"Bake prozesua geldo doala esatea iragana ahaztea da"

1995eko otsailaren 05an

Israel eta Palestinaren arteko bake prozesua aurrerantz pausoz-pauso
"Bake prozesua geldo doala esatea iragana ahaztea da"
Natan Lerner, Tel Aviveko Unibertsitateko katedraduna
Gaur egun Ukrainiakoa den herritxo batean jaiotakoa, berehala Argentinara abiatutakoa eta bertan bizitza erdi egindakoa. Beste erdia Israelen, hara jo baitzuen 1966an. Lerner jaunak 69 urte ditu eta azken hogei urteetan Tel Aviveko Unibertsitateko Nazioarteko Zuzenbide Publikoko katedradun gisa ari da. Halaber, hiri hartako Juduen Mundu Kongresuaren Bulegoko zuzendari izan da. Sabino Arana Fundazioak ekarrita Bilboko hotel batean mintzatu gara patxadaz.
PAE eta Israelen arteko bake prozesua une larria iragaten ari da, nola ikusten duzu bere etorkizuna?
Alde bietatik aurrera jarraitzeko borondatea ikusten dut eta hori da garrantzitsuena. Orain Palestinako Kontseilu Nazionalerako hauteskundeen data eta hauen inguruko xehetasunak negoziatu behar dira. Alde bateko zein bestekoak kexu dira zenbait gauzaren inguruan.
Prozesu hau epekakoa da, lehenbiziko bi epe hauetan autonomia palestinarraren oinarriak finkatu behar dira, eta hirugarren tarte horretan, 1996ko maiatzean gai arantzatsuagoei helduko zaie: Jerusalen, errefuxiatuak, muga zehatzen kokapena...
Eta palestinarren diru arazoak? Azkenean horiek konpontzen ez badira prozesuaren aurkako osagai bihur daitezke.
Hori batez ere palestinarren arazoa da, baina Israelek ordezkaritzak bidali izan ditu Europako estatuetara Gazako palestinarrei diru laguntzak eman diezazkieten. Gaza txirotasun egoera larrian bizi da, baina orain arte emaitza nahiko kaskarrak lortu dira.
Ez al doa geldo preso palestinarren askatasun prozesua?
Akaso bai, baina hori beteko da, ez da arazo handirik izango. Geldo doa, batetik Israelgo oposizioak Gobernuaren aurka erabili ez dezan, eta bestetik, beste aldearen aurrean ere gehiegi ez lasaitzearren.
Zer gerta liteke datozen hauteskundeetan Likudek irabaziko balitu?
Arriskua hor dago baina zenbait gauza dagoeneko atzeraezinak dira: Gaza eta Jeriko, esate batera. Zenbait gauza estatuaren betebeharrak dira eta ez alderdi batenak edo bestearenak.
Teorian behintzat, nazioarteko hitzarmenak bete egin behar dira, gobernuan edonor egonda ere. Likudek akordioak beteko ez balitu nazioarte mailako Israelen posizioa oso kaskar geratuko litzateke, ez baita ahaztu behar Estatu Batuek eta Errusiak babestu zutela akordioa.
Hemen dagoen inpresioaren arabera, Israelgo agintariak prozesuari oztopo gehiegi jartzen ari zaizkio.
Arabiar eta juduen arteko gatazkak ehun urte dauzka, Israelek, 45 urteko bizitzan gerra mordoa izan ditu... Duela hiru urte norbaitek esan izan balit atzo bertan Rabin eta Iasser Arafat bilduko zirela, zorotzat joko nukeen.
Gaza eta Jerikok autogobernua dute, Israelgo Armada handik kanpo dago, hauteskundeak egingo dira laster, Jordaniarekin bakea sinatu da. Guztia urte t'erdian pasatu da; beraz, geldotasunaz berba egitea iragana ahaztea da.
Duela hiru, lau, bost urte, talde terrorista zela eta, PAErekiko elkarrizketa ukatzen zen. Gaur egun zer iritzi dute horretaz, oro har, herritar arruntek?
PAEren zati batek oraindik terrorista izaten jarraitzen du. Ez da lehenbiziko aldia historian gobernuek lehen talde terroristatzat jotzen zituzten taldeekin negoziatu dutena. Israelen, aspaldidanik jada, jende askok esaten zuen bakea etsaiarekin sinatzen dela eta ez lagunarekin. Negoziaziorako oinarria behar zen, PAEk Israel ezagutzea; behin hori egin ondoren guztia arrapaladan etorri da. Kontua da zein eskubidetan eman behar dugun amore eta zein gauzatan mantendu behar dugun gogor, eta pentsatzen dut beste aldeak ere antzera pentsatuko duela.
Zisjordania noizko egon daiteke Autonomia Palestinarraren barruan?
Zisjordania? Pentsatzen dut Judea eta Samariaz arituko zarela, Jordaneko mendebaldeko aldeaz. Teorian zenbait transferentzia egin dira jada, baina espero da Gaza eta Jerikoko hauteskundeen ondoren izango dela. Indar armatuen birredatzeaz lotuta dagoenez, elkarrekin erabaki behar da, baina batez ere Arafaten esku dago.
Asentamenduak egiten jarraitzen da.
Ez, dauden asentamenduetan etxebizitak eraikitzen uzten da, baina berririk ez da egiten.
Ez al da asentamenduekin jarraitzeko ezkutuko modu bat?
Ez, hori bigarren mailakoa da. Berdin da asentamendu batek 105.000 biztanle izatea edo 110.000. Asentamenduak egon badaude, nola bizi behar diren da gainditu beharreko zailtasuna. Asentamenduen aurka egon naiz beti, baina han dagoen jendea kontuan hartu behar da, eta arazoa mapa eskuetan konpondu behar da.
Noizko Siriarekiko bakea?
Ez dakit, baina oso arazo desberdina da, arazo arrazionalagoa da, erlijioa ez dago tartean. Arazo militarra da gehiago, enbaxadoreak eta buruzagi militarrak elkarrekin bildu dira eta, geldo baina gauzak aurrera doaz.
Dena den, akordio ugari egon arren, erregio mailako ekonomi integrankuntza barik etorkizuna beltza da, baita Israel berarentzat.
Ez ezazuela pentsa Europako Batasunaren antzeko zerbaitetan. Proiektu komunak dauden erregio bat imajina liteke: ura, argindarra, industria mailako taldeak... Jordania eta Egiptorekin samurra izango bide da, baina nazioarte mailako laguntza behar dugu.
LETONA, Xabier
14-15

