"Reintegracionismo"a Galizan: hurbilketa bat
Irailaren 13tik 15era "Jornadas do ensino 0 Escolas de verao de Galiza e Portugal" direlakoak ospatu dira, Valenca do Castelon, Portugalen. Bertan, Galiza eta Portugalen, irakaskuntzan lanean ari diren zenbait irakasle elkartu dira, arazo pedagogiko eta linguistikotaz eztabaidatzeko. Parada hau aprobetxatu dugu Antoni Gil eta Jurjo Torresekin "reintegracionismo"ari buruz eta Galizako arazo linguistikoari uruz hitzegiteko. Corunñako unibertsitateko irakaslea da lehena eta bertako Eskola unibertsitarioko zuzendaria bigarrena.
ARGIA.–Beste gai batzu ukitu baino lehen, esango al zenigukete zei diren «Jornadas do ensino» hauek?
A.G.–Hauek dira Portugales, ospatzen diren lehen «Jornada»k. Galizan duela 9 uda, ari gara ospatzen "jornada" hauek, eta honuntza hoien zati bat ekarri dugu. Dena dela, portugaldarren presentzia, garrantzitsua izan da 4. urtetik aurrera, eta aurten esperientzia hau Portugalera bertara ekarri nahi izan dugu.
Elkarte honetan irakasleak biltzen gara, eta elkartearen bidez, zenbait bitarteko eskeini nahi zaizkio irakasleari bere lanerako, abertzaletasunaren bidetik.
Bide honetatik, argitaratzen dugun aldizkariak bi zati nagusi ditu: alde batetik soziopedagogiari dagokiona eta bestetik–eta hizkuntzari erabatekta garrantzia ematen diogunez–soziolinguistikari dagokiona.
A.–Dena dela, badago zuen mugimendu guzti hauen azpian, oinarrizko arazo bat; gailego «standar»arena, alegia. Zuek «reintegracionismo»a defendatzen duzue. Esplikatuko al zenukete zer den, eta zer suposatren duen jorrera honek Galizako abertzaletasunerako?
A.G.– "Reintegracionismo"an zenbait alderdi bereiz duiteke. Alde batetik, eta hau da azalezkoena, Galizar hizkuntza formalizatu egin nahi da –forrnalizatu gabe dago eta–portugalera idatzia edo antzekoa izan dadin (jarrera hau defendatzen dutenen artean ere badaude desberdintasunak, lortu behar den berdintasuna zein mailatakoa izan behar duen zehazterakoan). Badaude, noski, aldaketa grafologiko eta sintaktiko batzu oso gutxi eta lexikozkoak–azken hauek, gehiago.
Guzti honen oinarrian funtsezko ideia bat dago: galiziera eta portugalera, hizkuntza bera direla, sistema linguistiko bera. Hori baieztatu ondoren zerbuit erantsi behar, ordea. Portugalerak galizierak haseran sortu zuen idazteko era jarraitu du, baina etenaldirik gabe. Galizan, aitzitik, etenaldi luze bat izan zen erabilpen idatziari dagokionez.
Guzti hau arazoaren azala litzateke baina guzti honek adierazi nahi du kultura-komunitate bat zegoela eta erlazio hauek hautsi egin zirela. Gure asmoa erlazio hauek berritzea litzateke. Ez bait du zentzurik ortografia bateratzea eta erlazio kultural, sozial eta ekonomikoak lehen bezala jarraitzea. Konpetentzi linguistikoa eragin behar da, baina baita ere konpetentzi komunikatiboa.
A.–Zer nolako arrera dute zuekiko Galizako alderdi abertzaleek?
A.G.– Begira, jada, eta garbiki «reintegracionismo»aren alde azaldu den alderdi bakarra «Galiza Ceive» da. Izena bera ere moldatu egin behar izan du grafia berrira.
