“Permakulturaz ezer gutxi dago euskaraz, baina ari gara sarea sortzen”
Mayi Lekuona Artola hondarribiarra duela urteak hasi zen permakulturaren munduan murgiltzen, Kanadan bizi zela. “Lursail txiki bat erosi genuen han, eta hor hasi ginen baratzearekin, oiloekin… bizitza sinplearekin”, dio. Biologia eta ozeanografia ikasketen ondotik, permakulturaren inguruan interesa piztu eta irakurtzen eta bere burua formatzen hasi zen. Urteotan han-hemen –Kanadaren ondotik Japonian ere bizi izan baita– jasotako ezagutza eta esperientziak bilduta, Maïa Permaculture proiektua jarri du martxan duela urtebete eskas. “Permakulturan oinarritutako proiektuetarako aholkularitza eta diseinuak egiten ditut momentu honetan”.
Hiru printzipio etikotan oinarritzen da permakultura: lurraren zaintza, pertsonen zaintza eta bidezko banaketa. “Printzipio horietan pentsatzen dugu edozein diseinu egiterakoan, eta hasiera batean logikoena edo errazena oinarri horiek baratzean edo lorategian aplikatzea badirudi ere, berez, bizitzako esparru guztietara eraman daiteke”, dio Lekuonak. Hain zuzen, haurren hezkuntzan, bizitza pertsonalean edo taldeak osatzeko orduan ere oinarri horiexek darabiltza Lekuonak.
Nekazaritzako esparrura eramanda, berriz, zertan datza permakulturak? Bada, Bidarrain diseinatu berri duten baso jasangarria adibide hartuta, honela laburbildu du hondarribiarrak: “Dibertsitateari begiratzen diogu, espezie desberdin asko egoteari, eta baita baliabideen erabilerari ere. Espezie bakoitzak ematen duena kontuan hartzen da, adibidez, lurrari nitrogenoa ematen diotenak hori behar duten beste landare batzuen onurarako landatuz. Bestetik, bertako landareak erabiltzen dira, eta ongarrirako konposta”. Sistema bere osotasunean ulertzean eta kontuan izatean datza, beraz, eta horren barruko elementu bakoitza, bere funtzioen arabera, ongi aukeratzean.
Euskal Herrian eta euskaraz, hastapenetan
Bioterran izan zen Lekuona Maïa Permaculture proiektua aurkezten, eta hango koordinatzailearekin hizketan, konturatu ziren apenas dagoela permakulturari buruzko edukirik euskaraz; hareago, berea zen euskaraz topatu zuten webgune bakarra. “Nire helburuetako bat bada permakultura Euskal Herrian eta euskaraz bultzatzea. Tira, honetan ari den jendea badago, baina ez, esaterako, Katalunian bezalako mugimendurik”, dio. Ipar Euskal Herrian Hegoaldean baino askoz garatuago dagoela dio, baina hor ere, euskaraz, ezer gutxi.
Hutsune hori betetzeko saiakeran ari dira zenbait pertsona eta proiektu, Lekuonak azaldu digunez. Urduñako Ivan Tellaetxe, Kiribilore Permakultura Gasteizen, Aralar Permacultura proiektua abian izan zuen Victor Barahona Donostian… “Ari gara pixkanaka sarea eraikitzen, eta datorren urtera begira, gure asmoa da tailerrak ematen hastea. Azkenean, jendeak ezer gutxi daki honi buruz, eta beharrezkoa da dibulgazioa, herritarrengana iristeko proiektuak martxan jartzea”, amaitu du Lekuonak. Erronka polita, beraz, esku artean dutena/duguna.
Baigorriko pentzeetan jateko sagarrak ekoizten ditu Elena Aguerre laborariak. Lekorneko Garroa etxaldean barazkigintza ekologikoan luze aritua zen, baina 2022-2023ko neguan Baigorrira lekualdatu eta proiektu berria jarri zuen abian: “Pentze bat xerkatu eta hektarea eta... [+]
Sarraskiak ez du etenik Palestinan, eta lurraldeko txoko guztietara hedatzen ari da. Uztailaren 31n, Hebrongo (Zisjordania) Hazien Bankuaren Ugalketarako Unitateari eraso zion Israelek; bulldozer eta makineria pisutsuarekin bertako instalakuntza eta azpiegiturak suntsitu zituen... [+]
Artzain gisa hirugarren kanpaina du aurtengoa Koldo Vicente Eseberrik. Familia Otsagabikoa izan arren, Iruñean bizi izan zen txikitatik, baina abeltzaintzaren munduarekin harreman estua izan du beti. “Osaba artzaina zen, haragitarako ardiak zituen hemen, eta txikitan... [+]
Irulegi eta Anhauze artean ditu mahastiak Joanes Haritschelharrek, Amama proiektuaren bultzatzaileak. “Mahastiak ene amarenak ziren, eta bera jubilatu zenean hartu nuen nik etxaldea, 2022an”, azaldu du. Ama mahastizaina eta aita ardi gasnagilea ditu, eta beraz, beti... [+]
Historikoki, artzaintzari eta abeltzaintzari guztiz lotuta egon den bailara da Erronkaribarrekoa, baina azken hamarkadetan nabarmen eraldatu da eta turismoa bihurtu da jarduera nagusia. “Ekonomia horrela aldatu da, eta hamarkadaz hamarkada ardi, behi eta behor kopurua... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Aramaioko Beñat Ibarguren Arrizabalaga da Larrinbarri ahabi ekologikoak ekoizteko proiektuaren bultzatzailea, eta 2012tik ari da Anbotopeko bere lursailetan fruitu gorri landareak eredu ekologikoan lantzen. “Lagun batek eta biok sortu genuen proiektua, hasiera batean,... [+]
Burujabetzan sakontzeko egitasmoa da Oiartzun Burujabe proiektua, udalaren, herriko ehun ekonomikoaren eta herritarren artean bultzatu dutena. “Oiartzungo herritarrek bertako baliabideak eta produktuak, bertan ekoizten dena erabiltzea bultzatu nahi dugu, kanpoko... [+]
David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]