«Sei urteren buruan, Madrilek ez du nigan lagun bat irabazi»

1993ko abuztuaren 01an

Jean Filipe Casabonne preso ohiari elkarrizketa
«Sei urteren buruan, Madrilek ez du nigan lagun bat irabazi»
JEAN FILIPE CASABONNE
Askatu eta bi aste berantago elkartu gara Jean Filipe Casabonnerekin, bera San Ferminetatik itzultzean. Oraindik izarretan, presondegiko lagunak gogoan, bere buruaz hitz egitea kostatu egiten zaio. Politikaz aritzeko, aldiz, ez du inongo arazorik izan Paben sortutako 27 urteko soziologo honek. Sei urtez Espainako hiru presondegitan, Euskal Herria maitatzen joan dela dio. Oso gazte espetxeratua, egun heldutasuna nabarmen zaio.
ARGIA. Nola gertatu da sarritan aipatu izan duzun euskaldunekiko elkartzea?
J.F.CASABONNE. Euskal arazoaz gauza batzuk irakurriak banituen ere, 1984ean hasi nintzen benetako interesa hartzen. Lehendabiziko extradizioak gertatu zirelarik, manifestaldiak iragan ziren Paben eta zenbait epaiketatan ere izan nintzen. Asko egiten baitziren bertan.
Garai hartan eramaten ari zen errepresioak hunkitu ninduen gehienbat. Gauza askorekin ados nintzen, noski, baina errepresioaren kontrako sentimenduak animatzen ninduen batipat. Ezin da ahantzi ere GALen atentatuen garaia zela.
A. Handik laster, 1987ko uztailaren 7an, atxilotu zintuzten Torremolinosen. Nola iragan zen atxiloketa?
J.F.C. Niretzat sorpresa bat izan zen. Arratsaldeko ordu biak aldera izango ziren Malagako Polizia etxearen jabearekin batera etorri zelarik. Izan ere, alokatu nuen apartamentua erre egin baitzen eta jabeak beste bat utzi behar izan zidan. Horregatik, Poliziak jabearekin harremanetan jarri behar izan zuen. Apartamentuan nengoen jabeak etxeko telefonotik deitu ninduelarik; atea ireki eta bainugelatik atera bezain laster, bost polizia gainera erori zitzaizkidan, pistola eskuetan. Ohe gainera bota ninduten, eskuak lotu eta berriz pareta baten kontra jaurti. Lurrean geratu nintzen mugitu gabe, izututa. Etxea miatu eta gero, Malagaraino eraman ninduten. Komisaldegirainoko bidean ez ninduten jo, ezta hitza zuzendu ere. Komisaldegian polizia mordoa zeuden: atxilotu nindutenak, bertako komisaria, eta hasiera batean isilik egon ziren Madrileko informazio brigadakoak. Hasteko Malagakoek eraman zuten galdeketa. Oihuka eta espainolez, eta nik ez nekien batere espainolez, baina hala ere ulertzen nien nire izenari buruzko galderak zirela.
A. Momentu horietan zer nolako sentimentuak zenituen?
J.F.C. Atxilotu ninduten momentutik erran behar dut zinez ikaratua nengoela. Mundu osoa erortzen zaizu gainera. Une beldurgarriak dira. Komisaldegian, pistola buruan jarrita, mehatxuka hasi zitzaizkidalarik, ikara gorrian nengoen. Ez nuen sinesten bala batez hilgo nindutenik, baina beldur nintzen jasan beharko nituen tratuengatik. Jakin bainekien torturatzen zutela.
Berantago terrorismoaren aurkako legea irakurri zidaten eta itzultzaile gisa hamalau urte ez zituen haur bat ekarri. Baina honek arazoak zituenez, polizia batek itzuli zidan. Hori egin eta gela batera eraman ninduten. Butaka baten gainean jarri, burua polizia baten belaunen gain nuela, eta honek ukabilaz kolpeak ematen zizkidan buruan. Kolpe segituak, azkarrak, ttikiak... Beti dena espainolez. Mendira eramanen nindutela agindu zidaten.
A. Leku berean egon al zinen denbora guztia?
