Ongi-etorri udaberriari
Aitañi-lilia, kardabera, txikori-orikatxa, mandobiloa edo beste izenen batekin deituko diozu akaso sendabelar honi. Bere lorea udaberri iragarle dela esango didazu. Goizean goizetik loreak irekita ikusiz gero badakizu eguraldi ona –eguzkitsua behintzat bai– izango dugula, eguraldiari erreparatzen dion horietakoa bazara. Lurzorua aireztatzen laguntzen duela ikasi zenuen eta bere sustrai luzeekin lurraren sakonetik kaltzioa ekartzen duela ere bai, gero beste landare batzuek eskura eduki dezaten. Lorearen nektar goxoak erleak elikatzen dituela ikusi duzu, erleak eta erlezainak zaintzea beharrezko dugun garai hauetan. Amonak kafeari nahasten ziola ere akordatuko zara, txikori pakete gorria gogoan duzularik.
Horiek denak horrela eta, hala ere, sendabelar honenganako gutxiespena ikusten dut maiz. Hain ona bazen gehiago erabiliko genukeela, asmatuko genuela etekin handiagoa ateratzen… Ezjakintasuna eta kultura zientifiko murritza adierazten duten kontu merkeak.
Izan ere, atzerritik ekarritako sendabelarrekiko lilura ari zaigu gailentzen. Kanpokoei ederretsirik gabiltza bertokoen ezagutza galduarazten ari garelarik; gertukoa eta merkea dugulako ez dugu ontzat jotzen. Marketing berde baten biktima gara eta ez gara gai manipulazio horren aurrean begiak irekitzeko. Eta txikori-belarrak espaloi zirriztuetan loratzen segitzen du, hormigoi artean garai berrietara egokitzen gu baino abilagoa dela erakutsiz, baina guk dagoeneko ez dakigu zer egin berarekin.
Bere xumetasunean balio terapeutiko handikoa da, osagai ugari baititu. Digestio aparaturako erabili izan da, gibel eta behazunerako bezainbeste gernu bideetako gaitzetarako (piss-en-lit dugu frantsesez, ohean pixa eginarazi dezakeela iradokiz-edo), linfa drainatzeko, aurpegiko orbanak eta iluntasunak garbitzeko eta abar. Martxoak 19an Antxon Apiñaizek Twiterren giza osasunean dituen onuren berrikuspen integrala egiten duten bi artikulu zientifiko ekarri zituen, zein baino zein interesgarriagoa. Oraindik ere ikertzeko asko daukagula eta jakintza eguneratu beharra daukagula ikusaraziz.
Udaberriko hiru hilabete hauetan bederatziurrenak egitea iruditzen zait baliatzeko aukera on bat. Hau da, hosto lehortuekin infusioa egin eta baraurik hartu bederatzi egunean jarraian. Sustrai lehortuak bost minutuz egosita gure hesteek eskertuko duten edari mikatzagoa (ez estali gozagarriekin) edukiko dugu; sustraietan dagoen inulina zuntz prebiotikoak bifidobakterioak eta azido laktikoa sortzen duten bakterioak elikatzen dituela ikusi baita. Loreak eztitan beratuta jan nituen iaz, ogia eta gazta freskoarekin batera, udaberriko gutizia.
Hori bai, haurdunaldian eta edoskitzaroan ez hartu, urdaileko eta koloneko gaitzak daudenean zein behazunean harriak daudenean (edo behazuna falta baduzu) ezta ere. Diuretikoak hartzen ditugunean tentsioa jaisteko botika hartzen badugu, medikuari galdetu aurretik.
San Roman auzoko jaietan bost neska adingaberi ukituak egiteagatik 18 urteko mutil bat atxilotu zuen Ertzaintzak Muxikan (Bizkaia). Udalak eta herriko Mugimendu Feministak elkarretaratzea deitu dute asteartean 20:30erako.
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Ipurdia belztu egiten zaio. Tomate (Solanum lycopersicum) alea sano-sano ikusten da, landarean zintzilik, goitik behera begiratzen baitiogu. Buruz behera edo hankaz gora jarriz gero ipurdia beltz-beltz azalduko du. Ipurdian txanpon baten antzeko beltzune borobila, oso beltza eta... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta etekinak jezteko moduko “natura” dugu gurean.
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Herri libre bat, Euskal Herriak erabaki lelopean, parte hartzera eta kaleak ikurrinaz betetzera dei egin du herri mugimenduak.
BiziLagunEkin desazkunde turistikoaren aldeko Donostiako plataformak ekainaren 15erako deitu du manifestazioa, Europa Hegoaldeko beste hainbat hiritako eragileek bezala. Turistifikazioa salatu eta hiri eredu alternatiboa aldarrikatuko dute.
Golde” hitza “kultura” hitzetik dator. Etimologialaria ez naizenez, ez naiz, badaezpada, bidezidor horretan barrenduko, edozein sastraka edo lahardiren (Rubus fruticosus) erdian itotzeko ere… Inor edo bestek argituko ote digu gakoa.
Umetan aitarekin ikasi zuen Unai Zabala Zubelzu txaramarrak hurritz makilak egiten. “Perretxikotara joaten ginen bezala, makilak egitera ere ateratzen ginela gogoratzen dut, hamar bat urte nituela edo hasi izan nintzen”, dio. Urteekin, aitak jarduna utzi zuen, baina... [+]
Egurra lorarazteko gai da. Egurra lore bihurtzen du, bai, izan zurgin, arotz, zur-langile, zur-lantzaile, maiasturu, benuzer edo menuzer, zur-apaintzaile, zur-egintzaile, zuharotz, zurgile, zurgin-neska edo zurgin-mutil denak.
Gorputzeko ezkatak kolore berde bizikoak ditu; biziak eta deigarriak. Eta horiekin nahasten dira, sare bat osatuko balute bezala, orban beltzak, bizkar osoan zehar. Gizakiaren begietara gardatxoa gardatxo egiten duena, ordea, saihetsean aurkituko dugu. Bertan, lerrokatuta,... [+]