Hirurogeita hamarreko hamarkadan demokrazia ezarri zenetik 2019ko hauteskunde legegileetara arte, Portugalek alderdi politiko tradizionalen ordezkaritza parlamentario iraunkorra izan du. Bost bat hamarkadatan zehar, ezkerreko eta eskuineko ardatz ideologikoen arteko txandakatzeak zentro-ezkerreko Alderdi Sozialistak eta zentro-eskuineko Alderdi Sozialdemokratak osatutako gobernuen segida erraztu zuen, horietako batzuk koalizioetan oinarrituta.
2022ko hauteskunde legegileei esker, Ventura buru zuen alderdia diputatu 1 izatetik 12 izatera igaro zen, eta zentro-eskuineko mapa politikoa eraldatu zuten, 1974tik lehen aldiz desagertu baitzen CDS-PP Parlamentutik. Chega hirugarren indar politikoa da orain, Alderdi Sozialistak eta Alderdi Sozialdemokratak sinbolizatutako bipartidismo klasikoaren ondoren. Chegako boto-emaileen jatorrizko profila lehen edo bigarren mailako ikasketak dituzten adin ertaineko gizonetatik sinesmen erlijiosoak dituzten, landa-eremuetan kontzentratutako eta politikarekin pozik ez dauden gazteagoetara igaro da. Venturaren jarraitzaileak kritikoak dira globalizazioarekin eta migrazio-fluxuekin, eta kexu dira bi fenomeno horietaz: krisi ekonomikoaz eta Portugalen geldialdiaz.
Portugalen, sozialistek babesa galtzen jarraitzen dute. Aliantza Demokratikoa azken inkesten buru da, hala ere, inbestidura ez du bakarrik irabaziko, aurretik zentroko beste indarrekin aliatu gabe
2021eko urtarrilean Kapitolioari egindako erasoarekin, edo Jair Bolsonaroren porrotaren ondoren Brasilian presidentearen jauregiari, Kongresuari eta Auzitegi Gorenari egindako erasoarekin AEBetan gertatutakoek berretsi dute eskuin muturreko boto-emaileek ez dutela aldaketa onartzen, eta ez daudela desilusionatuta administrazio horien norabidearekin (Stefanoni, 2023). Bi herrialdeetan aldaketa politikoak, Joe Biden eta Lula da Silvaren hauteskunde garaipenekin, ezkerreko boto-emaileen eta aurrerakoien mobilizazio handiago baten ondorioz gertatu ziren, populistak boteretik ateratzeko lan egiteko borondatea jarri zutenak. Antzeko zerbait gertatu zen Espainian 2023ko uztaileko parlamentu-hauteskundeetan, Alderdi Popularrak eta Voxek osatutako gobernua saihestu zenean.
Eskuin muturrak mundu osoan egin duen aurrerapenak ideologikoki kontserbadoreagoak diren erakundeekin aliantzak sortzeari erantzuten dio. Muturreko taldeak konturatu dira ezin direla beren kabuz boterera iritsi, eta, beraz, gobernuei sarbidea erraztuko dieten itunetara jotzen dute. Portugalen, sozialistek babesa galtzen jarraitzen dute aurreko urteekin alderatuta. Hellerren arabera, Aliantza Demokratikoa azken inkesten buru da, eta %28tik gorako boto-asmoa du 2024ko martxoko hauteskundeetarako. Hala ere, kopuru horiek mantentzen badira, inbestidura ez du bakarrik irabaziko, aurretik zentroko beste indarrekin aliatu gabe, akordio batera iristen badira, eta zalantzarik gabe Chegako ultraeskuinarekin.
Garrantzitsua da hemen Francis Fukuyama gogoratzea eta aztertzea nola mugimendu populisten indartzea jendeak demokrazia liberal modernoei dien errespetu txikiari erantzuna izan daitekeen, non eskubide indibidualak, Zuzenbide Estatuaren zutabeak eta sufragioa bermatzen diren. Hala ere, elementu horiek ez dira nahikoak praktikan pertsonak berdin errespetatuko direla bermatzeko, bereziki marjinazio-historia duten taldeak. Isotimiatik (besteekiko berdintasunean errespetatua izateko eskakizuna) megalotimiara (goragokotzat onartua izateko nahia) igarotzea oso sotila da eta arrazakeriaren eta xenofobiaren bidez gizarteak ezegonkortzeko gai izatera iristen da. Thymos-aren inguruan eraikitako gaiak (duintasunaren onarpena nahi duen arimaren zatia) errekonozimendua, duintasuna, immigrazioa, nazionalismoa, erlijioa edo kultura izan ohi dira, Ruizen (2022) arabera. Horiek guztiek gainditu egiten dute motibazio ekonomikoaren dogma, eta baliabide ekonomiko edo finantzarioen bidez ase ezin diren ekintzen motor bihurtzen dira.
