errealitatea nola makilatzen den ikusteak. Estatistikek diote lan absentismoa handiagoa dela gizonetan emakumeetan baino. Baina enpresariek norbait kontratatzerakoan esaten dute: "Emakume hau ama izan daitekeenez...". Lan esparruan sartu nahi duen emakumeak ezin badu ama izan, eta aukeratu beharrean aurkitzen bada, agian ama izateari uko egingo dio. Eta hori ez da emakumeen arazoa, gizaki guztien arazoa da. Emakumeak ama izan nahi duen ala ez aukeratzeko eskubidea dauka, baina ez luke ama ez izatea aukeratu beharko profesionala izan nahi duelako. Legislatzaileen lana behar du horrek eta gobernuek bultzatu behar dute. Aldaketa kosta egingo da eta legea beti dator ekintzaren ondoren. Baina iritsiko da.

Carmen Villahizan, AMPEAko lehendakaria: "Emakumeek modu horizontalagoan agintzen dugu eta hori ahultasunarekin nahasten dute"
Zer dela eta sortu zen AMPEA 1993an?
Orokorrean enpresa munduan emakumearen irudia ez delako behar bezala kontuan hartzen. Badirudi politikariek emakumeen alde gero eta gehiago egiten dutela, baina proiektuak aztertu eta hitzetatik ekintzetara tarte handia dagoela ikusten da. Bost emakume elkartu eta AMPEA sortzea erabaki zuten. Egun ia 190 emakume biltzen ditu.

11 urtetan egoera aldatu al da?
Ez da hainbeste aldatu. Emakume enpresari eta profesionalen arrakasta topikoak hausten ari da, baina asko kostata. Gizonak boterea banatzeko abantaila du, eta euren artean banatzen du botere hori.

Zer eskatzen du elkartera hurbiltzen den emakume enpresari edo profesionalak?
Emakumeak oso denbora gutxi du bere buruari eskaintzeko eta oso garrantzitsua da sareak sortzea. Emakumeentzat estimulo handia da beste emakume askok euren arazo berberak dituztela ikustea: enpresa zuzendu, umeak zaindu... Askotan informatuak izatea bilatzen dute soilik. Oro har nolabait sentsibiliate femeninoa bilatzen dutela esan daiteke. Formazioari dagokionez, esaterako, talde txikietan eta mailaren arabera egiten dira ikastaroak, emakume bakoitzari begira eta ordutegi oso zabalarekin. Gainera bazkideek euren beharren berri emateko aukera ere badute eta ikastaroak horietara bideratzen ditugu.

Emakume izateak zein arazo sortzen du enpresa kudeatzeko orduan?
Emakumeek ez dugu gizonek bezala agintzen. Modu horizontalagoan egiten dugu eta hori ez dakite baloratzen, ahultasunarekin nahasten dute. Gizonek enpresetan ezarri izan duten statusa mantentzeak ez du zentzurik. Hobe da langileekin berdintasunezko harreman bat izatea, euren iritzia kontuan hartuz eta parte-hartzea bultzatuz. Baina emakumeak ulertzen ez den gertutasun eta inplikazio horrengatik ere ordaindu behar du.

Egoera horrek ez al ditu emakumeak gizonen ereduak errepikatzera eramaten?
Logikoa da. Eredu maskulinoak izan dira nagusi gizartean eta horrek sarritan eredu horien akatsak errepikatzera eraman gaitu. Horregatik da garrantzitsua gurea bezalako elkarteen lana, belaunaldi berriek enpresak kudeatzeko modu berri bat ikus dezaten, emakumeen eredua ezagutu dezaten, bere gauza onekin eta gauza txarrekin -emakumezkoen ereduan dena ez baita ona, gizonezkoenean dena txarra ez den bezala-. Gure esku dago kudeaketa eredu berriak apurka-apurka sartzea, beti ere gure baloreak erakusteko aukera ematen badigute.

Elkarteko emakumeek nola daramate bizitza profesionala eta pribatua? Askok, esaterako, seme-alabak izango dituzte...
Emakumeak biak konpatibilizatzen saiatu behar du. Eta aurrerapausoak aurrerapauso, egun familiaren pisua emakumeek dute. Instituzioak neurriak hartzen ari dira bizitza profesionala eta familiarra bateratzeko, eta ados nago. Baina beti emakume enplegatuez hitz egiten da eta enpresariak ez dira kontuan hartzen.

Zentzu horretan jauzi bat egiteko zer beharko litzateke? Neurri legalak? Mentalitate aldaketa?
Aldaketa legala ezinbestekoa da. Emakume enpresariak haurra izatean, bere autonomo kuotan laguntza berezia izan beharko luke, adibidez, haur hori zaintzeko aukera izan dezan.

Mentalitate aldaketa ere behar da. Gizonek familian erantzukizunik hartu gabe jarraitzen dute, duela gutxi Eustatek argitaratutako inkestak erakusten duen moduan. Haurrekin denbora pixka bat ematen dute, erosketak egiten dituzte tarteka... Baina gizonak ikusi behar du inplikatu egin behar duela, ez soilik kolaboratu.


Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude