"Bake prozesua geldo doala esatea iragana ahaztea da"


1995eko otsailaren 05ean
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Israel eta Palestinaren arteko bake prozesua aurrerantz pausoz-pauso
"Bake prozesua geldo doala esatea iragana ahaztea da"
Natan Lerner, Tel Aviveko Unibertsitateko katedraduna
Gaur egun Ukrainiakoa den herritxo batean jaiotakoa, berehala Argentinara abiatutakoa eta bertan bizitza erdi egindakoa. Beste erdia Israelen, hara jo baitzuen 1966an. Lerner jaunak 69 urte ditu eta azken hogei urteetan Tel Aviveko Unibertsitateko Nazioarteko Zuzenbide Publikoko katedradun gisa ari da. Halaber, hiri hartako Juduen Mundu Kongresuaren Bulegoko zuzendari izan da. Sabino Arana Fundazioak ekarrita Bilboko hotel batean mintzatu gara patxadaz.
PAE eta Israelen arteko bake prozesua une larria iragaten ari da, nola ikusten duzu bere etorkizuna?
Alde bietatik aurrera jarraitzeko borondatea ikusten dut eta hori da garrantzitsuena. Orain Palestinako Kontseilu Nazionalerako hauteskundeen data eta hauen inguruko xehetasunak negoziatu behar dira. Alde bateko zein bestekoak kexu dira zenbait gauzaren inguruan.
Prozesu hau epekakoa da, lehenbiziko bi epe hauetan autonomia palestinarraren oinarriak finkatu behar dira, eta hirugarren tarte horretan, 1996ko maiatzean gai arantzatsuagoei helduko zaie: Jerusalen, errefuxiatuak, muga zehatzen kokapena...
Eta palestinarren diru arazoak? Azkenean horiek konpontzen ez badira prozesuaren aurkako osagai bihur daitezke.
Hori batez ere palestinarren arazoa da, baina Israelek ordezkaritzak bidali izan ditu Europako estatuetara Gazako palestinarrei diru laguntzak eman diezazkieten. Gaza txirotasun egoera larrian bizi da, baina orain arte emaitza nahiko kaskarrak lortu dira.
Ez al doa geldo preso palestinarren askatasun prozesua?
Akaso bai, baina hori beteko da, ez da arazo handirik izango. Geldo doa, batetik Israelgo oposizioak Gobernuaren aurka erabili ez dezan, eta bestetik, beste aldearen aurrean ere gehiegi ez lasaitzearren.
Zer gerta liteke datozen hauteskundeetan Likudek irabaziko balitu?
Arriskua hor dago baina zenbait gauza dagoeneko atzeraezinak dira: Gaza eta Jeriko, esate batera. Zenbait gauza estatuaren betebeharrak dira eta ez alderdi batenak edo bestearenak.
Teorian behintzat, nazioarteko hitzarmenak bete egin behar dira, gobernuan edonor egonda ere. Likudek akordioak beteko ez balitu nazioarte mailako Israelen posizioa oso kaskar geratuko litzateke, ez baita ahaztu behar Estatu Batuek eta Errusiak babestu zutela akordioa.
Hemen dagoen inpresioaren arabera, Israelgo agintariak prozesuari oztopo gehiegi jartzen ari zaizkio.
Arabiar eta juduen arteko gatazkak ehun urte dauzka, Israelek, 45 urteko bizitzan gerra mordoa izan ditu... Duela hiru urte norbaitek esan izan balit atzo bertan Rabin eta Iasser Arafat bilduko zirela, zorotzat joko nukeen.
Gaza eta Jerikok autogobernua dute, Israelgo Armada handik kanpo dago, hauteskundeak egingo dira laster, Jordaniarekin bakea sinatu da. Guztia urte t'erdian pasatu da; beraz, geldotasunaz berba egitea iragana ahaztea da.
Duela hiru, lau, bost urte, talde terrorista zela eta, PAErekiko elkarrizketa ukatzen zen. Gaur egun zer iritzi dute horretaz, oro har, herritar arruntek?
PAEren zati batek oraindik terrorista izaten jarraitzen du. Ez da lehenbiziko aldia historian gobernuek lehen talde terroristatzat jotzen zituzten taldeekin negoziatu dutena. Israelen, aspaldidanik jada, jende askok esaten zuen bakea etsaiarekin sinatzen dela eta ez lagunarekin. Negoziaziorako oinarria behar zen, PAEk Israel ezagutzea; behin hori egin ondoren guztia arrapaladan etorri da. Kontua da zein eskubidetan eman behar dugun amore eta zein gauzatan mantendu behar dugun gogor, eta pentsatzen dut beste aldeak ere antzera pentsatuko duela.
Zisjordania noizko egon daiteke Autonomia Palestinarraren barruan?
Zisjordania? Pentsatzen dut Judea eta Samariaz arituko zarela, Jordaneko mendebaldeko aldeaz. Teorian zenbait transferentzia egin dira jada, baina espero da Gaza eta Jerikoko hauteskundeen ondoren izango dela. Indar armatuen birredatzeaz lotuta dagoenez, elkarrekin erabaki behar da, baina batez ere Arafaten esku dago.
Asentamenduak egiten jarraitzen da.
Ez, dauden asentamenduetan etxebizitak eraikitzen uzten da, baina berririk ez da egiten.
Ez al da asentamenduekin jarraitzeko ezkutuko modu bat?
Ez, hori bigarren mailakoa da. Berdin da asentamendu batek 105.000 biztanle izatea edo 110.000. Asentamenduak egon badaude, nola bizi behar diren da gainditu beharreko zailtasuna. Asentamenduen aurka egon naiz beti, baina han dagoen jendea kontuan hartu behar da, eta arazoa mapa eskuetan konpondu behar da.
Noizko Siriarekiko bakea?
Ez dakit, baina oso arazo desberdina da, arazo arrazionalagoa da, erlijioa ez dago tartean. Arazo militarra da gehiago, enbaxadoreak eta buruzagi militarrak elkarrekin bildu dira eta, geldo baina gauzak aurrera doaz.
Dena den, akordio ugari egon arren, erregio mailako ekonomi integrankuntza barik etorkizuna beltza da, baita Israel berarentzat.
Ez ezazuela pentsa Europako Batasunaren antzeko zerbaitetan. Proiektu komunak dauden erregio bat imajina liteke: ura, argindarra, industria mailako taldeak... Jordania eta Egiptorekin samurra izango bide da, baina nazioarte mailako laguntza behar dugu.
LETONA, Xabier
14-15

