Loretik edan-jana
Baga: egutegiko udaberrian sartu garenez gero, egun argia gaua baino luzeagoa da. Biga: eguraldiaren batezbestekoa epeldu da. Higa: sasoiko eurite adiskideak urteroko bisita egin digu. Laga: lurra berotu da. 1+2+3+4= 10, ia-ia hamaika borobil amaigabea. Landareekin biribil-biribilik ez dagoenez, beraiek aztertzerakoan hamarretik hamaikakorako baga bakar baten tartea behintzat utzi beharko diogu zalantzari. Zalantza gorabehera, lau baldintza horiek bete direnean, landare askok eta askok loratzeko erabakiari heltzen diote, eta ekin.
Elorri zuria (Crataegus monogyna) da horietako bat. Esaera zabaldua da elorri zuria loratu arte ez dela egiatan udaberria etorri. Loraldi horretatik atzera ez dela gehiago izotzik izango eta lasai landatu daitezkeela baratzean udako uzta emango duten landareak: tomatea (Solanum lycopersicum), piperra (Capsicum annuum), alberginia (Solanum melongena), kuia (Cucurbita pepo), kuaitxoa (Cucurbita pepo var. pepo), artoa (Zea mays), babarruna (Phaseolus vulgaris) eta abar. Ez dakit zer duen elorriaren loreak, jende gehienak ez du atsegin bere usaina baina makina bat intsektu polinizatzaile erakartzen du: erle, erlastar, liztor, euli, sirfido... Eta nola ez, horiek ehizatzeko zain izaten diren armiarmak; adibidez, Misumena vetia, thomise aldakorra eta karramarro armiarma. Karramarro, haren tankeran zeharka mugi daitekeelako esaten zaio. Thomisidae familiakoa delako thomise eta aldakorra polinizatzaileak ehizatzeko ezkutatzen den lorearen kolorea hartuko duelako.
Intsusa ere (Sambucus nigra) orain loratzen da. Lore horren usaina ere ez da erabat gozoa, arrea dela esango nuke; gozo puntta badu, baina baita gazitik eta mikatzetik ere. Toki hezetan ugaria da eta, usain nabarmena eta hostaje berri biziaren gainean lore handi zuri-laruzko loraldi bikaina duenez, urrutitik antzematen da non bizi den. Lorea multzo zabal zapaletan ematen du eta, horiek ere polinizatzaile ugariren bisitaleku izanik, haien ehiza plaza ederrak dira. Polinizatu eta ernaldutako loreak hazia bideratuko duen fruitua emango du. Intsusaren fruitu koxkorrak gero eta gehiago ikusten dira jakien osagarri. Gelatinak, marmeladak, dultzeak, edari freskagarriak, likoreak... Gozo puntu ederra dute eta kolore gorri ilun deigarriz margotzen dute guztia. Uda amaieran, heltzen direnean likorea egin nahi baduzu: litro bat uxualetan libra eta erdi fruta jarri beratzen, nahi izanez gero beste fruitu edo belarren bat gehitu; hilabetera iragazi eta litro erdi ur eta 100-250 gramo azukrerekin egindako karameloa erantsi.
Fruituei itxaron beharrik gabe orain lorearekin egin dezakezu freskagarri bikaina: ondo ixteko moduko 3 litroko ontzi batean sartu 6-8 lore eta zatitutako 3 limoi, 2 koilaratxo legamia fresko eta gehitu 2,5 litro uretan nahastutako 2 limoiren zukua eta 100 gramo azukre edo ezti. Gainean utzi hatz pare baten tartea eta itxi. Toki fresko batean eduki eta hirugarren egunean iragazi eta hozkailura. Esango didazu...
Lan horiek nekosoak bazaizkizu, errazago: infusioan edan edo frijituta jan. On egin!
Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren arteko kolorea du. Urtero loratzen da lurrin fina zabalduz. Lore horiek destilatu egiten dira, ia erabat kosmetikan eta... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]
David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]
San Roman auzoko jaietan bost neska adingaberi ukituak egiteagatik 18 urteko mutil bat atxilotu zuen Ertzaintzak Muxikan (Bizkaia). Udalak eta herriko Mugimendu Feministak elkarretaratzea deitu dute asteartean 20:30erako.
Ipurdia belztu egiten zaio. Tomate (Solanum lycopersicum) alea sano-sano ikusten da, landarean zintzilik, goitik behera begiratzen baitiogu. Buruz behera edo hankaz gora jarriz gero ipurdia beltz-beltz azalduko du. Ipurdian txanpon baten antzeko beltzune borobila, oso beltza eta... [+]
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta etekinak jezteko moduko “natura” dugu gurean.
Herri libre bat, Euskal Herriak erabaki lelopean, parte hartzera eta kaleak ikurrinaz betetzera dei egin du herri mugimenduak.
BiziLagunEkin desazkunde turistikoaren aldeko Donostiako plataformak ekainaren 15erako deitu du manifestazioa, Europa Hegoaldeko beste hainbat hiritako eragileek bezala. Turistifikazioa salatu eta hiri eredu alternatiboa aldarrikatuko dute.
Umetan aitarekin ikasi zuen Unai Zabala Zubelzu txaramarrak hurritz makilak egiten. “Perretxikotara joaten ginen bezala, makilak egitera ere ateratzen ginela gogoratzen dut, hamar bat urte nituela edo hasi izan nintzen”, dio. Urteekin, aitak jarduna utzi zuen, baina... [+]