Gizakiaren bizi kalitatea hobetzen doa. Baina aurrerapenarekin batera, gizona «menditik hirira jaitsi da», eta bertan utzi zuhaitzak, belarra, loreak... Naturarekiko kontaktua galdu du hein handi batean. Baina natura bere bizi iturria da eta jatorri hori sortzen ahalegintzen da hirietan. Hori da hirietako berdeguneen funtzio nagusia.
Euskal Herria mendi eta belardiz josita dago. Baina hirietako kutsadurak eragiten duen burukomina saihesteko, beharrezkoa da berdegune bat gertu izatea. Berdegune batek funtzio biologiko ugari betetzen ditu: oxigenoa sortzen du, tenperatura jaitsi, landareek hautsa atxikitzen dute, eta gainera, itzala egiten dute. Ondorioz, gizakiaren ongizatearen zati dira berdeguneak: ez da berdina berdegune batetik ibiltzea edo solairu gogorreko guneetan egotea. Berdeguneek lasaitasuna dakarte batetik. Eta bestetik, gizakia lasaiago eta zoriontsuago bizi bada, errazago sortzen ditu harremanak berdeguneetan.

Lorategiak, parkeak, hirietako zuhaitz lerrokadurak eta errotondak egiteko eta mantentzeko hainbat pertsonak lanean dihardu Euskal Herriko hiriburuetako udaletan. Gune berdeak egoki proiektatzeko, lan egiten duten bulego eta pertsonak daude. Hauetako bat da Oiartzungo Lur Paisajistak enpresa. Bertako arduradun Iñigo Segurola paisajistaren esanetan berdegune bat «

». Lur zatiak, prozesu naturalak garatzeko helburu ekologikoa du batetik; helburu estetikoa bestetik –hiriaren nortasuna sortzen lagundu behar du– eta funtzionala: berdegunea jendearentzat da. Haurrak eta jubilatuak dira berdeguneak gehien erabiltzen dituztenak. Lehenengoek jolasteko eta kirola egiteko; bigarrenek, aldiz, paseatzeko. «

» eta arrazoia mendia eta hondartza bertan ditugula izan liteke. Eta «

», gazteak batera zein bestera joaten omen dira.
Berdeguneetan bereizi daitezke batetik, hiri barruko lorategi txikiak eta bestetik, kanpoan daudenak eta hirien hazkundea mugatzeko erabiliak. Azken hauetan nekazaritza mantentzen da eta ez dira beti publikoak. Parke historikoak ere badaude, mendeetako oroitzapenak dituztenak eta baita zuhaitz lerrokadura soilak ere.

Berdeguneetan, Euskal Herria Kataluniarekin batera, Espainian egoera hoberenean dago. Kulturagatik eta klimarengatik. Baina, Espainiakoa «

» omen da, bertako tradizioari ez zaiolako etekinik atera: «

», Segurolaren aburuz. Bestela, Europarekin alderatuz, Euskal Herriaren egoera ez da horren ona. Baina tokian tokiko ñabardurak kontuan hartzea komeni da: Frantzian egoera oso ona da, baina loreen pot-pourrira jotzen dute, eta «

» omen dira; Ingalaterrakoa maila aparta omen da, baina baita «

» ere; Alemanian eta Holandan ekologiak agintzen du; Danimarkan artearekin zuzen loturik daude lorategiak; Portugalen oso gauza politak egiten omen dituzte, eta Italian, Espainian bezala, egoera xelebrea da.
Parke bat edozein lekutan egin liteke, bertan 40 zentimetroko lur sakonera egonez gero. Baina egun, hiri barnetan berdegune berriak egitea zaila da. Euskal Herriko hiriak oso dentsoak baitira, eta berdeguneak egiteko lekua urria. Horregatik berdegune gehienak kanpoaldean daude. Auzune berriak egiten diren neurrian, hirigintza planarekin batera, berdeguneak proiektatzen direlako.

Berdeguneen arazo nagusia «

» Segurolaren esanetan. Berdegune bat sortuta, ez da bukatuta gelditzen. Batetik, aurrekontua dago. Udaletxeek ez dute berdeguneak egiteko aurrekontu sail berezirik. Mantentzeko bai, ordea. Diru kopuru hori udalak berak berdeguneei ematen dien garrantziaren araberakoa da. Mantenuaz arduratzen diren pertsonak gehienetan ez daude espezializatuak. Espainian ez dago jardineritzako goi mailako ikasketarik. Proiektu bat egin ostean, azalpenak eman behar izaten zaizkie mantenuaren arduradunei, lana egiteko. Gainera, plangintza on baten falta dago sarri. Proiektua egiten dutenek, honekin batera mantenu orria egiten dute. Eta bien arteko logika beharrezkoa da. Eraikuntza baten itzalak ez du ezer baldintzatu behar, bai baitago itzaletan ondo hazten den landarerik. Eta ihes-tutuen kea zuzenean iritsiz gero, hiltzen diren landareak ere badira. Horiek guztiak kontuan hartuta proiektatzen bada, ez luke arazorik egon behar mantenuan. Hiritarrak ere badu mantenuan zerikusirik. Egun gizartea oso ekologista da. Baina ez hainbeste etxe parean landatutakoarekin: zomorroak direla, leiho parean dauden adarrak direla... eta badago oraindik ere lorategietako landareak etxera eramaten dituenik. Txakurren pixa eta kaka dira beste oztopoa. Ezpela bezalako landare batzuk txakurren pixarekin erre egiten dira. Horregatik, leku batzuetan txakurrak ibiltzea debekatu behar da. Bartzelonan adibidez, txakurrentzako komunak egin dituzte. Euskal Herrian oraindik ez dago argi. Segurolaren iritziz, plangintza arazoa da, eta «

