BERDEZ TATUATURIKO UHARTEA

  • Duela bospasei urte bidaia koaderno batean idatziriko hitz zatarrak dira honakoak. Zergatik Borneo? Borneo irla bat delako. Borneo bustitzen duten itsasoetan oraindik piratak existitzen direlako. Oihaneko hezetasunak, moskitoek eta gau hotsek elikadura katearen maila arriskutsu batean jartzen zaituztela susmatzen duzulako. Sute ikaragarriak izaten direlako -erretzeko egurra geratzen delako besterik ez bada-. Bertan iraungitzear dagoen Iban herriaren azken 10.000 seme-alabek euren lurraldeen suntsipenaren aurka kementsuki borrokatzen dutelako. Borneora, aitona eta amonak herentzia aurreratu eta nahi duzun tokira bidaiatzeko txartela erosten dizutelako eta azkenik, borneotarrek, azalean zizelaturik, ipuinak kontatzen dituzten tatuajeak daramatzatelako.

2000ko ekainaren 25ean
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Skrang ibaian gora eramango nauen kanoari itxaroten

Zer ostia egiten dut nik Kutchingo merkatuan?
Nire alboan dagoen eskale honek gainera kristoren nazka ematen dit. Eta bero puta honek! Borneon ez dago airerik. Ziurrenik oihaneko zuhaitz eta landareek arnasten dute aire guztia. 21 urte ditut eta botak buztin lehorrez zikinduta. Bost urte nituenetik lotzen ditut zapaten lokarriak nire kabuz: 16 urte bider urteak dituen 365 egun = 5.840 egun. Txikitan, futbolean asko aritu naizenez... egunean lokarriak pare bat alditan-edo lotu ditudala kalkulatuko dut: 5.840 bider 2 = 11.680 egun. Eta lokarriak lotzen sei bat segundu ematen ditudanez... 11.680 bider 6 = 70.080 segundu. Hiruko erregela sinple bati esker, zenbaki hauek guztiek 19 ordu eta hogeitama kosta minutuko emaitza ematen dute... Beraz, nire bizitzako ia egun oso bat igaro dut nire zapaten lokarriak lotzen.
Ondoan dudan eskale honek, 40 bat urte izango ditu. Zaila da gero asiarren adina asmatzea! Bada, adin horrekin, eta itxura denez hankak jaio zen egunetik falta zaizkionez, lokarriak lotu ez izanagatik bi egun baino gehiago aurreztu ditu honek bere bizitzan. Hala ere nahiko baba itsusiak ditu eskuan. Bere gorputza hara eta hona mugitzen duen karrotxoa bultzatzeagatik ziurrenik. Baina bi aldiz pentsatuz gero, honek guztiak ez du zentzu gehiegirik. Hemen jende guztia hanka hutsik dabil. Motor hotsa. Puf! Eskerrak. Une egokian azaldu da kanoa. Motorea gobernatzen, eguzkitako betaurreko beltzak eta gorputz osoa tatuaturik duen pirata itxurako gizon zahar bat. Koadernoa gordeko dut. Beroak gehiegitxo ez ote nauen putasemetzen pentsatu dut une batez.


Burezurrak habean zintzilik

Iban ehiztari batek burezur bat aurkitu zuen oihanean. Beldurturik zera galdetu zion: "Zu zergatik zaude hemen?". "Hitz egiteagatik nago hemen", erantzun zion burezurrak.
Aurkikuntza bitxiaz harro, ehiztaria bere herrixkara lasterka itzuli zen, gertatutakoa kontatzeko irrikitan.
"Hitz egiten duen burezur bat aurkitu dut oihanean!".
Herriko buruzagiak ez zuen kontakizuna sinestu eta oihanean barneratu zen ehiztariarekin. Burezurra zegoen tokira iritsi zirenean, ehiztariak, makurtu eta berriro egin zion galdera. "Zu zergatik zaude hemen?" Baina burezurrak ez zion erantzun. Buruzagiak, haserreturik, labana hartu eta burua moztu zion ehiztariari. Buruzagia aldendu zenean, burezurrak galdera bat egin zion ehiztariaren buruari: "Zu zergatik zaude hemen?". Eta ehiztariaren buruak zera erantzun zion: "Hitz egiteagatik nago hemen".
(Iban gerlariek etsai bat akatzen dutenean, haren burua moztu eta oihanean uzten dute pizti eta zomorroek garbi dezaten. Kaskezurra besterik geratzen ez denean huntzez eginiko saskitxo batean sartu eta etxeko habean zintzilikatzen dute. Iban herriaren sinesmenean, hildakoen arima burezurrean ezkutatzen da. Mende hasieran, misiolari kristauek ohitura hau debekatu bazuten ere, Bigarren Mundu Gerran bertara hurbildu zen japoniar askok preso du arima oraindik huntzez eginiko saskitxo baten barruan).


Argia tatuaturik daramaten gerrariak

Borneoko Sarawak lurraldean bizi diren Iban gerrariek bidaiaren kontzeptu berezia dute. Bizitza haientzat, eremu zehatz batean egin beharreko bidaia da. Mundu honetakoa, existentziaren une bat besterik ez da, eta irauten duen bitartean, ahalik eta etsai gehienen burua moztu eta ahalik eta bidaia gehien egin behar da. Bidaia bakoitzeko, Iban gerrariak sinbolo bat tatuatzen du bere azalean. Jaioterrira itzultzean, tatuaje berri hori erakutsi eta egin berri duen bidaian pasatako bizipenak ipuin bihurtzen ditu, herrikideen mirespena lortzeko.
Baina tatuajea ez da ipuinen mapa soila. Iban gerrariak hiltzen direnean, eta euren arima huntzez eginiko saski batean preso dagoen kaskezurrean geratzen ez badira, oihana utzi eta mundu berri batera doaz. Eremu berri honetan, zerua lur bihurtzen da, gaua eguna, sua ura eta iluntasuna argia. Orduan, bizitzan zehar azalean tatuaturiko sinboloak, mundu berrian egin beharreko bidea erakutsiko duten argi iturri bilakatzen dira.


