Urratutako haurtzaroa: indarkeria instituzionala gure testuinguruan


2025eko urtarrilaren 17an - 09:11

Gaur egun, emakumeen eta haurren ahotsei zilegitasuna kentzen dien kulturaren arrastoak diraute, haien esperientziak isilaraziz, haien oinarrizko eskubide eta beharrak minimizatu edo alde batera uzteko joera duen sistema baten barruan. Arazo horren adibide mediatiko bat Juana Rivasen kasua da; hala ere, bere historia errealitate hau islatzen duten askoren artean bat baino ez da. Antzeko kasuak, "Juana," "Gabriel" eta "Daniel," protagonista dituztenak, Europa osoan eta baita Euskal Herrian ere errepikatzen dira, milioika haur babesik gabe utzita, gurasoen eskubideak lehenesteko aitzakiapean. Zehazki, zaintza partekatuak kasu bakoitzaren azterketa sakon eta zehatzik gabe ezartzeak adingabearen interes gorena urra dezake.

Sistema judizialak eta haurren babesaz arduratzen diren instituzioek, gehiegikeria salaketak entzun eta kontuan hartu beharrean, haurren esperientziak eta kezkak deskalifikatu egiten dituzte, eta mehatxutzat hartzen dituzte, seme-alaben ongizatearen defendatzailetzat hartu beharrean. Hori indarkeria instituzionalaren forma bat da, arreta haurren babesetik desbideratzeaz gain, emakumeak birbiktimizatzen baititu. Horiek batzuetan zapalkuntza eta min ziklo bat betikotzen duen makineria instituzional bati aurre egin behar diote, Oxfordeko Unibertsitatean berriki egindako ikerketek erakusten duten bezala (Choudhry, 2021).

Sistema judizialak eta haurren babesaz arduratzen diren instituzioek, gehiegikeria salaketak entzun eta kontuan hartu beharrean, haurren esperientziak eta kezkak deskalifikatu egiten dituzte

Dinamika horren adibide bereziki argia da Gurasoen Alienazio Sindrome eztabaidagarria erabiltzea epaitegietan. Kontzeptu horrek ez du babes zientifikorik, eta prestigiozko hainbat erakundek baztertu dute, tartean Ameriketako Psikologia Elkarteak (APA, 2018), Espainiako Neuropsikiatria Elkarteak (AEN, 2010) eta baita Espainiako Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiak ere (CGPJ, 2013), zeinak esplizituki gomendatu zien epaileei haren aplikazioa saihestea. Hala ere, SAPa Irune Costumero arratiarrari eta Inma Fuentes gasteiztarrari aplikatu zieten, baita hainbat arrazoigatik beren kasuak publiko egin nahi ez dituzten beste ama euskaldun batzuei ere. Aplikazio hori prozedura batzuetako abusu salaketak deslegitimatzeko erabiltzen da, eta birbiktimizazio sistematikoa bideratzen da. Hori horrela, amen eta adingabeen osasun mentalari eta fisikoari sakonki eragiten dio; minbizia, gaixotasun autoimmunitarioak edo suizidioak eragiten ditu (Dalgarno, et.al.2024), botere-erlazio asimetrikoaren eta abusuzkoaren mende jartzen baititu (Madrilgo Unibertsitate Konplutentsea, 2022).

Espainiako Estatuak ohartarazpen esplizitu bat sartu du bere legedian SAP edo edozein sasi-zientzia mota prozesu judizialetan erabiltzearen aurka, Haurrak eta Nerabeak Indarkeriaren aurrean Babesteko Lege Organikoaren bidez (2021). Hala ere, neurri horren emaitzak mugatuak dira oraindik. Eta letratu batzuek ohartarazi dute SAP aplikatzen jarraitzen dutela beste nomenklatura batzuekin, hala nola instrumentalizazioarekin edo ardura morbidoarekin.