J.F.C. Ez. Gaueko ordu biak aldean etorri ziren mendira eramango nindutela esanez, baina ez ninduten eraman. Hiru auto prestatu zituzten eta batean bi polizien artean ni jarri. Bat psikologoa zen, ez ninduen behin ere jo eta oso goxoki hitz egiten zidan. Bestea ez zen isiltzen, oihuka eta buruan joka. Gainera izugarrizko beldurra nuen mendiko ibilaldi horiei buruz zenbait xehetasun irakurri bainituen. Bihotza dardara batean neukan eta ondoan zegoenak zera esaten zidan: «Hago lasai, dena ondo iraganen duk. Gertatzen dena duk honi zerbait erraten ez badiok zainetan jarriko dela eta okerrago izanen dela hiretzat». Uste nuen bihotza zartatuko zitzaidala. Une oso bortitza izan zen. Bidaia luzea, bide tikietan barrena, ikaragarria. Azkenean, Madrilerainoko bidaia izan zen.
A. Guzti horren ondotik, epailearen aitzinean eta presondegian, zure bizi baldintzak zailak izango ziren hizkuntzagatik...
J.F.C. Bost egunen buruan Entzutegi Nazionalera eraman ninduten. Ez nekien sobera non nintzen. Egoera hain bortitza izanik, galdurik sentitzen nintzen. Bulego batean jarrarazi ninduten, ondoan ofizioko abokatua, eta parean epailea. Izugarrizko inpresionea izan nuen une hartan. Ameriketako filmeetan agertzen diren epaile saldu horietakoen itxura zuen, kokotseraino heltzen zitzaion ator batez jantzia. Eskuak estalita, hatzen puntak ageri ziren bakarrik; eta bere ondoan, berriz, Tagle fiskala. Epaileak bi galdera egin zizkidan, eta uste dut loak hartu zuela, ez zitzaion deus inporta. Aldiz, fiskala ez zen horrelakoa. Zainetan zegoen. Oihuka ari zen eta ni leher eginda nengoen. Erraten zuena ez nuen deus ulertzen. Eskerrak itzultzailea zegoen.
A. Aski laster ezagutu al duzu euskal presoen egoera arrunta?
J.F.C. Bai, eta oso ongi hartu ninduten, hunkigarria izan zen. Baina lau egun berantago borroka bat antolatu zen euskal preso bat ekarri baitzuten Almeriatik eta isolamenduan jarri. Elkartasunez espetxe erdian bildu ginen. Polizia Nazionala etorri zen, geletan sartzera bortxatzeko. Isolamendua ezagutzen hasi nintzen.
A. Frantses estatuak egin al du zerbait zure egoera hobetzeko?
J.F.C. Frantses Kontsulatuak bergizarteratze neurriren bat prestatzen ari zela uste dut, Estatu espainiarrak eskaintzen dituen modukoa. Frantses biztanlea izanik, Kontsulatuaren bisitak ukateko eskubidea geneukan. Gure aferak segitzeko eskubidea dauka Kontsulatuak, gertatzen da ez dela horrela iragaten. Aitzitik, epaiketak ukan ditudalarik, Kontsulatuko ordezkari batek adierazpenak egin zituen prentsan Espainiakoa demokrazia dela segurtatuz. Alegia, gertatu zena estaliz.
Alta, terrorismoaren kontrako legeak eskubide guztiak kentzen badizkigu ere, Kontsulatuaren ikusteko eskubidea eskaintzen digu, nazioarteko eskubide bat baita, baina ez dut Kontsulatukoak ikusteko paradarik izan, ez baitu horrelakorik eskatu berak. Nik, aldiz, ez nuen orduan eskubide hori ezagutzen, eta komisaldegian erran zidaten ez nuela inor ikusteko eskubiderik.
A. Sei urte horietan presondegietako bizi baldintzak aldatzen ikusi al dituzu?
J.F.C. Baldintzak erabat aldatzen hasi ziren 1989ko bukaeran, Algeriako elkarrizketak moztu zirelarik. Momentu azkar bat izan zen eta epe laburrean 90 bat espetxe inguruan sakabanatuak izan gara. Zigor bat izan da kolektiboaren kontra, baina baita ETAren eta mugimendu osoaren kontra ere. Presondegi batera heltzen zarelarik, etarra zarenez eskubide guztiak ukatzen dizkizute. Beraz, berriro ere borroka berri bat hasi behar duzu, bitartean eskubide gabeko epea bizi behar duzularik eskubide minimo batzuk lortzeko. Bestalde, presoak segitu behar dituzten epaileek ez dute beren lana egiten, eta presondegietako zuzendariek Madrilek manatzen duena errespetatzea baino ez dute egiten.
A. Joa izan den presorik ikusi al duzu?
