EZKIO-ITSASO

  • Horrela, datozen hiru astetan Urola Garaiko herriak bisitatuko ditugu, haren historia, monumentuak eta bisitariari eskaintzen dioten lurralde oso bat museo bihurtuta. Ezkio-Itsasoren ondoren Legazpi, Urretxu eta Zumarraga azalduko dira orri hauetan. Ibilaldia has dezagun bada herri bikoitz honen lurraldea ezagutuz.

2003ko martxoaren 30ean
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Bi herriek 1965. urtean bat egin bitartean, Ezkiok eta Itsasok bakoitzak bere historia izan zuten. Lehena, herri txiki bat izanik, 1385ean Urretxuko hiriari gehitu zitzaion, baina geroago eta zenbait auzien ondoren, 1441ean Segurari gehitu zitzaion. XVI. mendean dagoeneko Ezkio herri independiente gisa agertzen da. Itsaso izena lehendabiziko aldiz XIV. mendean azaltzen da Enrique III. erregeari zuzendutako zedula batean.

Ezkio izena denen ahotan ibili zen 36ko Gerra Zibilaren aurreko urtetan, bertako zenbait biztanlek ikusi zituzten Ama Birjinaren balizko agerpenengatik. 1931tik aurrera milaka lagunek bisitatu zuten Anduagako zelaian, espasmoak, histeri erasoak eta konorte-galtze pasarteak etengabe eman ziren. Eskuindarrek gertakariok erabili nahi izan zituzten gobernu errepublikanoaren aurka, eta afera honek hartzen zuen itxura ikusita elizak berak 1933an gaitzetsi eta debekatu zituen bertan ematen ziren fededunen kontzentrazioak.

Azkenik, 1968. urtean, Ezkio eta Itsaso elkartu ziren, Ezkio-Itsasoko udalerria sortuz. 1977.eko martxoaren 8an aldiz, gertakari latza gertatu zen Itsasoko lurretan, Sebastian Goikoetxea eta Nikolas Mendizabal guardia zibilen kontrol batean tirokatu eta hil zituztenean.
Bertako seme ilustreen artean Fernando Etxaluze nabarmentzen da, armada nazionaleko mariskala, guda eta itsas auzitegi ministraria izan zena.


Herriak bisitatuz

Gure ibilbideari hasiera emango diogu GI-632 errepide ondoan gelditzen den Alegi auzoan geldiunetxo bat eginez, Armagindegi baserriaren aurrean Gipuzkoan osoki mantentzen den pikota bakarra aurkituko dugulako, Itsasoko gurutzea deitzen dena, hain zuzen ere. Anduaga auzoan beste pikota bat badago, baina hura osagabe dago. Gogora dezagun pikota hauek Erdi Aroan tortura tresna gisa edo gaizkileak zigortzeko erabiltzen zirela, bertan zigortua lotzen zelarik auzokideen irainak eta laidoak pairatzeko asmoz.

Alegi auzoko Madalena eliza erromesen ospitale izan zen eta inguruko neska gazteak eta ez hain gazteak bertara joaten ziren amabirjinari senargaia topatzeko eskatzera. Eliza alboan utzita, Itsasorako igoerari ekingo diogu errepideko bihurgune zorrotzak eginez. Herrira sartu baino lehen latsagia ikusiko dugu bidearen eskuinaldean.

San Bartolome elizatik Aizkorri aldeko ikusmira ederra izango da, bertako atari erromanikoa bezain zoragarria. Erretabloa aldiz XVI. mendekoa da eta dorrea XVII.eko amaierakoa. Itsasoko elizak beste sekretu zenbait gordetzen ditu bere barnean, hala nola atearen aurreko paretan aurkituko dugun zortzi puntako gurutze bitxia, elizan sartu baino lehen neska-mutilek ukitzen zutena, babesa sentituko balute bezala. Kanpandorreko burdinazko erlojua 1763. urtean jarri zen eta geroztik urtero arazoak eman zituen gaizki funtzionatzen zuelako; hala ere mirari txiki bat da gaur egun ere oraindik martxan ibiltzea. Itsason eguzki erloju eder bat ere badago eta hilerria pasatu ondoren bidezidor batek Kizkitzako ermitaraino eramango gaitu. Bitxia da kostaldean eta itsas gizonen artean barnealdeko ermita honek duen ospea. Agian itsasontziak eraikitzeko bertako basoetako egurraren kalitate onagatik izango zen edo beste batzuek esaten duten bezala eta sinestezina bada ere,(itsasotik urruti dago), ermita hau itsasargi gisa erabiltzen zelako. Edozein modutan ere, gaur egun ikusten dugu Kizkitzako Andra Maria itsasontzi zahar baten erreprodukzioaren gainean. Hala ere, Andra Mariaren irudi zaharra Gerra Karlistetan desagertu zen.

