«Hitz bakoitza sentitu behar duzu zure mingainean, kantatu ahal izateko»
Marta Sebestyen abeslariak eta Albokako kideek elkar ezagutu zutenean zera galdetu zien: "Zeinek jotzen du alboka?". Taldekoek inork jotzen ez zuela erantzutean, honakoa esan zien: "Hau iruzurra! Alboka duzue izena eta inork ere ez du instrumentua jotzen". Gerora Alan Griffin animatu zen alboka jotzera. "Gaixo ingelesa" filmarako bere abesti batzuk aukeratu zituzten eta orduan egin zen ezagun Sebestyen, aurretik ere lan handia egindakoa da, ordea, bai bakarka bai talde anitzekin. Bospasei aldiz abestu du Euskal Herrian eta laster izango da berriz ere gurean.
Noiztik ezagutzen dituzu Albokako kideak?
1996an Budapesteko Euromusica jaialdian zuzendari nintzela, Europa osoko herrialdeak etortzen ziren beren taldeekin. Albokakoek lehenengo diskoa bidali ziguten eta gonbidatu egin genituen jaialdira.
Zaila izan al da euskaraz kantatzea?
Oso errazak ziren melodiak, baina hizkuntza zaila da. Asko gustatzen zait hizkuntza honen erritmoa, oso indartsua da. Soinuak hungariarraren oso antzekoak dira, baina ez dago ulertzerik.
Nire bihotzarekin ulertu nituen kantuak, hitz bakoitza sentitu behar baituzu zure mingainean kantatu ahal izateko. Emakumeek Euskal Herrian nola kantatu izan duten jakin nahi nuen, alabaina hemen ez dago ia erreferentziarik, ez dago emakumeen grabaketa zaharrik. Hungarian duela 90 urteko grabazioak daude eta hori zorte handia da.
Gauza asko egin dituzu Hungarian, Muzsikas eta Vujicsis taldeekin ibili zara, besteak beste. "Gaixo ingelesa" filman ahotsa jarri zenuen.
Ez barkatu, beraiek aukeratu zuten nik aspaldi grabatutako abesti bat. Harro nago halako pelikula batean musika hungariar tradizionala entzuteaz, jendeak horrela musika hau ezagutu duelako eta, bide batez, hungariar kultura eta herrialdea. Oso garrantzitsua da jendeak norberaren sustraiak ezagutzea, berdin Afrikan edo hemen.
Albokak jotzen dituen abestiak dantzarako abestiak dira, berdina gertatzen al da musika hungariar tradizionalarekin?
Bai, gainera oso popularra da eta gazte jendeari asko gustatzen zaio. Azken 24 urteetan mugimendu handia dago, jendea dantza eskoletara joaten da eta larunbat gauetan dantzaldiak izaten dira kultur etxeetan.
Argia dantza taldea Hungarian ikusi nuenean, dantzarako grina eta ohitura bizirik zegoela ikusi nuen euren aurpegietan. Beste herrialde batzuetan koreografia hutsa dela ikusten da, jada barruan ez dagoena eta errekuperatu nahi dena. Bizirik egote hori Hungarian ere gertatzen da.
Zein dira hungariar eta euskal musikaren paralelismoak? Eta ezberdintasunak?
Berdintasun espiritualak daude, gainera abesti batzuk oso orientalak dira. Hemengo Erdi Aroko musika asko gustatu zitzaidan (soka dantza...), barroko aurrekoa, benetan zaharra eta antzinakoa. Ezberdintasun handiak daude XVII-XVIII. mendeetan Hungarian egiten zen herri musika eta jauregietan egiten zen musikaren artean, askotan erregeak atzerritarrak ziren gainera. Hemen aldiz nahastuta daude bi musika mota hauek.
Zein dira zure asmoak etorkizunerako?
Ryao diskoetxerako lau disko egin behar ditut bakarka eta gero beste bat Muzsikas taldearekin. Goran Bregovic Vatikanorako musika konposatzen ari da, "Zazpi bekatu nagusiak" obra, eta bekatu bati ahotsa jar diezaiodan gonbidatu nau. Beste herrialdeetako abeslariak izango dira halaber