Mapucheen Herria, Chileko Gizartearen Oinarrian Oso gutxi ezagutzen daMapuche Herria. Inditarrak dira, eta milioi bat inguru badira ere ziu

1986ko apirilaren 27an

Jorge Limaza, ADMAPU erakundeko ordezkariari elkarrizketa

Jorge Limazak Bisitatu Gaitu Arestian
Mapucheen Herria, Chileko Gizartearen Oinarrian Oso gutxi ezagutzen da Mapuche Herria. Inditarrak dira, eta milioi bat inguru badira ere ziutateetan eta kanpamenduetan barreiaturik bizi dira. ADMAPU erakundeak Europan daukan ordezkaria, Jorge Limaza, Euskal Herrian izan berri da, "Latinoamerica Vive" izeneko ihardunaldietan parte hartzearren, eta berarekin hitz batzu trukatzeko aukera izan dugu.
ARGIA.– Zuen Herria guretzat aski ezezaguna denez, lehenik hauxe galdegin nahi genizuke. Zeintzu dira Mapuche Herriaren nondik norakoak? Aurkezpen gisako zerbait egin.
JORGE LIMAZA.– Gure Herriaren historia berria Amerikako deskubritzaileek egiten duten konkistarekin dago lotua. Ezaguna den lez, espainolak Amerikara heldu zirenean berton baziren zenbait herri, horien artean maputxeak zeudelarik. Gaur egun Chile deritzon herrialdean zeuden lehen ere maputxeak, Biogio ibaiaren hegoaldean.
Gure Herriaren historia begiratuz gero, gehien nabarmentzen den gauza betidanik herri libertarioa izan garela duzue. Amankomunean bizitzeko moduak bilatu izan ditugu beti, berdintasunezko formulak. Izpiritu libertario horri jarraituz, konkistari kontra egin zion lehen mementutik. Zuek ongi dakizuen bezala, espainolek Amerikan egin zuten lehenengo gauza jendea zapaltzea izan bait zen, urrea eta zilarra lortzearren meatzetan lan egin zezaten. Chilera iritsi zirenean, espainolek dagoeneko inperio inkaikoa hondatua zuten, eta beren urre-gose hartan Hegoaldera jo zutenean hamika herri eta kultura txikitenean hamaika herri eta kultura txikirekin egin zuten topo: guiyiseak, peguenseak, pikuiseak... eta gurea. Herri hauek, haien praktikan, naturari esker bizi ziren herriak ziren (ehiztariak, arrantzaleak, nekazariak), eta estruktura aldetik familia eta komunitatea ziren maila inportanteenak. Espainolak etorri zirenean, esan bezala., Mapuche Herriak aurre egiten die, militarki prestatzera behartua aurkitzen delarik.
.-Mapuche Herria burruka horretan aldez aurretik suntsitzera kondenatua egongo zen baina...
J.L.-Ez duzu horrelakorik pentsatu behar. Erresistentzia armatu hori hirurehun urtez luzatu zen.
Gure Herriko jendea espainolen artean infiltratu zen, teknika eta arma berrien erabiltzeaz jabetzeko, e.a. 300 urte horietako burruka pasata, espainolek gurekin bakea sinatzera behartuak aurkitu ziren. Paktuaren ondorioz, espainolek Hegoaldeko herrialdeetan geratu beharko zuten, mapucheen lurrak ikutu gabe. Maputxeek sinetsi egin zuten, eta beren alderdi milatarra baztertu egin zuten, defentsaz kezkatu barik, jatekoaz eta antzekoez soilik kezkatzera itzuliz. Espainolek, jakina, ez zuten akordioa errespetatu eta errepresioari ekin zioten. Piskanaka, Mapuche Herria esklabo bihurtu zen, espainolentzat urre-bilaketan lanegitera beharturik.
A.– Zifratan ikusi al genezake Mapuche Herriaren eboluzioa?
J.L.–Jakin badakigu espainolak heldu aurretik gaurregun Chile izenez ezagutzen den herrialde horretan milioi bat mapuche zirela. Bake-akordioa sinatu zenerako, 150.000 baino ez ziren, gurutzea eta ezpataren bitartez. Oso aipatzekoa da misiolariek bete duten papera, moral kristauaren bitartez herri txikien defentsa kulturalak deuseztu zituztelarik. Dagoeneko, mapucheen porrot militarra ebidentzia bat da, bakerako akordio hura sinatu genuenetik hona. Chile Estatu bezala eratu zenean, burokrazia bat antolatu zen eta kultura espainola nagusiagotzen jarraitu zen. Guzti horren aurrean, mapucheoi geratzen zaigun soluzio bakarra kulturaren bidez erresistitzea da, geure kultura aurrera ateratzen saiatzea da gure esperantza bakarra, gure amankomuneko bizimodua indartzea.
A..– Chileko Estatua sortu zenean, ez al zen egoera berririk sortu mapucheen herrirako?
J.L.– Neurri batetan bai, kontutan hartua krioloek espainolen kontra eta independentziaren alde eraman zuten gerra gogorrean mapucheak krioloekin batera borrokatu zirela. Mapucheek gerra horretan parte hartu bazuten, gerora beren eskubideak errespetatuak izango zirela aginduarekin izan zen, baina Chilek independentzia lortu zuenean agindu guztioriek ahantzi egin ziren, eta zapalketa mota berri bati ekin zion Chileko Estatuak: kolonoak ugari ipini zituen mapucheen lurretan, geroago sortuko zen mapucheen erresistentziari kolonoek berek kontra egin ziotelarik. Ordutik hona, eta etengabe, Mapuche Herriak errepresio historia haundia jasan behar izan du. Lurrak kendu zitzaizkigunez, mapucheak emigratu beharrean geratu ziren, gaurregungo egoerara heldu arte.
A.–Zein da egoera hori?
J.L.– Gaur egun, 600.000 mapuche daude komunitateetan barreiaturik, eta ziutate nagusienetan, beste 400.000en bat daude. Zifra horietan Amerikako beste hainbat herriri gertatutako gauza bera ikus daiteke: beren lurretatik ateratzera behartu ondoren, ziutateetara heltzen dira berton zer dagoen jakin barik. Horren ondorioz, ziutatean dauden mapucheek lanik miserableenak egitera beharturik daude. Pentsamolde kapitalistaren arabera, inditarra gizarteko sektorerik bajuena da, inditarrak mozkortiak eta delinkuenteak dira, eta pentsamolde hori Chilen ere egin zen.
A- Pentsa nagusi liteke, beraz, mapuche kultura batez ere komunitateetan mantenduko zela harrengo urteetan, ezta?
J.L.–Bai, komunitateetan bizimodu apala eraman ohi da, eta mapucheen historia eta kultura ahotik ahora zabaldu eta mantendu da.
A.– Chileko historia berri-berriak zein neurritan eragin dio maputxeen norabideari?
J.L.–1960. urtean, gutxi gorabehera Chileko gizarte osoa konbultsionatuz hasi zen, sistema kapitalistak Chileko gizartearen baitan sortzen zituen kontraesanak zirela eta, batez ere Estatu Batuekiko morrontza ekonomikoak sorturikoa. Sektore behartsuek presionatu,egiten dute egoera hori alda dadin, eta mementu horretan Mapuche Herriak gainerako jende xehearekiko elkarbidea topatu ahal izan zuen behingoz. Ziutateetan ere, mapucheek elkartasuna eta babesa aurkitu ahal izan zuten beste jendearengandik. Orduantxe erabaki zuten mapucheek ekintza zuzenari ekitea eta lurren okupazioak hasi ziren, kolonoek erabili gabeko lurrak berreskuratuz.
1970.an «Unidad Popular»eko gobernua etorri zen eta Mapuche Herriaren eskabide batzuri irtenbidea emateko asmotan zebilen. Mapuche Herriak gobernu hori apoiatu egin zuen, baina aldi berean ekintza zuzenari uko egin gabe (kontu egin gobernu horrek eskaintzen zuena ere motz geratzen zela). Urte haietan igerri zen Mapuche Herriaren burrukan unerik onenetarikoa, begibistakoa bait zen gure Herriak zuen ahalmen iraltzailea, geure Herriak argi eta garbi ikusi bait zuen Chileko beste herri eta sektore zapaldu eta pobreekiko zituen loturak eta amankomuneko puntuak.
Azkenik, diktadura etorri zen, eta berarekin batera berriz ere errepresioa, inoiz ezagutu dugun errepresiorik gogorrena.
A.–Eta gaur egun zein da daramazuen burruka?
J.L.– Geure gaur egungo burruka gure Herriaren eskubideak berreskuratzearen aldekoa da: lurrak, eta maputxe kultura. Horrekin batera, Chileko politikan esku hartzeko eskubidea defendatzen dugu, beste herrialdeetako inditarrekiko erlazioa ahantzi gabe.
Pello JAKA
33-34, 35