Boenga Terong (Iban olerkia)

Skrang ibaiko urertzean, karramarroa eta zakurra eztabaidan zebiltzan.
Skrang ibaiko urertzean, karramarroak zakurraren koskabiloak tximurtxikatu zituen.
Skrang ibaian hondoratuta, karramarroa barrezka hari da. Skrang ibaiaren urertzean, zakur negartiak bere potroak miazkatzen ditu.
Martin arrantzalea urertzera hurbildu da eta zakurrak gertatutakoa azaltzen dio.
Martin arrantzaleak ibaiko uretan hondoratu eta bere mokoarekin karramarroa harrapatzen du.
Martin arrantzalea urertzera itzuli eta hankaz gora jartzen du. Martin arrantzaleak karramarroari barre egiten dio eta zakurraren jabe zaharra agertzen da.
Tatuaje gehien dituen atsoa, herriko jakintsuena da. Tatuaje gehien dituen atsoak karramarroa eta Martin arrantzalearen arteko urperaldi froga batez ebatziko du eztabaida. Tatuaje gehien dituen atsoak bi egun eta gau bat itxaron ditu urertzean karramarroa hatsik gabe urgaineratu den arte. Tatuaje gehien dituen atsoak arrazoia Martin arrantzaleak duela erabakitzen du


Azkenak
Astelehenean hasiko dira Zaharraz Harro! jaiak Gasteizko Alde Zaharrean

Astelehenetik igandera askotariko 106 jarduera antolatu dituzte auzoko bizilagun eta eragileek, parte hartzea, auzo harrotasuna eta autogestioa ardatz. Aurten Poliziak bortizki hustu berri duen Korda espazioa izango dute gogoan. Hamazazpigarren edizioa da aurtengoa.


Gasteizko lorezainak hiru hilabete greba mugagabean
“Egoera oso zaila da une honetan, baina langileek borrokari eutsiko diote”

Ostegunean hiru hilabete beteko dira Gasteizko lorezainak greba mugagabea hasi zutenetik aho batez, ELA, LAB eta ESK sindikatuek deituta. Gasteizko parke, igerileku eta berdeguneak belarrak eta sasiak janda ikusteak oso ikusgarri egin du greba, baina iragan astean... [+]


Sergio Ayucar (BSH): “Prozesuari eustea oso gogorra izaten ari da; mediku-bajak bikoiztu egin dira”

Eskirozko BSH lantokia ixteko asmoa plazaratu zutenetik lan taldearen mediku-bajak bikoiztu baino gehiago egin direla salatu dute gaur: "Abenduan prozesua hasi zenean lan taldearen %4 zegoEn bajan, orain %13 baino gehiago dago", adierazi du Sergio Ayucar BSHko langile... [+]


Kanpaina bukaerako ariketa

Hau idazten ari naizela, kanpaina bukatzear dugu. Datorren astelehenean jetzaldi batera pasako gara. Horrek esan nahi du hiru egunetik behin egingo dugula gazta, eta gaztek izango dituztela bospasei kilo. Uztailaren bigarren astean edo utzi egingo diogu gazta egiteari.


2025-06-23 | Irati Diez Virto
Askari izena duen haragijale txikia

Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]


2025-06-23 | Jakoba Errekondo
Arrosa basatiaren izen saltsa

Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren arteko kolorea du. Urtero loratzen da lurrin fina zabalduz. Lore horiek destilatu egiten dira, ia erabat kosmetikan eta... [+]


2025-06-23 | Garazi Zabaleta
Azpigorri
Bertako ahuntz arrazaren txorizoak

David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]


NATOren eta Trumpen irizpideen aurka, Espainiaren aurrekontu militarra %5era igotzeari uko egin dio Sánchezek

Oraindik ez dago garbi noiz arte eutsiko dion bere erabakiari Pedro Sánchez Espainiako Gobernuko lehendakariak, baina korapilo handi samarra sortzen ari da NATOren barruan, honek aurrekontu militarra %5era igotzea arbuiatu ondoren.


Elkarte frankistak debekatuko dituen legea onartu du Espainiako Kongresuak

Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena


Beste familia bat etxegabetu dute Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kalean

Ostiral goizaldean emakume bat eta bere semea etxegabetu dituzte Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kaleko 82. zenbakian. Espainiako Poliziaren laguntzarekin, epaitegiko segizio judiziala etxebizitzan sartu eta eta bizilagunak kanporatu dituzte.


2100. urtean herritarren %60 urak har ditzakeen eremuan biziko dira Eusko Jaurlaritzaren azterketaren arabera

Bero boladak ohikoagoak eta luzeagoak dira, azken bi mendeetan 20 zentimetrotan igo da itsas maila eta EAEko bataz besteko tenperatura 0,3 ºC igo da hamarkada bakoitzean.


Donostiako Gladys Eneako paumei emandako tratu txarrak salatu ditu Eguzki taldeak

Eguzki elkarte ekologistak salatu du Donostiako parkean gertatutakoa. Parkean bizi diren hainbat paumari lumak erauzi dizkiote, odoletan utzita. Beraz, erasoa izan dela ondorioztatu dute eta ez dela hegaztien lumaberritze prozesu naturala izan. Eguzki


Eguneraketa berriak daude