Bloqueak nominalki bere burua reintegracionistatzat hartzen du, baina ez dut uste arazoa sakonki aztertu duenik, eta planteiamendu honetatik abiatuta atera beharko liratekeen ondorioak atera dituenik. Baina praktikan, erabiltzen duen grafia Xuntak erabiltzen duen grafia bera da, nahiz eta beraiek elebakartasunaren alde egon, eta galizieraren erabilpena erabat bultzatu. Hala ere. badago talde "reintegracionista" bat barruan.
PSG-Esquerda galegan ere, «reintegracionista» talde kualifikatu bat dagoenez gero –Konstituzioa ez onartzeagatik Parlamentutik bidali zuten Claudio Lopez Garrido, esate baterako, grafia bat edo beste erabiltzeko askatasuna utzi die bere militanteei, baina lehenago edo geroxeago definitu egin beharko dute.
J.T.–Baina zehaztu behar da azken batetan askatasun hori ez dela, delako askatasuna, eta erabiltzen dena beste grafia dela.
Teorikoki «reintegracionista» bezala azaltzen dira, baina ez dute erabiltzen. Askatasun hori ez da aldarrikatzen norberak nahi duena erabil dezan, besteek «reintegracionista» erabil ez dezaten, baizik, Antoniok esan duen bezala, «Galiza Ceive» da definitu den alderdi bakarra, eta gainera fuerte xamar hasi dira, bideetako zenbait errotulu estaliz eta grafia "reintegrazionista"n jarriz, eta bere paper pankarta, etab. ere erabat normalduz emengo Aberri Egunean Independentzia eskatzen zuen pankarta grafia honetan idatzi zuten, eta hori oso adierazgarria da.
A.– Zer esplikazio ematen diozue egoera honi?
J.T.– Alde batetik, esan beharra dago, hemengo alderdi abertzaleek ez dutela seriotan hartu hizkuntzaren problematika. Ez da benetan planteiatu. Ez da ezer egiten hizkuntza lantzeko: militanteentzako ikastarorik ez dago, etab.
Bestalde, eta gizarte mailan, zera gertatzen da: inork ez duela ikasi galiziera idazten eta mundu guztiak idazten duela. Eredu espainola hor dakagu eta beraz, egiten dugun gauza bakarra, gure hizkuntza, grafia espainolera moldatzea da, aldaketa txiki batzurekin.
Baina zu kontsekuentea bazara, eta pentsatzen baduzu, portugaleta eta galiziera hizkuntza bera direla, eta galiziera atzendu bada espainierak eraginda atzendu dela, etab., logikoki, hizkuntza ikastear behartzen zaitu. Gure ortografia eta idazkera erabiltzeko, ikasi egin behar da -esapainolarekiko morrontza sistematikoa hautsi egiten bait da-. Eta jendea ez dago horretarako prest.
Begira, penagarria da, Galizan kaleratzen diren kartel, panfleto eta aldizkarien idazkera ikustea. Bere arauak ere ez dituzte errespetatzen. Espainola bere hortan itzultzea besterik ez dute egiten.
A. - «Reintegracionismo»aren aurka daudenek, ordea, jendea, zuen ortografiaren aurrean ikaratu egiten dela diote.
J.T.–Nire ustez, askoz ere zailagoa zaio hemengo jendeari, nazio-subiranotasuna, autodeterminazioa eda independentzia bezalako kontzeptuak ulertzea eta onartzea. Eta horretara ausartzen dira.
Eta gure helburua, gu espainolak ez garela azaltzea bada, bide honetatik askoz ere errazago lortuko genuke, hizkuntza honek espainierarekin ez duela zerikusirik agertuz.
Zeren, A.P.ren ortografia horrekin, badirudi galiziera, espainieraren dialekto bat dela, eta garbi azaldu behar da, gu beste enbor bateti, gatozela.
A.– Mesedez, sakon ezazue piska bat dialektalizazioaren arazo horretan.
J.T.–Gaur egun, Gobernu batek ezin dezake hizkuntz hau galerazi, azken batetan, aurkako erreakzio bat sortuko bait luke. Orduan, erabiltzen ari diren sistema–gutxiago nabaritzen dena eta eragingarrigua–dialektalizazioarena da.