Kizkitzako ermitan erromeria ospatzen da irailaren 8an eta irailaren 7ko gauean itsasotik ikusten omen den argia pizten da.
Ezkio-Itsason ere beste ermitak badira, Santa Marina ermita Ezkion eta San Lorentzokoa Itsason adibidez.
Azkenik, Itsasoko plazaneta udalaren beheko aldean topatuko dugun ostatuan hamaiketakoa edo bazkari bikainak hartzeko aukera paregabea daukagu bertatik bista ederrez gozatzen dugun bitartean.

Itsaso bisitatu ondoren itzuliko gara etorri garen bidetik eta errepide nagusitik Anduaga auzora iritsiko gara. Gaur egungo kultur etxea Santaluzizar izeneko benta zaharra izan zen eta honen aurrean Ezkio-Itsasoko bigarren pikota altxatzen da, Alegikoa ez bezala hau osorik ez badago ere. Anduagan jarraituz Santa Luzia eliza topatuko dugu, oso ospetsua bere inguruan, XVIII. mendera arte Santa Luziako feria ospatzen zelako. Geroago feria Urretxura eraman zen hiri babestua zelako eta gaur egun ezagutzen dugun jai girotsuan bilakatu zen.

Ezkiora iritsiko gara Igartubeiti baserri zoragarria bisitatu ondoren. Ezkion San Migel eliza daukagu ikusteko, XVI. mendeko erretaula platereskoa eta gotiko estiloko ataria dituena. Herriko kale bakarraren beste aldean Andra Mariren gurutzeak Urola bailararako antzinako bidea erakusten digu.


Ibilaldiak

Itsaso eta Ezkiok ibilbide interesgarriak egiteko parada eskaintzen dizkigute bi herri hauek magala eman eta babesten dituzten mendietan zehar. Gure mendi ibilbideak bai Ezkio eta bai Itsasotik has baditzakegu ere, Azpeitirako bidean topatuko dugun Mandubiko Benta izango da abiapunturik erakargarriena Izazpiraino eramango gaituen mendilerroa zeharkatzeko. Mandubiko lepoa antzinatik famatua da, inguruko basoetan bertatik pasatzen ziren erromesak erasotzeko gordetzen baitziren lapurrak. Gerra Karlistetan borroka gogorren lekuko izan zen.

Lepotik mendebalderako bidea hartuta pistatik, Mandubi Zelaiako trikuharria pinuen basoan gordeta utziko dugu ezkerrean. Pixka bat aurrerago Kizkitzako ermitarako igoerari ekingo diogu. Kizkitzak eskaintzen digun atsedenaldirako parada ustiatu ondoren, Iparmendebaldera joz Arrobiazpiko lepoa iragan ondoren, Arrobiaga mendira igoko gara. Jarraian, aukera badugu, Berotegi mendiko tontorrera ere helduko gara edo bestela, eskuineko bidetik zeharkatuko dugu.
Edozein modutan Atxurzagako lepora iritsiko gara. Inguruko biztanleek lepo honetan ospatzen zituzten behialeko batzarrak eta Gerra Karlistetan bataila gogor bat gertatu zen leku honetan, karlistentzat galera handiak eragin zituena. Lepo honetatik Izazpirako igoera gogorra ere hasiko dugu, 330 metroko desnibela gainditu behar dugu-eta. Hala ere, igoerak merezi du, bertatik eskaintzen zaigun ikusmira paregabea baita. Urola bailara osoa menperatuko dugu, baita Aizkorri eta Aralar aldekoa ere edota itsasaldeko bista

Igartubeiti baserria, bost mendetako bidaia

Ezkiorako bidean, kilometro batera Igartubeiti baserriaren zurezko aurrealdearekin topo egingo dugu.

Gipuzkoako Foru Aldundiak 1993an erosi ondoren zahar-berritze lanak egin ziren XVI. mendeko baserri honetan. Lehenbizi baserria piezaz pieza askatu ondoren, egurra garbitu, tratatu eta berriro eraiki zuten. Baserria industerakoan Erdi Aroko etxola baten aztarnak aurkitu zituzten. 1530ean baserria eraiki zutenean haritz egurra erabili zuten, baina geroxeago, baserri asko erretzen zirenez, harria erabiltzen hasi ziren eraikuntzan. Igartubeiti kasu berezia da arlo honetan, egurrezko estrukturak gaur arte iraun duelako. Baserria eraikitzerakoan sagarra estutzeko tresna ere egin zuten, dolarea, urte osoko sagardoa egiteko aste bakar batean erabiliko zutena alegia, baina baserriaren ekonomian berebiziko garrantzia izango zuena.