Hala ere, duela gutxi emandako datuen arabera, lege hori indarrean sartu eta hiru urtera, gurasoak indarkeria prozesuetan murgilduta dauden kasuen %12,75ean baino ez dituzte bisitak bertan behera utzi auzitegiek, nahiz eta araudiak bisita horiek bertan behera uztea eskatzen duen inguruabar horietan.

Lege-xedapenak modu eraginkorrean ez ezartzeak agerian uzten du, adingabeen babesgabetasuna betikotzeaz gain, haien interes gorena lehenetsiko duen eta erantzun egokiak bermatuko dituen egiturazko aldaketaren beharra. Horretarako, ezinbestekoa da haurtzaroan espezializatutako epaitegiak sortzea, haurren eskubideetan, genero-ikuspegian eta traumaren aurrean sentikorrak diren abordatzeetan trebatutako askotariko diziplinatako taldeez hornituak.

Era berean, adingabeekin harremanak dituzten eragile instituzional eta sozial guztiek ikuspegi horietan oinarritutako nahitaezko prestakuntza jaso behar dute. Horrek, Haurrak eta Nerabeak Indarkeriaren aurrean Babesteko Lege Organikoaren (LOPIVI) aplikazioa hobetzeaz gain, erantzun eraginkorragoak ziurtatuko ditu abusu edo indarkeria kasuen aurrean. Era berean, LOPIVI legea betetzen dela bermatzeko, jarduera judizialen eta instituzionalen aldizkako ebaluazioak ezarri behar dira, adingabeen babes eraginkorrari eta inplikatutako profesionalen gaitasunari buruzko adierazle argiak ezarriz. Baliabide egokiekin, etengabeko jarraipenarekin eta benetako konpromisoarekin soilik eraiki ahal izango da haurren eskubideak benetan babestuko dituen sistema bat.

Oihane Artetxe, EHUko ikertzailea

Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora

ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Irakurleen gutunak
EITBko Euskara Batzordearen adierazpena

Idatzi honen bidez, EITBko Euskara Batzordeak eta azpian sinatzen duten EITBko organoek euren kezka eta gaitzespena agertu nahi dituzte azken hilabeteetan EITBko zuzendaritza-postuetarako abian ipini diren hautatze-prozesuak direla eta, gutxietsi egin baita euskararen... [+]


Kaldereroak: ‘blackface’ bat donostiar erara?

Ni ez dut nahi nire alaba ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Nik ez dut nahi nire alabaren eskolako haur ijitoak ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Ijito izatea ez delako mozorro bat. Ijito izatea ez delako urtean behin egiten den festa bat, arropa exotikoekin eta aurpegia ikatzez... [+]


Lanaldia astean 37,5 ordu baino are gehiago laburtzearen erronka

Lan aste laburragoak ezartzeko politika orokorra ekarriko du 2025 urteak, enpresentzako kontratazio berrietarako kostu txikiak eta lan harremanetarako aldaketa norabide eraginkorra ekarriz.

Espainiako gobernu akordioa betetzeko helburuarekin, lanaldia astean 37,5 ordutara... [+]


2025-01-29 | Aramaixo Bizirik
“Itsaraz” zentral eolikoaren kontrako ingurumen txostenaren balorazioa

Urtarrilaren 16an, Madrilgo administrazioko Trantsizio Energetikorako Ministerioak irrikaz eta kezkaz itxaroten genuen “Itsaraz” proiektuaren gaineko ingurumen-inpaktu adierazpena argitaratu zuen. Ebazpenak makroproiektu honen aurkako erabaki irmoa bezain argia... [+]


2025-01-27 | Aritz Arrieta
Euskaldun harrera herria?

