Bizkaiko txorien kantak

Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Urdaibaik 220km² ditu luze-zabalean, Bizkaiko azaleraren %10 gutxi gorabehera. Naturzaleon ikuspegitik, ikaragarrizko altxorrak eskaintzen dizkigu haran honek: itsasbazterrak, padura, ibai ertzeko basoak, Kantauriko landazabalak, hostogalkorreko basoak, Kantauriko artadiak eta mendilarreak edo otalurrak. Hauen guztien artean bat aukeratu behar eta aste honetako txangoan padurara hurbilduko gara.

Gernikatik Bermeoko bidean BI-635 errepidean Muruetako herria igaro ondoren San Kristobal auzoan errepidea utzi eta ezkerretara hartuko dugu, zaharren egoitzaren ondotik aurrera eginez. Tren geltokiaren parean ibilgailua uzteko aukera dugu eta bertan hasiko dugu ibilbidea.
Tren geltokiaren parean dugu, trenbidea igaro eta ibilbidea hasteko panel informatibo bat, ibilbide guztia azalduz. Ibilbide guztian zehar zutoin batzuk aurkituko ditugu. Egin nahi dugun bidearen arabera marra horiak edo marra berdeak dituzten makilak jarraituko ditugu. Bidea ikaragarri erraza denez ez dugu eskuinera edo ezkerrera hartu behar dugulako kezkatu beharrik eta maldarik ere ez dagoenez erraz egingo dugu aurrera. Ez dugu beraz naturaz ez gozatzeko aitzakiarik, zentzu guztiak inguruko landare, animalia eta egituretara begira jarriko ditugu. Lurzorutik hasiz, berehala ikusiko dugu hondar alez eta milaka eta milaka oskol zatiz osatutako zorua dela hau. Hemen eratzen diren landare gehienak dunetako landareak dira, hala nola, itsas plantinak, esnebelarrak, itsaskardua eta abar. Uretara hurbiltzen goazen heinean ihiak, lezkak eta, errekatxo baten inguruan hasiko dugunez ibilbidea, erreka ertzeko haltzak eta sahatsak ere gertu izango ditugu. Padurara iristen garenean hormak ikusiko ditugu. Hauek garai batean padura ertzetan itsasoaren ur gaziaren sarrera oztopatzen zuten paretak ziren, polderrak deritze. Polder hauen barnean lurra landatzen zen eta euri ura sartzen uzten zuten baina ur gazirik ez. Marea jaistean aldiz, atetxoak ireki eta ur geza kanporatzen zen. Garai batean artoa eta garia egiten bazen ere gaur egun asko eta asko ez dira erabiltzen eta erortzen ari dira. Horma hauen inguruan zuhaitz ilara bat dago. Milaska edo tamarindoak dira berauek gazitasuna erraz jasaten duten zuhaitzak. Prismatiko batzuk eta gida baten laguntzaz, hemendik behatu ditzakegu padurara iristen diren milaka hegazti. Aurrerago joateak ez du zentzu handirik hegaztiak izutu eta ez ditugu hobeto ikusiko eta noski hegaztiak lasai eta geu patxadan bagaude gehiago gozatuko dugu.
Aurrean duguna padura da, hegazti askok eta askok bizileku modura duten ekosistema. Nola sortzen den berau? Itsasertzeko gune batzutan, itsasoa ibaiak dakarren ur gezarekin nahasten da. Itsasertzeko gune babestuenak izaten dira, sakonera gutxiko urekin, gazitasun aldakorra, energia handiko guneak eta ibaiak dakartzan elikagai ugarirekin eta mareek eragiten duten erritmo aldaketekin oso ekosistema berezi eta produktiboa osatzen dute. Urdaibaikoa da Euskal Herriko padurarik garrantzitsuena 1.300Ha-ko azalera du eta bertan milaka hegazti topa ditzakegu
Zenbat buru hainbat menu
Padura oso ekosistema produktiboa da eta bertako energia gehien ustiatzen dutenak arrainak eta hegaztiak dira. Arrainen artean alebinek edo gaztetxoenek erabiltzen dute padura bizi eta elikatzeko: aingirek, korrokoiek, lupiek, urraburuek eta lengoraduek gehienbat. Hala ere, padurak ospetsu bihurtzen dituenak hegaztiak dira. Batzuek urte osoan erabiltzen dituzte bertako baliabideak, besteek aldiz, urtero burutzen dituzten migrazio luzeetan atsedenleku modura erabiltzen dute padura. Ekosistema honek eskaintzen dituen baliabide anitzak direla-eta, behar eta portaera oso desberdinak dituzten hegaztiak daude. Bakoitzak bere modura ustiatzen du ingurua txoko ekologiko ezberdinetan.

