Nerabeek gutxienez 9 ordu egin behar dute lo gauero; gehiengoak ez du betetzen
Aldaketa hormonal, metaboliko eta neuropsikologiko betean, nerabezaroan bereziki garrantzitsua da loa, gauez gutxienez bederatzi orduz jarraian lo egin behar lukete, baina ordu gutxiago egiten dutela diote ikerketek, eta ondorioak dituela osasunean, ikasketetan eta jarreran. Eskola hasteko ordua atzeratzea ere planteatu dute han-hemenka.
Nerabeak bizi dituen prozesu hormonal, metaboliko eta psikoneurologikoetako asko lo egin bitartean garatzen dira, eta horregatik da inportantea 13-18 urte inguruko gazteek behar adina lo egitea. Ikerketek, baina, garbi diote: asko dira ordu gutxiagoz lo egiten dutenak, batez ere astegun buruzuritan (eta ez, asteburuan lo gehiago egiteak ez du hori orekatzen), gazte kopuru handi batek ez du zazpi orduko loaldia gainditzen, azken azterketen arabera.
Gaztea izanik, beharbada ez du gorputzean nekea sumatuko, baina umorean eta jarreran eragiten duela diote adituek (suminkorrago, desmotibatuago… egon daiteke), baita errendimendu akademikoan ere (arretan, memoria gaitasunean…), eta osasunean: "Metabolismoan aldaketak, buruko mina, arazo gastrointestinalak, obesitatea, diabetesa…", dio Darío Fernándezek, El Paíseko artikuluan.
Faktore nagusi bat aipatzen dute adituek: mugikorrak eta gailu elektronikoak. Mugikorrari katigatuta, ordu gutxiago egiten da lo, baina baita okerrago ere
Zergatik egiten dute lo gutxiago?
Faktore nagusi bat aipatzen dute adituek: mugikorrak eta gailu elektronikoak. Mugikorrari katigatuta, ordu gutxiago egiten da lo, baina baita okerrago ere, mezu, ohartarazpen eta estimuluekiko egonezin. Melatonina edo loaren hormona inhibitzen du argiak (baita pantailaren argiak ere), eta Gonzalo Pin medikuak ARGIAko artikulu honetan dioenez, nerabe baten erloju biologikoa argiarekiko askoz sentikorragoa da gauez, goizez baino, alegia teknologiarekin baldin badago gehiago kostako zaio lo hartzea, "eta teknologiarekin egon ohi da". Duela gutxi egin duten ikerketa nabarmendu du medikuak: nerabe batek mugikorrean batez beste lau mezu jasotzen ditu gauez.
Beste faktore interesgarri bat ere badago atzean: nerabeek, gauez, haur eta helduek baino beranduago jariatzen dute melatonina, eta beraz, beranduago lokartzen dira. "Inoiz ez duzu lortuko nerabe bat lehenago oheratzea, biologikoki ez duzu lortuko: nerabe bati esatea 23:00etan oheratzeko da guri esango baligute bezala 19:00etan oheratzeko; ohean bueltaka hasten zara, kortisola sortzen… eta ez duzu melatoninarik", dio Pinek. Ondorioa? Goizeko 8etako lehen klasean erdi-lo daudela ikasle nerabeak. "Batxilergoko ordutegiak naturaren kontra eginda daude; nerabeak 9etan sartu behar du eskolan, eta ikerketa ugarik hala esaten digute, AEBetan ikasleen sarrera ordu erdi atzeratzeak izan duen inpaktu positiboa horren lekuko".
Nerabezaroa izan ohi da kafea, alkohola, tabakoa, edari suspergarriak eta beste probatzeko etapa; horiek ere ez dira lagungarri loaldi egokirako. Eta lotara joan nahi ez izatea ere ohikoa izan daiteke, duen garrantzia ematen ez bazaio eta dituen ondorioen kontzientzia hartzen ez badugu.
Beraz…
Mugikor eta antzerakoen erabilera murriztea, ordutegi erregularrak ezartzea eta oheratu aurretik giro lasai eta isila sortzea gomendatzen dute adituek. Darío Fernándezek elikaduraren eragina ere nabarmendu du: gereziak, platanoa, esnea, haragia, arrain urdina eta fruitu lehorrak melatonina bihurtzen dira (lotarako lagungarri dira); aldiz, lo egin aurretik hobe ez afaltzea espinakak, zerbak, hestebeteak, gazta oso umatuak, haragi gorriak, lekaleak eta tomatea.