Igartubeitin sartzea denboran zehar bidaia egitea bezalakoa da, gure arbasoen garaira eta bizilekura itzultzeko, hain zuzen ere. Sarrera nagusia zeharkatu bezain pronto mendetako giro bereziak bereganatuko gaitu. Parez pare ukuilua izango dugu, bertatik sortzen zelarik neguko hotzei eusteko beharrezkoa zen beroa, ganaduen hats beroa, alegia.
Dolarearen zurezko torlojoak erakusten digu tresna honen garrantzia baserriaren barruan eta aurrerago sukaldean sartuko gara bere pertz handia, laratza eta zurezko altzari eta tresnaz horniturik. Sukaldearen ondoan banakako logelak badira eta familia osoak elkarrekin lo egiten zuen logela ere ikusiko dugu.

Ate nagusiaren ondotik sortzen dira goiko solairura eramango gaituzten eskailerak. Hantxe dago dolarearen zatirik ikusgarri eta pisutsuena, bederatzi metro eta erdiko luzera duen palanka horma hain zuzen ere.
Ezaugarri hauek guztiek erakusten digute Igartubeiti euskal baserriaren adierazle bikaina dela. Bertan gainera, sagardo produkzioaren erakusketak egiten dira eta zapaldutako sagarraren usaina, kearena edo lehortzen jarritako belar eta larruen usaina, baserriaren bazter guztietan sumatzen dira, mendetako hatsa arnastera eramango gaituztenak

Informazio praktikoa
NON JAN:
- Agirre-etxe
(Santa Lutzi Anduaga)
943 72 59 87
- Argindegi (Ezkio) 943 72 02 67
- Itsasoko Ostatua (Itsaso)
943 88 03 15
- Labekoa (Santa Lutzi Anduaga)
943 72 25 52
- Mandubiko Benta (Mandubia)
943 88 26 73
- Osinalde Taberna (Santa Lutzi
Anduaga) 943 72 25 54


NON LO EGIN:
- Mandubiko Benta (Mandubia)
943 88 26 73
- Ezkioko albergea (Ezkio)
943 72 13 03


UDALA:
- Bulegoak 943 72 13 03
- Faxa 943 72 56 66
- Liburutegia 943 72 35 25
- Mediku Kontsultategia
943 72 14 04


Azkenak
Melisa Pérez, Kairon atxilotua
“Debekatu egin omen dute Gazara martxa, baina guk aurrera jarraituko dugu”

Egiptoko Gobernuak Israelen presioei men egin eta ehunka pertsona atxilotu ditu, Gazara egitekoa den martxa gelditu nahian. Hala ere, milaka lagun martxari hasiera emateko prest jarraitzen dute, Israelen blokeoa apurtu eta genozidioa gelditzeko presioa egin asmoz. Melisa... [+]


AEBtako 1.800 hiritara zabalduko dituzte Trumpen kontrako protestak larunbatean

Dagoeneko 30 hiri inguru batu dira politika migratorioen eta militarizazioaren aurkako protestetara eta larunbaterako 1.800 hiritan dituzte protestak deituta. Los Angelesen egin bezala, hiri horiek ere militarizatzeko xedea aipatu du Trumpek. Guardia Nazionala hedatu dute... [+]


2025-06-13 | Aiaraldea
Kalean bizi den jendearen errealitateari kolektiboki erantzuteko, harrera sarea

Ondo Etorri Laudio Harrera Herria sortu dute, kale egoeran bizi diren pertsonen “bidelagun” izan eta “mugimendu arrazista zein xenofoboen aurka” borrokatzeko. Eskualdeko ikuspegiarekin landu nahi dute gaia, eta “lanean” jartzeko deia egin... [+]


Ustelkeria PSOE-n
Cerdánek kargu guztietatik dimititu du, baina Sánchezek ez ditu hauteskundeak aurreratuko

José Luis Abalos PSOEko ministro ohia eta Koldo García haren aholkulariaren ustezko ustelkeria kasuarekin lotu dute Santos Cerdán, PSOEeko diputatu eta antolaketa idazkaria. Guardia Zibilak Cerdánek Garcíarekin balizko ordainketez hitz egiten duten bost... [+]


Bertsularien Lagunak elkartearen sortzaileetan izandako Mixel Itzaina zendu da, 92 urte zituela

Bertsozalea zen, eta hamarkada luzeetan aritu da bertsoaren plazako zereginetan: epaile eta gai-jartzaile lanetan, saio antolaketetan eta Bertsularien Lagunak elkartearen betebeharretan ere bai. Euskaltzain urgazle izendatua izan zen 1967an, eta ohorezko 2014an.