- Limikolak: lurperaturik edo erdi lurperaturik bizi diren ornogabeetaz elikatzen dira eta Charadriiformen ordeneko hegaztiak dira kurlinta handitik (56 cm) txirrira (13cm). Gehienak Europako erdialde edo iparraldetik datozenak izan ohi dira. Kumatze lekuak hozten direnean paduretara etortzen dira bizitzera. Itsasoa goian dagoenean hondartza eta padura ertzetan hartzen dute atseden, baina, itsasoa jaitsi bezain pronto areatzean eta lohietan, anelido (zizare), krustazeo (karramarro) eta moluskuz (barraskilo, lapa, txirla) elikatzen hasten dira. Limikola gehienek gune desberdinetan bilatzen dituzte jaki goxo hauek. Tamaina, hanken luzera eta batez ere, mokoaren forma, goraka edo beheraka okertua dutelako bereizten dira hegazti hauek. Kurlintek esate baterako beheraka okertua dute mokoa eta kuliskek aldiz, goraka. Mokoaren luzeraren arabera lohitan gehiago sartu ahal izango dute mokoa eta hanken luzeraren arabera ur geruzan gehiago sartuko dira. Hala eta guztiz ere askotan marearteko gunean kuliskak, kuliska zuriak, txirriak eta txirritxoak batera bazkatzen ikus daitezke.
- Iragazleak: Iragazki batez baliaturik ura iragazten dute. Uretan aurkitzen diren partikulen artean, molusku, arrain ttipi eta krustazeoak bereiztuz elikatzen direnak dira. Gutxi dira Urdaibain horrela elikatzen diren hegaztiak: abozeta, paita zuria eta mokozabala, hain zuzen ere. Abozeta izatez limikolen artean dago baina bere elikatze modua dela eta iragazlea dela esan daiteke. Mokozabalek Herbehereetatik hegoaldera doazenean egun bat edo biko geldialdia egiten dute. Hegazti honek sekulako itzala egiten du eta arriskupetik ateratzeko nahiak bultzatuta Urdaibairen babes izendapena lortu zuen. Bere izenak dioen moduan mokoa zabala du eta padurako ura iragaziz ezkailu eta arraintxo txikiz elikatzen da.
- Arrantzaleak: Hegazti mota desberdinek osatzen dute talde hau baina guztiak arrainak arrantzatu eta hauetaz elikatzen dira. Lertxunak eta ubarroiak dira hemen arrain gehien eta handienak arrantzatzen dituztenak. Lertxuntxoak, bere izenak adierazten digun moduan txikiagoak dira eta arrain txikiagoak eta ornogabeak jaten ditu. Martin arrantzalea ere ibai eta erreketako arrantzale porrokatua izan arren, hotzetik babesteko paduretara jaisten da. Hegan doazela harrapakina ikusi eta zuzenean uretaratzen direnak txenadak dira. Baina, arrantzalerik ederrenetarikoena eta galtzeko arriskuan dagoena arrano arrantzalea dugu, migratzailea da eta Europa osoan arriskupean dago.
- Anatidoak: Belar asko jan arren ez dute soilik belarra jaten, antzarak esaterako, belar, hazi eta patatetaz elikatzen dira. Batzuk algak jaten dituzte eta beste batzuk ornogabeak soilik jaten dituzte.
- Orojaleak: Denetik jaten dutenak dira, topatzen dutenarekin konformatu eta jan. Ugari dira gure artean eta oso ezagunak batzuk; kaioak edo itsastxoriak, esate baterako .
Ikusi dugunez paduran mila menu desberdin daude eta menu bakoitzerako hegazti mota bat. Itzelezko aberastasun hau mantentzeko padura mantendu behar da

