Negartiak eta malkoak
Bizitza honetara malkotan jaiotzen garela diote. Ni ez naiz egun hartako ezertaz gogoratzen, baina hala bada arrantza galantak egingo nituen. Landareetan ez da ez arrantza, ez lantu, ez maina, gure jakintza iristen deneraino, ez dugu ezagutzen behintzat… Gure espeziea desagerrarazteko daramagun borrokak nahiko denbora ematen badigu, agian egunen batean jakingo dugu landareen negarren berri.
Formaz bai, formaz negartiak diren zuhaitzak eta zuhaixkak badira. Mutazio edota hibridazioen medioz landare arruntetan ohikoa duten goranzko edo horizontala duten hazkundea beharrean zeharo goitik beherakoa duten adarrak aurkitzen dira. Adar horietatik mentuak hartu eta beste batzuk txertatuz sortzen dira landare negartiak. Zuhaitzetan ale horiek oso deigarriak dira eta batean eta bestean gero eta gehiago ikusten dira. Adar guztiek duten beheranzko hazkunde horrek goitik beherako egitura bereziko zuhaitza eraikitzen du eta negartia esaten zaio; guk, zehatzago, zintzilikarioa edo dilindaria esan beharko genioke.
Formak utzita, malkoak eta negarra, gure irudipenean, gero etorriko dira. Orain neguko loa antolatzen ari dira. Klorofilak eta hostoetan dituzten elikagai apurrak enborreko eta sustraietako biltegietan jaso; udaberria jantziko duten hosto, kimu eta lore berriak emango dituzten begiak, ninikak edo pipilak ezkataz babestu; eta abar.
Sasoi berriak ekarriko du malkoen erritua. Malkoa nonahi azalduko da tratu txarrak jasan dituzten landareetan. Batik bat fruta emateko lantzen ditugunetan. Fruta arboletan ere gertatzen da, baina batez ere izaera igokaria dutenetan gertatzen da, mahatsondoan (Vitis vinifera) eta kiwian (Actinidia deliciosa). Inausketaren ondorioa da malko jarioa. Adarrak ebaki eta izerdi berria bere poz eta alaitasun erabatekoekin bor-bor sustraietatik datorrenean bere bide den hoditeria moztu eta irekia topatzen du. Landarearen berpizkundea dakarren izerdi hazkurritsuak zauritik tantaka erori beste aukerarik ez du. Zauri bakoitza malkotan, negar-malkotan. Errioxan mahastia negarrez ari dela esaten diote. Hostoak ikusi aurretik sasoi berria badatorrela adierazten duen negarra.
Udaberria aurrera beste negar bat etorriko da: txori-negarra. Hala esaten zaio fruitu hezurduna ematen duten arbolen zaurietan sartzen den gaitz bati erantzunez landareak izerdiarekin sortzen duen erretxin itxurako jariakin bati. Laranja-gorri kolorekoa, erdi garden anbarkara, urtzen ari den kandelak sortzen duen jariakinaren antzeko formakoa, sorreran biguna baina gero gogorra. Txorien negar poetikoa.
Negar guztiak zaurietatik sortzen dira, landareetan behintzat…
Azeria kanido bat da, otso eta txakurren familiako haragijalea. Animalia zuhur, maltzur eta argiaren fama dauka, eta ez alferrik! Ez da indartsuena izango, baina beti moldatzen da han eta hemen, mokaduren bat lortzeko.
Geroxeago baina hemen da. Inguruan dituzten gainontzeko zuhaitzak baino beranduago janzten dira pagoak (Fagus sylvatica). Bizitzeko baldintza “gogorragoak” nahi izaten ditu: toki hezeak eta freskoak. Baina izotzari beldurrak bizi da.
Elkea proiektuan produktu asko eta desberdinak ekoizten ditu David Ruiz de Galarreta Azpilikueta ekoizle amezkoarrak. Olibondoekin hasi zen, baina fruta arbolek, lekaleek eta zekaleek ere beren tokia egin dute proiektuan urteotan. Eta, orain, jarduera berri bat gehitu die... [+]
Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]