» erabakitzea nahikoa litzateke. Esperanza Martinezek, Donostiako udaleko parke eta lorategien zerbitzuako biologoak berriz, heziketari egotzi dio errua. «

».
Arazoak ez dira neurri berdinean gertatzen Euskal Herriko hiriburuetan. Klimak eta hiriaren azalerak zerikusia du horretan. Gasteiz eta Iruñea zabalagoak dira, bertako parkeak handiagoak. Donostiak eta Bilbok berriz berdegune txikiagoak dituzte, espazio arazoa da nagusi. Horregatik, berdegunea egiteko lurrak duen prezioa ere ezberdina da –2.000 pezeta ingurukoa metro karratuko–. Baina Donostian garestiagoa da eta Gasteizen, merkeagoa. Gainera klimak landaretza mota eta ureztatzea baldintzatzen ditu. Iparraldean, Maule eta Donibanen Garazin ez zaie berdeguneei arreta handirik jartzen, baina Baionak loreak bereziki zaintzen ditu.

1998ko urrian Espainiako berdeguneen planifikazio eta diseinu hoberenaren saria eman zion Espainiako Jardineritza Ikasketetarako eta Arte Paisajistikorako Institutuak Gasteizi. 4. 401. 045 metro karratu berdegune ditu hiri barruko parkeetan. Hiria inguratzen duten beste 400 hektarea dago. Hiritar bakoitzari 20,5 metro karratu dagokio. Hiri barruan zuhaitz gutxi eta belardi handiko 7 parke dago. Handiena San Juan de Arriaga da, 190.000 metro karratukoa: 28 futbol zelairen zabalera. 150 zuhaitz mota baino gehiago dago hirian. Gehienak klasikoak: indigaztainondoa, alboa, sasiakazia, lizarra eta ezkia dira nagusi. Egun ordea, hazkunde moteleko eta neurri txikiko zuhaitzak ari dira landatzen, iñausketak saihesteko. Lorategi eta Parkeetako zerbitzua egun Ingurumen sailaren barruan kokatua dago. 300 milioi pezeta inguruko aurrekontua du berdeguneen mantenurako. Hauek nabarmen hazi dira (hiru urtetan % 10), batez ere kanpoaldean. Eta datozen hiruzpalau urtetan lorategi botaniko handi bat eta Larragorri parke zabala egingo dira hiriaren hegoaldean. Ekialdean, Zalburua parkea eta mendebaldean, hainbat berdegune berri. Iparraldean, Zadorrako korridore linealaren handitzea dago proiektatua. Jorge Ozcariz, Ingurumeneko arduradunak dioenez, «

». Izurriteak eta bere garaian landatutako hazkunde zuhaitzak dira arazo nagusiak. Bigarrenak, etxeen fatxadetan eta argiztapenean du eragina. Eta konpontzeko, zuhaitzak iñaustu edo motelago hazten direnekin aldatzen dira.

Iruñean ere berdegune zabalak dira nagusi. Horregatik garrantzi handiagoa ematen zaio jendeak berdeguneak erabiltzeari eta ekologiari, estetikari baino. «

», Karlos Gonzalez Lorategien zerbitzuko buruaren esanetan. 300 zuhaitz ezberdin baino gehiago dago, batez ere klasikoak: alboak eta ezkiak. Berdegune zabalak hiriaren barnealdean daude, harresiz inguraturik baitago eta bertan ezin da eraiki. Erdigunearekin orekatzeko auzunetan Yamaguchi eta bi urtetan bukatzekoa den 1.000.000 metro karratuko Arga ibaiko Parke flubiala bezalako parkeak egiten ari dira. 5.500.000 metro karratu berdegune dago mantenuan eta aurrekontua mila milioi pezeta ingurukoa da. Iaz berdegune kopurua % 16 hazi zen.