Mafalda Carvalho Cardoso
EHUko Zuzenbide Fakultateko ikaslea, Zientzia Politikoetan lizentziatua eta Filosofian doktoregaia (Portoko Unibertsitatea)
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Idatzi honen bidez, EITBko Euskara Batzordeak eta azpian sinatzen duten EITBko organoek euren kezka eta gaitzespena agertu nahi dituzte azken hilabeteetan EITBko zuzendaritza-postuetarako abian ipini diren hautatze-prozesuak direla eta, gutxietsi egin baita euskararen... [+]
Ni ez dut nahi nire alaba ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Nik ez dut nahi nire alabaren eskolako haur ijitoak ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Ijito izatea ez delako mozorro bat. Ijito izatea ez delako urtean behin egiten den festa bat, arropa exotikoekin eta aurpegia ikatzez... [+]
Lan aste laburragoak ezartzeko politika orokorra ekarriko du 2025 urteak, enpresentzako kontratazio berrietarako kostu txikiak eta lan harremanetarako aldaketa norabide eraginkorra ekarriz.
Espainiako gobernu akordioa betetzeko helburuarekin, lanaldia astean 37,5 ordutara... [+]
Urtarrilaren 16an, Madrilgo administrazioko Trantsizio Energetikorako Ministerioak irrikaz eta kezkaz itxaroten genuen “Itsaraz” proiektuaren gaineko ingurumen-inpaktu adierazpena argitaratu zuen. Ebazpenak makroproiektu honen aurkako erabaki irmoa bezain argia... [+]
Egiari zor, ez dakit zergatik ari naizen hau idazten. Gaur egungo giro liskartsuan ez dira modu honetako iritziak ondo hartzen. Beharbada, ARGIAk ez du hau argitaratuko, ez baitator bat orain arte argitaratu dituzten iritziekin (baina, azkenean argitaratzea erabaki badute,... [+]
Urtarrilaren 15ean Zedarriak izeneko lobby tekno-enpresarialak bere 6. txostena aurkeztu zuen, Euskadi eta Europar Batasuna, oparotasunaren eta lehiakortasunaren patu partekatua izenekoa. Finantzen mundutik ateratako aditu gorbatadunez osatutako Think Tank neoliberal horrek... [+]
Tipi-tapa mugitzen ditugu euskaltzaleok gure oinak Korrikaren lekukoaren atzetik, gure hizkuntzaren alde, desio dugun Euskal Herri euskalduna helburu, herri euskaldun gisa biziraun nahi dugula aldarrikatzeko.
Tipi-tapa ematen ditu lehen urratsak Afrikako, Hego Amerikako edo... [+]
Eta beste urte batez, sindikatuek prefabrikatutako grebak antolatu dizkigute. Eta guk, indibidualki, erabakia hartuko dugu grebarekin bat egin ala ez, ikastetxean inongo asanbladaren beharrik gabe.
Niri irakatsi zidaten greba eredua jada ez dago modan, antza. Nire... [+]
Gaur, urtarrilak 21, gure oraintsuko historiaren efemeride interesgarri bat gogora ekartzeko eta hari buruz hausnartzeko eguna dugu. 50 urte bete dira Potasas de Navarra enpresako 47 langilek itxialdia amaitu zutenetik. Hamabost egun iraun zuen itxialdi horrek eta greba orokorra... [+]
Duela aste pare bat Norvegiako zenbait datu plazaratu ziren. Ipar Europako herrialde hartan auto elektrikoak nagusitu dira, eta Tesla marka dute salduena; energia birziklagarriaz sortutakoa omen da han kontsumitzen denaren %90. Aldiz, Norvegiako enpresa publikoek ez dute inolako... [+]
Hauek izan ziren nire azken hitzak zure lo arnas sakonean eskutik helduta ginela joan zinenean. Aparteko minik gabe, xume, duin, geratu zen betiko zure bihotza. Zuk nahi eta eskatu bezala. Guk nahi eta errespetatu bezala.
Jada hilabete, neguaren atarian, gaurik luzeenak diren... [+]
Gaur egun, emakumeen eta haurren ahotsei zilegitasuna kentzen dien kulturaren arrastoak diraute, haien esperientziak isilaraziz, haien oinarrizko eskubide eta beharrak minimizatu edo alde batera uzteko joera duen sistema baten barruan. Arazo horren adibide mediatiko bat Juana... [+]
Asteartean eman zuten jakitera bost gazte lapurtarren kontrako sententzia. Hamabost hilabeteko espetxe zigorra gibelapenaz bi gazteri, 500 euroko isun banarekin; 140 orduko lan behartua eta 500 euroko isun bana beste bi gazteri; eta, azkenik, 1.700 euroko isuna beste... [+]
Lehengo batean, The Wire telesail sonatua berrikusten ari nintzela, etsipena gogora ekarri zidan eszena bat heldu zen. Bertan, The Baltimore Sun egunkariaren zuzendaritzak langileak bildu eta datozen aldaketei buruz ohartarazten die; hau da, kaleratzeez eta distira gutxiagoko... [+]
Bizi dugun kultura kontsumistak, erabiltzaile oro agintzen du gozamen neurrigabera. Slavoj Zizek dioen eran, Goza ezazu zure fetitxea, hiper-modernitatearen agindu ozena bihurtu da. Fetitxearen lekua betetzeko dauden gailu teknologikoen bidez gauzatzen baita egungo gozamena... [+]