“Nire zikloa amaitu da. Hiltzen ari naiz eta gerrillariak deskantsurako eskubidea du”. Hala agurtu zen publikoki joan den urtarrilean, 2024an aurkitu zioten minbiziaren metastasia ezagutu eta gero. Argibideak utzi zituen, Manuela bere txakurrarekin batera Rincón del Cerro etxebizitzan lurperatu dezaten, Montevideo kanpoaldean.

Euskaldun eta italiarren ondorengo, familia apalekoa zen eta ikasketak utzi zituen, landan lan egiteko. 1960ko hamarkada hasieran, Tupamaroen Mugimenduarekin bat egin zuen (MLN-T), Kubako iraultzaren harira sortutako ezkerreko mugimendu armatua. Poliziak jaurtitako sei balak zauritu zuten, eta hamabost urte pasa zituen kartzelan. Bi espetxetik, baina, ihes egitea lortu zuen, beste hainbat militante tupamarorekin batera.

1985ean askatasuna lortu eta handik lau urtera, Uruguaira demokrazia itzulia zelarik, Parte-hartze Herrikoiaren Mugimendua (MPP) sortu zuen, beste hainbat buru tupamaro eta ezkerreko talderekin batera. Fronte Zabala koalizio zentro-ezkerreko parte izatera igaro zen mugimendua: 30 alderdi inguruk osatzen zuten Fronte Zabala, korronte ezkertiarrak, sozialistak, komunistak, troskistak eta demokristauak bilduta. Gobernura iritsi ziren, eta Mujica, diputatu, senatari eta ministro izan ostean, Uruguaiko presidentetzara iritsi zen, 2010ean.

Behin presidente zela, ukitu aurrerakoiagoa erantsi zion gobernuari. Bere agintaldian, abortua eta sexu bereko pertsonen arteko ezkontza legalizatu zituen, eta marihuanaren salerosketa eta kontsumo kontrolatua legalizatzen zuen munduko lehen herrialdea bilakatu zen Uruguai.

Kritikak ere jaso izan ditu, ezkerreko sektoreetatik. Bere agintaldian aberastasuna birbanatzeko aurrerapen nabarmenik ez zela egon leporatu zioten; feminismoa gutxietsi eta emakumearen rolez esandakoak ere hautsak harrotu zituen; eta gaztetan borrokatu zuen sistema horrek berak irentsi zuela egotzi zion hainbatek.

Bizimodu apala

Lucía Topolansky bikotekidearekin batera, hogei hektareako Rincón del Cerro apalean bizi izan zen beti, landa gunean, baita presidente izan zen garaian ere. Bere lurrak lantzen zituen eta lortutako produktuak saldu, urte luzez bere soldataren %90 gizarte ekimenei eman zielako eta %5 MPP mugimenduari.

Zeraman bizimodu austeroak, bere umiltasunak eta hitz egiteko moduak, ustelkeriaren eta xahutzearen kontrako borrokak, eta konpromiso sozialak berezi egiten zuten; gai zen herritarrekin solastatzeko eta potentzia handietako mandatariekin aritzeko.