Informazio Praktikoa
MUNDAKA
Udaletxea:
Lehendakari Agirre Enparantza 1.
94- 617 72 00 / 94- 687 60 01
Udaltzaingoa:
94- 617 70 18.
Turismo Bulegoa:
94- 617 72 01
Jatorduan:
La Fonda Jatetxea. Olazabal Plaza.
Portuondo Jatetxea. Portuondo auzoa.
Casino Jatetxea. Kepa Deuna z/g.
Erreka Erretegia. Erreka auzoa.
Lo egiteko:
**Atalaya Hotela. K/ Itxaropen 1.
94- 617 70 00.
Logela bikoitza 68-75 euro.
*Mundaka Hotela. Florentino Larrinaga 9.
94- 687 67 00.
Logela bikoitza 39-57 euro.
*El Puerto Hotela. Portu kalea 1.
94- 687 67 25.
Logela bikoitza 63 euro.
*Portuondo Kanpina. Portuondo auzoa.
94- 687 77 01.

SUKARRIETA
Udaletxea:
94- 687 07 15
Jatorduan:
Zaldua Erretegia. Sabino Arana 10.

GERNIKA-LUMO
Turismo Bulegoa:
Artekalea 8. 94- 625 58 92.
Udaltzaingoa:
94-627 02 02.
Ertzaintza:
Don Tello. 94- 444 14 44.
Anbulatorioa:
San Juan 1. 94- 603 58 00.
Gurutze Gorria:
Juan Calzada 63. 94- 625 66 98.
Botikak:
Boyra- Artekalea 1. 94- 625 11 76.
Omaetxebarria. Juan Calzada 27.
94- 625 08 85.
Bankuak:
BBVA, BBK eta Lankide Aurrezkia. Juan Calzada kalean.
Auto-Tailerrak:
Irazalez (garabia). Zornotzarako bidea 1,5 km..
94- 625 17 91.
Jatorduan:
Julen Jatetxea. Industria 14
Zallo-Barri erretegia. Juan Calzada 79.
Zimela Jatetxea. Carlos Gangoiti 57.
Harrien Jatetxea. Gernika
Jan eta lo egiteko:
*Boliña Hotela. Barrenkalea 3. 94- 625 03 00.
Log. bikoitza 39 euro.
Lo egiteko:
**Gernika Hotela. Carlos Gangoiti 17.
94- 625 49 48. Logela 58 euro.

FORUA
Jatorduan:
Baserri Maitea Jatetxea. Atxondoa auzoa z/g.
Torre Barri Jatetxea. Elejalde 14.


Azkenak
Israel Gazan “inoiz ikusi ez den sufrimendua” eragiten ari dela salatu dute Mendebaldeko 28 estatuk, baina neurririk iragarri gabe

"Oinarrizko premiak bilatzen dituzten bitartean zibilak, haurrak barne, anker hiltzea" salatu dute. Gazan hamabost pertsona hil dira gosez azken 24 orduetan, eta AFP albiste agentziako kazetariek ohartarazi dute euren lankideak gosez hiltzen ari direla zerrendan,... [+]


Subflubiala Ez plataformak protesta zaratatsua egin du Bizkaiko Foru Aldundiaren aurrean

Subflubialaren behin betiko proiektua onartu zuenez Aldundiak pasa den astean, eta dozenaka pertsona batu dira proiektua gelditzea eskatzeko.


71 urteko espetxe zigorra ezarri diote Hondarribiko surf irakasle bati, 11 adin txikikori sexu abusuak egitea egotzita

2011tik 2021era bitarte egin zituen erasoak, klaseak eman bitartean. Gipuzkoako Lurralde Auzitegiak sexu abusuen delitu bakoitzeko lau urte eta hilabete bat eta hamabi urte bitarteko kartzela zigorra ezarri dio. Horrez gain, 40 urteko gizonak adin txikiko bakoitzari 3.000 eta... [+]


Frankismoko dokumentu klasifikatuak argitaratuko dituen legea onartu du Espainiako Gobernuak

Bide parlamentarioa egin beharko du orain. Lege testu honen arabera, 30 urteko epea ezarriko dute sekretuak desklasifikatzeko, eta 45 urtekoa "goi mailako" sekretuendako. Bakoitza hamabost urtez luza daiteke.