Arau hauen bitartez, galiziera, andaluza edo asturianoaren mailan gera daiteke: lauzpabost hitz desberdin, bukaera, eta kitto. Eta jada, zenbait politikok horren inguruan dabilen galiziera bat erabiltzen dute.
A.–Laburpen bezala, egingo al zenukete balorazio orokor bat:
A.G.–Nik uste, oinarrian dugun arazoa zera dela: ez dugula,"reintegracionismo"ak berarekin dakarrena azken muturreraino eraman. Eta pentsatzen dut agintean daudenek sortu dutela zer suposatu dezakeen. Azken batetan, beraiek somatu dute, funtsean jokoan dagoena. estatuaren batasuna dela. Agian ez dela horretara iritsiko, baina iritsi daitekeela, eta errotik moztu nahi izan dute, edozein modutara.
Eta "reintegracionismoa"zer den bi hitzetan esateko bukaera modura, definizio hau emango nizuke: Itxuraz formalismo ortografikoaren arazo bat bada ere -eta hau beti serio eta garrantzitsua da-, funtsean nazio galegoaren birdefinizio bat da eta beraz, Galizak independentzirako duen posibilitatearena.
Zazpigarren urtez, Adunako (Gipuzkoa) Zabala sagardotegian egin dute Ja(ki)tea sarien banaketa, euskal gastronomia tradizionala oinarri duten jatetxeen artekoa. Besteren artean, Getariako Kosta Aroak irabazi du bertako ekoizle onenaren saria, Tafallako Tubalek plater... [+]
“Badirudi memoria kolektibotik ezabatu nahi dutela hiriak bizi izan duen polizia-indarkeria arrazistaren ekintzarik latzena”, salatu dute. Bestalde, azken boladako diskurtso eta eraso arrazisten gorakadaren aurrean, elkarretaratzea deitu dute Irun eta Donostiako... [+]
Cerdán auziari loturiko Servinabar sozietatearekin eta Antxon Alonsoren beste hemeretzi enpresarekin kontratu publikorik izan ote den jakiteko aztertu ditu EAEko gobernuak azken hamar urteetako esleipenak. Antxon Alonsok Espainiako Senatuko talde politikoen galderak... [+]
2024an sortu zuten Kontalaritza Eskolari buruz hitz egiteko elkartu gara Ane Gebara, Ane Arrugaeta eta Itziar Rekalde ipuin kontalariekin. Kontalaritzaren izaera artistikoaz, bat-batekotasunaz, formakuntzaz, emanaldiez eta abarrez mintzatu dira. Besteak beste, eskolak eman dien... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Madalenetan murgilduta gaudela irakurriko duzue askok artikulu hau, bestela ere pentsatu gure etorkizuneko egunerokoan, jai giro herrikoiak aurrez irudikatzen duen herria baita urte osorako desio dugun herri eredua, deskantsu pixka bat gehiagorekin, noski. Badira urte batzuk... [+]
Egia esan, ez dakit nola hasi zen, hedabideetan, kirolarien elkarrizketetan, egia esan errepikatzeko ohitura. Pilotariak, txirrindulariak, futbolariak… Aipamen hori egin ezean, gezurra esango zuten? Ebanjelioetako Benetan diotsuet imitatu nahia?
Hedabideetan ere agertu... [+]
Antza denez, dualista naiz, izan nahi ez dudan arren. Esaldia bukle bat da: izan nahi ez dudan zerbait naiz, orduan: nor da esaldian ezkutuan dagoen nia, dualista izan nahi ez duena? Edo, alderantziz, dualista dena da, hain zuzen, ni hori (izan nahi ez badu ere)? Nahaspila... [+]
Demagun zure laneko giroa kaxkarra dela. Lan gehiegi dago, baina ez da kontratazio berririk egiten edo, egiten bada, eskasa. Lankideen arteko harremanak ez dira batere osasuntsuak, eta mobbing horizontala eta bertikala edozein momentuan hedatu daiteke. Oso estres maila handia... [+]