J.F.C. Lehena 1988an. Oroitzen naiz, isolamenduan zegoelarik, Txusmi jo zutela. Itzuli zelarik ubel ubela zen kolpeengatik, aurpegian... denean. Algeriako elkarrizketak moztu zirelarik itxialdi borroka bat erabaki genuen, eta abantzu sei hilabete igaro genituen Goardia Zibilarekin moduloan. Ekipatuak heldu ziren eta erregularki, usu, jotzen zuten, eta zeldetara joateko goardia zibil bi lerro artean pasatu behar genuen. Salaketak izan ziren, medikuek horren aitormenak egiten zituzten, baina gaur arte ez dut entzun salaketa horiek ondorioak lortu dituztenik. Ez genuen inongo defentsarik.
Guzti hori elkartasunari esker izan da jasangarria. Niretzat egoera beldurgarria zen, jotzen zituzten presoen oihuengatik, kolpeengatik, barne hartan zegoen giroarengatik. Elkartasunari esker jasan ahal izan dut. Komunikazioa izan da nire arazoa hasieran, baina laster itzultzaile pribatuak jarri zizkidaten. Egiten nituen urrats guztiendako beste preso bat etortzen zen nirekin. Hori negoziatua izan zen Administrazioarekin.
A. Zein ikasgai atera duzu presondegitik?
J.F.C. Asko ikasi dut. Hogeita bat urte nituen sartu nindutelarik eta orain hogeita zazpi ditut. Sei urte horiek nire bizitzako garai inportantea osatzen dute. Politikan asko ikasi dut baina pertsonalki ere bai. Anitz aldatu naiz, baita euskal arazoari buruz ere. Preso sartu baino lehen sindikatu batean ari nintzen, eta Euskadirekiko harremana edo sentimendua sinplea zen. Borroka zuzena zen, beste borroka asko bezala. Borroka horri ez nintzen baitezpada lotua. Ez nion atxikimendu berezirik. Ez balitz hori gertatu, urte baten buruan borroka horretaz urrundu nintekeen. Iritziak nituen borroka horretaz. Sei urteren buruan gauzak erabat aldatu dira, gaur egun sentitzen dudan atxikimendua oso azkarra baita. Sei urteren buruan Madrilek ez du lagun bat irabazi nigan. Egiazko grina da niretzat euskal borroka.
A. Gaur egun entzuten da presoek kolektiboaren presioa jasan behar dutela. Ateratzea nahiko luketela, baina beldur direla. Zer diozu horretaz?
J.F.C. Lehenik egoera konkretuari begiratu behar zaio. Erregularki ateratzen diren presoak daude. Amnistia geroztik hiru mila bat pertsona pasatu dira presondegitik, komisaldegietatik pasatu direnak aipatu gabe. Eta hiru mila horietatik, bergizarteratze neurriak baliatu dituztenak zenbat dira? Zenbat atera dira kolektibotik? Hogei, hogeita hamar al dira? Porrot egin du kanpotik ekarritako neurri horrek. Nire kasua frogatzat har daiteke hain zuzen ere. Bergizarteratze neurria onartu eta nire ingurumenak ez zidan inongo presiorik jasanaraziko. Ez banaiz atera ez da kolektiboak jar zezakeen presioarengatik, erabaki politikoagatik baizik. Kolektiboan sartzen zarelarik zure borontatez sartzen zara, borrokarekiko atxikimendua erakutsiz, herriarekiko maitasunagatik. Kolektiboan enfrentamenduak direla diotenek plazer eginen diete beren tropei, baina ekintzak ikusiz, urtean zehar emaitzak ahulak dira. Kolektiboak ez du horrelako arazorik. Gertatzen da kolektiboak ez duela prentsaren laguntza.
Ixabel Etxeberria
32-36

PertsonaiazPolitikaEuskal HerrPresoakEspetxeak
PertsonaiazCASABONNE1
EgileezETXEBERRI11Politika

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Pastoral bat Iruñearendako

Amets Aranguren Arrieta

Efemeridea: Boliviako poliziak Monika Ertl hil zuen, Che Guevara mendekatu zuen gerrillari alemaniarra

ARGIA

Efemeridea: Guardia Zibila EHko heroinarekin lotuta zegoela zioen 'Navajas txostena' bidali zioten Espainiako fiskal orokorrari

ARGIA

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude