Locke (1632 - 1704) inoiz baino biziago dago. Estatu liberalaren zimenduak inoiz baino egonkorrago dauden moduan. Egon lasai, fededunok/demokratok, kontraktualismoa­ –inork eta denek (hankabikoak, gizarteak eta Estatuak, alegia) sinatu duten kontratu sozial hori–  baita dogma ukaezin berria.

Dio Lockek: bada egoera natural bat zeinetan hankabiko guztiak berdinak eta askeak diren eta autoritate politikoa duten. Egoera natural horretan badaude eskubide natural batzuk, lege naturalak teorikoki babesten dituenak: hankabikoen askatasuna, berdintasuna, jabetza-eskubidea eta bizitzarako eskubidea, besteak beste. Kontua da ordena naturalak ezin dituela eskubide natural guzti horiek praktikan bermatu. Gizona otsoa baita gizonarentzat  –Hobbes (1588 - 1679)– . Egoera natural horretako lege naturala ez da behar bezain espezifikoa eta ezin zaio gaizkileari gainjarriberau hausten duen bakoitzean. Arazo horren aurrean sortzen da kontratu sozialaren teoria. Hau da: autoritate politikoa berez duten hankabiko horiexek dira Estatu zibila sortzen dutenak eta Estatuari berari euren autoritate politikoa transferitzen diotenak, hark eskubide natural horiek berma ditzan.[1]

Autoritate politiko horren transmisioak hankabikoa hiritar bihurtzen du, komunitate politiko bateko kide. Eta horrekin bat dator egungo falazia demokratikoaren funtsetako bat. Gutxiengoa gehiengoari subordinatzea onesten da.

Gehiengoarekiko sumisioa paktu sozialarekin bat dator, bestela, hankabikoak kasu puntualetan bakarrik onartuko balu sumisioa, paktu sozialaren aurreko estadio libre horretara itzuliko litzateke; egoera naturalera.[2]

Rousseau (1712-1778) antagoniko baten nahimen orokorraren teoria gaizki ulertu bagenu gisan, egun oraino gehiengoaren nahiarekin nahasten dugu nahimen orokorra. Kontua ez da, baina, Rousseau gaizki ulertu dena –ez baita gaizki ulertu (izaera orokorreko ordenamendu juridikoa baitzen harentzat nahimen orokorraren kristalizazio faktikoa)–. Kontua da  nahimen orokorra kontzeptu deskriptibo bezala ez dela existitzen eta sekula ez dela existituko. Ez da existitzen herririk. Ez dago egungo estatuen mailan ordezka daitekeen ezer homogeneorik eta are gutxiago berarentzat ona den kausa orokorrik. Teoria klasikoa oker dago. Gu gabe ezer ez direla dakitenek beraiek gabe ezer ez garela sinetsarazi digute. Eta erabat hobbesiarra da eraikuntza. Ez dago herririk ordezkaritzarik gabe. Ordezkaritzaren bitartez ematen zaio forma eta batasuna gizabanakoen masa amorfoari. Ituna bikoitza da: hankabikoa/gizartea eta gizartea/Gobernua. Alegia: Gobernuak moldatzen du gizartea, eta gizarteak hankabikoa.

Eta esplizita dezagun inplizitua: irudi du instituzioek eginen dutela herria ezkertiar, euskaldun. Edo okerragoa dena, hankabikoak ordezkaritza politiko baten beharra duela bere bekatuak garbi ditzan. Narratiba iraultzailea (ekologista, feminista eta, oro har, antikapitalista) duen politiko profesionalen talde bati bi urtean behin botoa ematea da egungo iraultzaileen salbazioa. Sentsibilitate sozial eta politikoa dutenentzat katarsia dira hauteskundeak. Berdina egiten jarraitu eta lo ondo egiteko edabea. Zirkulu biziosoa da.

Ekintza politikotzat duguna (botoa ematea) uste horren beraren antitesia da. Hala, esan beharrik ez dago: hankabikoak bere gainean kokatzen den ente artifizial bati autoritate politikoa transferitzen dion momentuan, hankabikoa bera subjektu politiko izatetik objektu politiko izatera igarotzen dela. Ezer ez dago jada bere esku. Hankabikoa ez da bere bizitzaren jabe; botere politikoa saldu du, bai eta erantzukizuna ere. Eta kontua ez da kritika egiteagatik egitea. Inoiz baino katolikoagoa da ezker tradizionalaren (akolitoena eta fededunen-jarraitzaileena) morala. Atsotitza hankaz gora dago: Boza eman baduzu, ez kexu izan.

Etengabeko fikziozko jario narratibo baten aurrean gaude. Antzutasun zirkular bat atergabe hauspotzen. Eta agortasun faktual hori (ezer aldatu gabe berdina egiten jarraitze hori) ez da, jada, pertsonekiko dependentea den aldagai bat. Intentzio hoberenekin joan arren Estatuak ez du mekanismorik egungo kolapso sozial, politiko, ekonomiko eta ekologikoari erantzuteko. Eta baieztapen hori frogatu beharrik ere ez dago. Axiomatikoa da. Narratiba iraultzaile klasikoen langileria-burgesia eskemek ez dute (heinean) balio. Klase-dominantea mendebalde oparoa da; gizona; zuria eta langilea; burokrata.

Gaitza estrukturala da.