Ertzaintzako kargu baten semearen drogen testaren desagerpena ikertzen ari da Polizia

Emaitza positiboa eman zuen iragan abuztuan egindako testak, baina Polizia Zientifikoaren laborategira bidali baino lehen Ondarroako komisariatik desagertu zen frogen poltsa.
 


Hernaniko San Juan Preludioa
“Haziak erein nahi izan ditut, gerora emaitza artistikoak jasotzeko”

Ekainaren 14an egingo da Hernanin San Juan jaiak iragartzen dituen 30. Preludio kontzertua. Aurten emakume bat izango du zuzendari musikal: Judith Montero Imaz. Behin batuta hartuko, eta emakumeek musika ondarean egindako ekarpena ekarri du fokupera. Berarekin eta Hernaniko... [+]


Nazioarteko martxako euskal herritarrak Kairotik
“Gu atxilotzen ari dira martxarekin fokua Palestinan jartzen ari zelako”

Kairoko hotel batetik hitz egin du ARGIArekin ostegun goizean Pili Revilla gasteiztarrak. “Edozein momentutan atxilotu gaitzakete”, adierazi du. Solasaldiaren unean Euskal Herritik joandako bost herritar daude atxilotuta, eta nazioarteko dozenaka. Arreta Palestinako... [+]


Subflubiala Ez! plataformak kanpaldia egingo du Leioan asteburuan

Kanpaldiaren helburua "osasuna eta ingurumena arriskuan jartzen dituen eta etorkizuna hipotekatzen duen proiektu jasanezina" geldiaraztea da.


2025-06-12 | ARGIA
Gazarako Martxan parte hartu behar zuten herritarrak atxilotu dituzte, eta dozenaka deportatu

Ekainaren 13an hasi behar duen Gazarako Martxako partaideak atxilotzen ari da Egiptoko Polizia, tartean hainbat euskaldun. Israel Gazan egiten ari den sarraskia salatu eta korridore humanitario bat ireki dadila eskatzeko abiatu dute ekimena mundu osoko 3.000 herritarrek. 


2025-06-12 | Sustatu
YouTubek isil-isilik aldatu ditu gorroto politikak eta genero identitateari babesa kendu

Urte hasieran gertatu zen, urtarril eta otsail artean, Donald Trumpen bigarren agintaldia hasi zenean eta DEI politiken kontrako gurutzada hasi zuenean hark. Baina ez zen izan prentsa-ohar edo iragarpenik. Erabilpen baldintzetan, norbaiten "genero identitatearen eta... [+]


2025-06-12 | Gedar
2022tik hona, gutxienez 68 preso izan dituzte uhalekin loturik EAEko espetxeetan

Eusko Jaurlaritzak 2022an eskuratu zuen Zaballako (Araba), Basauriko (Bizkaia) eta Martuteneko (Gipuzkoa) kartzelen gaineko eskumena, eta ordutik uhalen edo eskuburdinen bidez loturik izan dituzten pertsonen inguruko datu batzuk eman ditu Maria Jesus San Jose (PSE-EE) sailburuak... [+]


Inguma datu-base berritua aurkeztuta ekin die UEUk aurtengo ikastaroei

Udako Euskal Unibertsitateak hogei jardunaldi eta topaketa antolatu ditu ekainaren 11tik hasita hilabete batez, hausnarketari bide emateko eta "arnasgune akademikoa" izateko helburuarekin. Inguma datu-base berrituan unibertsitate mailako jakintza alor ugaritako ia 50.000... [+]


Lanbide Heziketa Dualaren “gezurra” salatu eta egoera aldatzeko eskatu du irakasle talde batek

Espainiako Lanbide Heziketaren legeak egoera larria ekarri duela iritzita, kezka nagusiekin manifestua idatzi du irakasle talde batek eta jasotako sinadurak aurkeztu dizkio Eusko Jaurlaritzako Lanbide Heziketako Sailburuordetzari. “Joan garen ikastetxe guztietan bat egin... [+]


Eguneraketa berriak daude