GaiezGizarteaSektore bazHerri indig
PertsonaiazLIMAZA1
EgileezJAKA2Gizartea

Nazioartea Nazioartea

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Zapaterok dio Ostiral Santukoaren gisako akordio bat egon zela ETAren amaieran

Xabier Letona Biteri

Lurra taupaka hasiko da

Estitxu Eizagirre

Kanal honetatik interesatuko zaizu: Nazioartea

2024-05-12 | Nagore Irazustabarrena Uranga

Islandiak izoztu zuen Konstantinopla

Teofanes Aitorlea kronikalariak jaso zuenez, 763-764ko negua inoizko hotzenetakoa izan zen Konstantinoplan. Elurrak eta izotza hartu omen zuten bizantziar hiriburua eta Bosforon iceberg bat ere ikusi omen zuten.

Orain arte klima hoztea, besteak beste, jarduera... [+]

2024-05-12 | Nicolas Goñi

Ekialdeko Afrikan, oztopoak oztopo, eurite aldaketei egokitzeko ekimenak martxan

Etiopia, Somalia eta Kenyako hainbat eskualdetan ia hiru urtez euririk gabe egon ondoren, azkenaldian urpetuak izan dira. Sasoi kontrasteak ohikoak izanik ere eskualde hartan, klima aldaketarekin larritzen dira, eta euriak hobeki baliatzeko hainbat tokiko ekimen garatzen ari... [+]

2024-05-12 | Leire Narbaiza Arizmendi

Protesta

Aste nekagarri bateko igandea da. Gauza gutxi egiteko, nahiz eta beti egon zeregina etxean, urgentziazkorik ez oraingoan. Dolce far niente-rako aproposa, eguraldia ere dudakoa delako. Etxean geratzeko egun egokia. Herrian, baina, eguerdirako manifestaziora deituta dago Gazaren... [+]

2024-05-12 | Asier Blas Mendoza

Israel ahulduta eta Iran boterea hartuta

Azkeneko hamarkadan Frantziak, Erresuma Batuak eta AEBek Siria inbaditu zuten nazioarteko legedia hautsita. 2024an oraindik Washingtonek Siria okupatzeko dozena bat base militar inguru ditu eta herrialdearen petrolioaren zati handia lapurtzen du. Israelek Siriako eta Palestinako... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

Eguneraketa berriak daude