Gaiez\Politika\Nazioartea\Estatuak/Na\ISRAEL
Gaiez\Politika\Nazioartea\Gerra/Iraul\Palestina
Pertsonaiaz\LERNER1
Egileez\LETONA1\Politika

Azkenak
Arabako Mahastiak sor-markari behin betiko itxi dio bidea Espainiako Auzitegi Gorenak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.
 


Beskoitzen ikastola eraikitzeko lursaila eskuratu du Seaskak

Ikastola 2013an sortu zuten eta ondoko urtean jarri zuten prefabrikatu bat herriko etxearen lursail batean bertatik bideratzeko ikaskuntza. 2022an eraikin sendo bat eraikitzeko proiektua aurkeztu zuten, baina herriko kontseiluak ez zuen horrelakorik onartu. Gatazka gogorra egon... [+]


2025-06-19 | Sustatu
AA batek zenbat eta gehiago “arrazoitu”, orduan eta okerrago

Applen lan egiten duen ikertzaile talde batek adimen artifizialaren (AA) esparrurako egindako ikerketa baten emaitza argitaratu dute. Izenburu esanguratsua du: The Illusion of Thinking. Euskaraz, bere izenburu luzean, honela: Pentsatzearen ilusioa: arrazoitzeko ereduen... [+]


Desokupacyl enpresa Donostian dagoela ohartarazi dute

Desokupacyl desokupazio taldeak bideo bat argitaratu zuen atzo sare sozialetan, Luis Nuñez Mané burua eta beste hiru kide Donostian zeudela esanez. Bideoa, Kontxan grabatuta dago, eta “okupatutako” etxeak erostera bultzatzen du bertan Manék:... [+]


Ekialde Erdia
Mundua begira, Israelek eta Iranek elkarri erasotzen jarraitzen dute

Joan den ostiralean Israelek Iran eraso zuenetik, bi herrialdeek bata bestea erasotzen jarraitzen dute. Ali Khamenei Iraneko liderra hilko dutela diote Israeleko agintariek, AEBen parte hartze zuzena eskatzen dute, baina AEBetako lehendakari Donald Trumpek ez du oraindik erabaki... [+]


Langileen eskubideek okerrera jo dute azken hamarkadan, bereziki Europan eta Ameriketan

Nazioarteko Sindikatuen Konfederazioak (ITUC) urtero argitaratzen duen txostenak langileen eta sindikatuen egoera globala gero eta okerragoa dela adierazi du.
 


2025-06-19 | Axier Lopez
Banco Santanderrek armagintzan eta genozidioan duen parte-hartzea salatzeko ekintza egin dute Azpeitian

Azpeitiko Elkar-ekin taldeak protesta ekintza egin du asteazken gauean. 1.000 kilo obra-hondakin utzi dituzte bankuko sarreran, hildakoak irudikatzeko panpinak jarri eta porlanez zikindu dute egoitza.


Iruñeko eta Gasteizko gertakarien gaineko erantzukizuna aitor dezala eskatu diote Espainiako Gobernuari

78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.


Prostituzioa debekatzeko lege proposamena aurkeztuko du Espainiako Berdintasun ministroak irailean

Birritan saiatu da PSOE legea aurrera ateratzen. "Berriro ekingo diogu, beharra bertute bihurtu behar dela uste baitut. Benetan, unea dela uste dut", adierazi du Ana Redondo Berdintasun ministroak.


BVE talde parapolizialak gutxienez 40 lagun hil zituen 1975 eta 1983 artean, Iñaki Egañaren arabera

Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]


Teresa Zavaleta 
“Euskararen bidez Euskal Herriko egoera politikoa ulertu nuen”

Argentinarra da, baina sustraiek errotzen dute. Euskararekin maiteminduta dago, 25 urterekin ikasten hasi zenetik. Arbasoetako batzuk Euskal Herrikoak zituen, Soraluzekoak eta Azagrakoak, eta bizpahiru urterekin hasi zen Arrecifeseko Euskal Etxera joaten; arbasoa sortzaileetako... [+]


PSNko idazkariorde Ramón Alzórrizen dimisioak ustelkeria eta krisi politikoa Euskal Herrian kokatu ditu

María Chivite Nafarroako Presidentearen "konfiantza galdu" duela eta, Ramón Alzórrizek PSNko idazkariorde nagusi eta Nafarroako Parlamentuko bozeramaile izateari utziko dio. Bere bikotekidea Servinabar enpresan lanean aritu zela publiko egin ostean eman du... [+]


Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.


Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik
“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]


Aroztegiko Elkartasun Komiteak salatu du bi kidek jazarpenak eta irain matxistak jasan dituztela

Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]


Eguneraketa berriak daude