Espainiako Auzitegi Gorenak Loiolako kuartelari babes berezia ematen zion epaia bertan behera utzi du

2022an EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ebatzi zuen kuartela Hirigintza Ondare Eraikia Babesteko Plan Berezian sartzea, Voxek jarritako helegite bat onartuta. Gorenak baliogabetu egin du epai hori, eta bidea ireki dio Donostiako Udalari eremu horretan 1.500-1.700 etxebizitza... [+]


Galizieraz egiteagatik eraso egin diote espainiar batzuek turismo-gida bati Galizian

Inguratu, iraindu eta besotik heldu eta bultzatu ere egin zutela salatu du Galiziako gida gazteak. Valladolidekoak dira sei pertsona galegofoboak.


Legazpiko Udala eta Sidenor kalte ordainak ordaintzera zigortu dituzte langile bat amiantoaren eraginpean jartzeagatik

Langileak amiantoak eragiten duen minbizi mota bat dauka eta 376.305 euroko kalte ordaina eman beharko diote, EAEko Auzitegi Gorenak zigorra berretsi baitu. 


Zabaltzen ari den morofobiaren azken adibidea, Gasteizen

Gasteizko hainbat auzotan ezarri dituzten “Moros fuera de España” kartel eta pegatinak ikertzen ari da Ertzaintza. Irun, Hernani, Barakaldo… Ez dira kasu isolatuak, eta “etorkinen kontura jarraitzaileak irabazi nahi dituen ideologia” ikusten du... [+]


Donostiako auzitegi batek ebatzi du zaharren egoitzako langile denek ez dutela euskarazko B2 maila eduki beharrik

Euskarazko B2 maila dutela ez ziurtatzeagatik Eibarko Egogain zaharren egoitzako lan eskaintza publikotik kanpo utzi zituzten bi langileen alde ebatzi du Donostiako Lehen Auzialdiko 3. Epaitegiak, CCOOk jakinarazi duenez. 2024ko urrian, Gonzalo Pérez Sanz epaileak... [+]


Jesus Maria Gomez Ezkerro preso iruindarra aske geratu da zigor osoa beteta

Jesus Maria Gomez Ezkerro 'Txutxo', 2001eko urtarrilean atxilotu zuten, 2021ean hirugarren gradua ezarri zioten, eta 2023ko otsailean baldintzapeko askatasuna eman zioten. 24 urte geroago aske geratu da. 


2025-07-22 | Estitxu Eizagirre
Frutazaintza ekologikoa ezagutzeko txangoa deitu du Biolurrek

Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]


2025-07-22 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Japoniar nazionalismoa hasi da berragertzen mozorrorik gabe

Japoniako goi-ganberaren erdia berritzeko uztailaren 20an egindako hauteskundeek berretsi eta ondu egin dituzte aurreikuspenak: Alderdi Liberal Demokratikoak eta haren ia betiereko aliatua den Komeito konfesional eskuindarrak galdu egin dute Aholkularien Batzar horretan zuten... [+]


2025-07-22 | Mara Altuna Díaz
Haien hizkuntzak hiltzen uzteko prest ez dauden zortzi gazte grinatsu

Uztailaren 14tik 18ra munduko hizkuntza gutxituen hiriburua izan da Gasteiz. HIGA, hizkuntza gutxituetako gazte hiztunen topaketetan, lau kontinenteko dozenaka gazte elkartu ziren esperientziak eta estrategiak trukatzeko. Hizkuntza “txikiak” babestea dute helburu... [+]


2025-07-22 | Kote Camacho
Aurtengo baraualdirako jada hamalau lagunek eman dute izena

Barau kolektiboak beti erdaraz izaten ziren, baraualdi bat euskara hutsean antolatzen hasi ginen arte. Irakurketa dramatizatuak taldean, abestu, dantzatu, arnasketa kontzientea, masaje trukaketa, Bergarako igerilekura jaistea, kanten liburuxka... eta pilota partiduak.

Aurten,... [+]


2025-07-22 | Bertsozale.eus
Bertsolaritzaren dokumentazio bilketa sendotzeko aurrerapausoetan

 Xenpelar Dokumentazio Zentroak dokumentazio bilketan sakontzeko aurrerapausoak eman ditu: Bertsozale Elkarteko egitasmoen bilketa prozesuak berrikusi dira eta tokian tokiko eragileekin harremanetan jarrita, eremu horretako jarduna aztertu eta hobekuntzak bideratu... [+]


Eguneraketa berriak daude