Donostiako berdeguneak ezberdinak dira, hauen arazo nagusia espazioa baita, «

», Esperanza Martinez biologoaren ustez. Klimak ere ezberdintasunak ekartzen ditu: Gasteizko arrosak ezin dira Donostian landatu. Aldiz, astigarrak bizi hobea du Donostian, hezetasunagatik. 2.357.000 metro karratu berdegune dago Donostian, Urgull eta Uliaren zati bat barne. Landareetan aniztasuna da irizpide nagusia. Zuhaitzetan haritzak, alboak, ezkiak eta otsalizarrak dira nagusi. Donostiako udalak 400 milioi pezetako aurrekontua du berdeguneak mantentzeko. Egiteko, beste udaletan bezala, ez dago aurrekontu sail berezirik. Hauen sorkuntza hirigintza planekin batera dihoa. Hori da egun gehien zaintzen dena: auzune bakoitzak biztanle kopuruarekiko proportzionala den berdegunea izatea. Baina Martinezek dioenez, berdeguneen mantenua «

» da. Eraikitzean, garbia eta laua den lur zatia eraikuntza bera egiteko erabiltzen baita, eta tontorrez betetako zati zatarra berdegunetarako. Beraz, «

». Horregatik berdegune kopurua ez da handitu, «

» (1989an 1.800.000 metro karratu izatetik egungora). Auzuneak egiten diren heinean, berdea zena desagertu egiten da. Beraz, solairu gogorra gehiago handitzen da berdea baino. Proiektuei dagokienez, Donostian egingo dena, urbanizazio prozesu batekin batera etorriko da. Miramonen eta Puyon adibidez, horixe ari dira egiten eta Lauhaizetan ere berdegune gehiago sortzea espero da.

Baionan Donostian bezala, aniztasuna dute baldintza nagusi. Baina tradizioa handiagoa da. Loreak dira bertan garrantzi gehien dutenak. Loreen lehiaketa nazionalean maila gorenean dago Baiona. Urtean zehar hiruzpalau aldiz aldatzen dituzte, eta «

» Isabel Faizonne, Mendionden dagoen Lafitte mintegiaren arduradunetako baten iritziz. 300 zuhaitz mota dago bertan. Indigaztainondo arruntak, ezkiak, alboak eta haritzak daude klasikoen artean. Berriagoak dira lizar ezberdinak eta lorandi magnolien lerrokadura, iaz egina. Kaparrusiar astigarrak ere ipini izan dira. Hiri erdialdea oso berdea da eta inguratzen duten auzuneek ez dute hainbeste leku berde. Mr. Plombin, udaleko lorategien arduradunaren hitzetan, guztira 140 hektarea berdegune ditu hiriak, eta progresiboki handitzen ari dira. Udalak 70 milioi liberako aurrekontua du berdeguneetarako. Hegoaldeko udaletxeetan ez bezala, esku lana udaletxeak berak kontratatzen du zuzenki. Etorkizunean Aturri ibaian hainbat dezena hektarea hartuko dituen berdegunea egingo da.

Bilbon 3 metro karratu berdegune dago pertsona bakoitzeko. Guztira 976.781 metro karratu dago udalaren mantenuaren barruan. Honi gehitzen zaizkio mendi publikoetako bederatzi milioitik gorako metro karratuak. Guztira, zazpi parke zabal daude 30.000 metro karratutik gorakoak. Zabalena, Etxebarria da 105.198 metro karraturekin. Berdeguneak alboetako auzuneetan kokatzen dira batez ere, erdialdean ordea ez dago gauza handirik, Doña Casilda parke handia kenduta. Bi urtetan % 12,25eko hazkundea izan dute berdeguneek. Hala ere, Iñaki Ganboa, parke eta lorategien zerbitzuko eskumaldeko ibaiadarreko mantenuaren arduradunaren esanetan, «

». Bandalismo eta txakur arazoez gain, «

» da aipagarriena gune berdeak mantentzerakoan: jende ugari eta leku gutxi dago, eta horrek mantenua zailago egiten du. Guztira, udalak aurten 320 milioiko aurrekontua izan du mantenurako. Etorkizunerako etxebizitzak egiteko bi plan handi ditu Eusko Jaurlaritzaren eskutik Hirigintza Sailak. Eta hauen barruan bi parke sortuko dira: Mina del Morro 100.000 metro karratu baino gehiagokoa eta Miribilla 70.000 ingurukoa. Biak ere meatzeak izan zirela eta, azpiko pasalekuak-eta zaintzeko, baldintza bereziak izango dituzte. Bestelakoan, «

». Erdialdean ez du apenas ezer berririk egiteko lekurik, eta gabezi hori dauden mendiekin orekatu nahi da, hauek birlandatuz.
Bilboren mendien kasua, beste lau hiriburuetan ere gertatzen da, baina ezaugarri ezberdinekin. Guztiek berdeguneekiko arreta berezia agertzen dute. Segurolaren ustez, ari dira konturatzen politikariak, berdeguneei ere «

» ateratzea posible dela. Hala egin zuen Maragallek Bartzelonan. Berdin gertatu da Donostian Odon Elorzarekin: hondartza, pasealekuak... sortu dira. Baionan ere loreetan inbertitzen dena bueltan dator turismoan. Azkenean botoa hiritarrak ematen du, eta ikusten badu hiria txukunagoa dagoela... Honek kontraesanera garamatza. Esperanza Martinezek dioenez, egunkarietan ez da agertzen errepide batek balio izan dituen milioiak, baizik eta inguruko berdegune eta zuhaitzentzat erabili den portzentaia urria. Azkenean, Martinezen ustez, «

»