Egiari zor, ez dakit zergatik ari naizen hau idazten. Gaur egungo giro liskartsuan ez dira modu honetako iritziak ondo hartzen. Beharbada, ARGIAk ez du hau argitaratuko, ez baitator bat orain arte argitaratu dituzten iritziekin (baina, azkenean argitaratzea erabaki badute,... [+]


Ez ditzala diruaren hotsak bonben burrunbak isildu

Urtarrilaren 15ean Zedarriak izeneko lobby tekno-enpresarialak bere 6. txostena aurkeztu zuen, Euskadi eta Europar Batasuna, oparotasunaren eta lehiakortasunaren patu partekatua izenekoa. Finantzen mundutik ateratako aditu gorbatadunez osatutako Think Tank neoliberal horrek... [+]


Euskararen herria harrera herria

Tipi-tapa mugitzen ditugu euskaltzaleok gure oinak Korrikaren lekukoaren atzetik, gure hizkuntzaren alde, desio dugun Euskal Herri euskalduna helburu, herri euskaldun gisa biziraun nahi dugula aldarrikatzeko.

Tipi-tapa ematen ditu lehen urratsak Afrikako, Hego Amerikako edo... [+]


Glutamatozko grebak

Eta beste urte batez, sindikatuek prefabrikatutako grebak antolatu dizkigute. Eta guk, indibidualki, erabakia hartuko dugu grebarekin bat egin ala ez, ikastetxean inongo asanbladaren beharrik gabe.

Niri irakatsi zidaten greba eredua jada ez dago modan, antza. Nire... [+]


50 urte Potasaseko grebatik

Gaur, urtarrilak 21, gure oraintsuko historiaren efemeride interesgarri bat gogora ekartzeko eta hari buruz hausnartzeko eguna dugu. 50 urte bete dira Potasas de Navarra enpresako 47 langilek itxialdia amaitu zutenetik. Hamabost egun iraun zuen itxialdi horrek eta greba orokorra... [+]


Industria militarraren konbertsioa, behar etikoa

Duela aste pare bat Norvegiako zenbait datu plazaratu ziren. Ipar Europako herrialde hartan auto elektrikoak nagusitu dira, eta Tesla marka dute salduena; energia birziklagarriaz sortutakoa omen da han kontsumitzen denaren %90. Aldiz, Norvegiako enpresa publikoek ez dute inolako... [+]


2025-01-19 | Urtzi Ugalde
Agur, amatxu

Hauek izan ziren nire azken hitzak zure lo arnas sakonean eskutik helduta ginela joan zinenean. Aparteko minik gabe, xume, duin, geratu zen betiko zure bihotza. Zuk nahi eta eskatu bezala. Guk nahi eta errespetatu bezala.

Jada hilabete, neguaren atarian, gaurik luzeenak diren... [+]


Militantzia politikoaren debekurik ez!

Asteartean eman zuten jakitera bost gazte lapurtarren kontrako sententzia. Hamabost hilabeteko espetxe zigorra gibelapenaz bi gazteri, 500 euroko isun banarekin; 140 orduko lan behartua eta 500 euroko isun bana beste bi gazteri; eta, azkenik, 1.700 euroko isuna beste... [+]


“More with less”

Lehengo batean, The Wire telesail sonatua berrikusten ari nintzela, etsipena gogora ekarri zidan eszena bat heldu zen. Bertan, The Baltimore Sun egunkariaren zuzendaritzak langileak bildu eta datozen aldaketei buruz ohartarazten die; hau da, kaleratzeez eta distira gutxiagoko... [+]


Smartphonea: gure fetitxe erregea

Bizi dugun kultura kontsumistak, erabiltzaile oro agintzen du gozamen neurrigabera. Slavoj Zizek dioen eran, Goza ezazu zure fetitxea, hiper-modernitatearen agindu ozena bihurtu da. Fetitxearen lekua betetzeko dauden gailu teknologikoen bidez gauzatzen baita egungo gozamena... [+]


Marxter Chef

Mamu batek zeharkatzen ditu sukaldeak: Karlosen mamuak.

Karlos ez da aurkeztu Master Chef Celebrity lehiaketara. Bere sukaldaritza-ondarea aztertuta, oso argi dauka ez duela lehiakideen aukeraketa gaindituko. Izan ere, hedabide eta gastronomiaren akademiaren ateak itxita izan... [+]


Eguneraketa berriak daude