Gaiez\Politika\Nazioartea\Estatuak/Na\ISRAEL
Gaiez\Politika\Nazioartea\Gerra/Iraul\Palestina
Pertsonaiaz\LERNER1
Egileez\LETONA1\Politika

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Negu gorri, hondamendia iragarri

Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Umeak, poliziak, mikrobihotzekoak

Zigor Olabarria Oleaga

Efemeridea: Egun beltza Euskal Herrian, Amnistiaren Aldeko Astean

ARGIA

Nazio ala imitazio

Gorka Bereziartua

Genozidioa gelditzeko eskatu du Gasteizko hezkuntza komunitateak Palestinaren aldeko ekimen jendetsuan

Zigor Olabarria Oleaga

Ukelele baten atzean Hawaii aurkitu nuen

Cira Crespo

Azkenak

2024-05-13 | ARGIA

LABek salatu du Amazonek "errepresio sindikala" egiten duela

Amazonek Trapagaranen duen lan zentroan grebalarien kontra "jazarpen eta zigorrak" darabiltzala salatu du sindikatuak

2024-05-13 | ARGIA

Beskoitzeko ikastola eraikitzeko baliatuko da Herri Urratsen jasotako dirua

Maiatzaren 12an Senpereko lakuaren inguruan egin da Herri Urrats, ohi bezala. 41. edizioan Nekane Artola Ikastolen Elkarteko lehendakariak hiru gauza galdegin ditu: baliabideak, hizkuntza politika ausartagoak eta euskararen ofizialtasuna.

2024-05-13 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Aragonesek dimisioa aurkeztu du, ERCren emaitza txarren ondoren

Itxura guztien arabera, PSCko Salvador Illa izango da Generalitateko hurrengo presidentea, norbait izatekotan. Bestela, hauteskundeak errepikatzeko aukera dago. Egungo presidente Pere Aragonés eta ERCk jaitsiera handia izan dute. Abstentzioa %41ekoa izan da.

2024-05-13 | Estitxu Eizagirre

Lurra Taupaka festa

Amillubi martxan da

Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak Amillubi proiektua abiatu du, Gipuzkoan toki estrategikoan kokatua dagoen Amilibia baserria eta bere bederatzi hektarea lurrak kolektibizatzeko. Maiatzaren 11n festa egin dute Amillubin: herritarrek proiektua bertan arnastu... [+]

2024-05-13 | Jesus Rodriguez | La Directa

Hiru itun zail Kataluniako Generalitateko presidente izateko

Kataluniako Parlamentuko gehiengo independentistaren galerak eta hemizikloa eskuinerantz eta espainolismorantz biratzeak gobernagarritasuna zailtzen dute. Maiatzaren 30eko Espainiako Diputatuen Kongresuko osoko bilkurak, Amnistiaren Legea bozkatu behar duenak, eta ekainaren 9ko... [+]

Eguneraketa berriak daude