2009tik 2023ra izandako iktus intzidentziak jaso ditu Nafarroako Osasun Publikoko eta Lan Osasuneko Institutuak. Iktusa izan duten nafarren %84k arrisku faktoreren bat zuen.
Osakidetzak berak aitortzen duenez, “komunikazioa tresnarik garrantzitsuenetako bat da jarduera asistentzialean; beraz, zerbitzuaren kalitatea bermatzeko, ezinbestekoa da paziente eta erabiltzaileak erosoen eta seguruen sentitzen diren hizkuntza ofizialean jardutea”.
Iazko udazkenean egin zuten sinadura bilketa, eta abenduaren 12an entregatu zituzten atxikimendu guztiak Osakidetzaren Gasteizko zerbitzu zentraletan.
Sindikatuak adierazi du bi ospitale horietan behin-behinekotasunean daudela langile gehienak, eta ordezkapenak ez direla bermatzen; ondorioz, langileen lan-karga areagotzen dela. Gehitu du larrialdi zerbitzuetan “gainkarga” dagoela.
Gazte batek etxetik atera eta psikologoarenera joateko bizi dituen beldurrak eta barne gatazkak lantzen ditu ‘Barruko dardara’ film laburrak. Maider Arrutik (Errenteria, Gipuzkoa, 2003) sortu du, eta agorafobia nola bizi duen ikusaraztea du helburu. Bere bizipenetan... [+]
“Ea hurrengorako ikasten duzun…”. Horrela agurtzen zuen amak onkologoa, kariñoz eta lotsarik gabe, kontsultatik ateratzen ginen bakoitzean. Hamar bat kontsulta egingo genituen bospasei urteren bueltan, eta agurra beti bera izaten zen. Emakume atsegina... [+]
Legez, 16 urte bete arte ezingo dituzte sare sozialak erabili Australian, urte bukaera honetatik aurrera. Baina nola gauzatzen da hori praktikan? Gobernuaren azterketa batek ondorioztatu du teknikoki bideragarria dela, eta aurrekaria jarri du bide bera hartu nahi duten... [+]
Jose Ignacio Martinez Ortegak, OPA Herri Plataformako bozeramaileak, salatu du Eusko Jaurlaritzak “azkar” itxi nahi duela osasun mahaiko eztabaida.
Legea onartu eta ia hiru urte igaro direnean jarriko da martxan neurria. Espainiako Ministro Kontseiluak onartutako dekretuak dio biktima bakoitzak 32.000 eta 96.000 euro artean jasoko dituela kalte-ordain moduan.
Lanez lepo harrapatu dugun arren, eskuzabal hartu gaitu Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburuak; elkarrizketarako aurrez adostuta genuen denbora luzatzen utzi digu, luze jo baitu solasaldiak. Karguan urtebete egin duelarik, berrikuntzaz aritu gara Begoña Pedrosarekin,... [+]
Langileak kexu agertu ziren ekainaren hasieran. Fernando Domínguez Nafarroako Osasun kontseilariak erantzun zien "euren eskuetan" zegoen guztia egiten ari zirela, baina baliabideak "mugatuak" zirela.
Gasteizko Lan arloko bigarren auzitegiak ebatzi du SIS Electricidad enpresarentzat lan egiten zuen eta 2019an hil zen behargina amiantoak eragindako minbizi batengatik hil zela. Udal galdarak konpontzeaz arduratzen zen elektrikaria, eta 1999tik 2017ra lan egin zuen enpresa... [+]
Hainbat urtetan jarduera hezitzaileak gazteleraz jaso ostean, bi urte direla Zabalgana ikastetxeak euskara hutsean ematea eskatu zion auzoko osasun zentroari. Osasun zentroko arduradunek diote ez dutela horretarako baliabiderik. Osakidetzak egoera ikasturte honetan... [+]
Maiatzaren 27an Frantziako Estatuko Legebiltzarrak onartu zuen heriotzarako laguntza baimentzen duen legea. Askok aurrerapen humanistatzat jo arren, lege berri honek kezkak piztu ditu pertsona ezinduen eskubideen aldeko mugimenduetan. Gaur egungo gizarteak ez badizkie pertsona... [+]
Hautaketa prozesuetako kudeaketa “geldirik edo kaosean murgilduta” dagoela diote elkarretaratzearen deitzaileek.