Kalitatezko barazkiak, orain piperrak
Bi aldagai begiratu izan dira benetako kalitatea neurtzeko: zenbat kilometrora ekoitzi duten elikagai hori, eta zenbat denbora eman duen jaso edo bildu zenetik zure eskuetara. Gaur egun hirugarren aldagai bat ere hartzen da kontuan: nola ekoitzi dute?
Zer bidaia egiten du gure hazkurriak?
Egunero jaten dugun janaria bizigarria al da? Elikatu egiten gaitu? Edo gorputzaren entretenimendu soila da? Bizia dakar ala ez? Bizia ala heriotza? Bizitzeko ala hiltzeko jaten dugu?
Guri bizia eman behar digun zerbait da, edo gure bizitza oinazealdi bihurtuko duen produktu komertzial bat? Gure biziari xarma, edo gatza eta piperra edo distira txertatuko al dio? Edo sendagileetarako bidea erakutsiko digu?
Edozein otordutan jaten dugun elikagai bakoitzak bere istorioa du. Noiz eta non sortutakoa da? Zein eskuk erein zuen hazia? Nork landatu zuen landaretxoa? Zein lurretan hazi da? Nolako paisaia ezagutu du? Eta nolako kultura bizi da paisaia horretan? Nolako jendea bizi da han? Zein hizkuntzatan bizi dira? Zer-nolako ohiturak dituzte?
Janari bakoitzak bere curriculuma du. Hor dago bere kalitatea agerian. Bi aldagai begiratu izan dira benetako kalitatea neurtzeko: zenbat kilometrora ekoitzi duten elikagai hori, eta zenbat denbora eman duen jaso edo bildu zenetik zure eskuetara.
Gaur egun hirugarren aldagai bat ere hartzen da kontuan: nola ekoitzi dute? Nola horretan sartzen dira: norena da ustiapena? Zein eskuk lantzen dute? Zer-nolako baldintzatan lan egiten dute eta bizi dira nekazariak? Ingurumenaren zaintza, hau da, gu denon eta gure ondorengoen zaintza nolakoa da ustiapen horretan?
Hainbeste dago jakiteko jaki soil bakoitzetik! Ez da erraza. Bizimodua horrelaxe eraikitzen dugu, egunero, gerok ere ulertzen ez ditugun korapilo eta txibistak eginez. Ez dago bada galderak egitea bezalakorik argibideari ekiteko.
Has gaitezen errazenetik: alaba-semeei jaten ematen diedana hemengoa eta oraingoa al da? Garrantzitsuena bi galderak batera egitea da. Ez du balio garaikoa izatea baina munduaren beste puntan sortua.
Nonbaitetik hasi behar eta has gaitezen barazkiekin. Etxean gehien erabiltzen eta eskubestatzen diren jakiak dira. Uraza hori, tomate hori, piper hori hemengoa eta sasoikoa al da? Gainontzean ez jan. Hobe da gosea. Beste zerbait jan.
Hasteko, ikas dezagun sasoi edo garai bakoitzeko barazkiak zein diren. Tomatea abuztuan eta kardua urtarrilean. Orain piperrak. Bakoitza bere garaian hobea da, hobea zaigu, jan-sustantzia gehiago emango digu. Gure bizia bizi dadin. Piztu jaki jakin-mina.
Veneziako urmaela, 452. urtea. Hunoen inbasioak bultzatuta, Italiar penintsulako barrualdeko hainbat biztanlek eremu zingiratsuan hartu zuten behin behineko babesa. Baina lonbardiarren inbasioak iritsi ziren urte batzuetan, eta bizitoki iraunkorra bihurtuko zen etorkin... [+]
A ze pagotxa!, esan ohi dugu. Pagotxa edo mauka edo txokoa edo mantxunga edo… onturre edo probetxu ona ateratzen zaion zerbaiti edo horren aukerari esaten zaio “pagotxa”.
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
Pirinioetan dago ezpel basatien munduko eremurik handiena, eta hain zuzen Nafarroako Pirinioan, Abaurregainan, sortu zuten 2020an Ezpelzaintza 2050 egitasmoa. Cydalima perspectalis sitsa hondamendi handia eragiten ari da ezpeldietan azken urteotan, eta espeziea babesteko eta... [+]
Aurten bai urtea da. Sagar urtea izango da aurtengo hau (Malus domestica). Eta baialdia behar bezala agurtu eta baliatzeko, besteak beste, dolareak gertatu beharko ditugu.
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Lagun asko dut. Ezagutzen ditudanetatik hegalari jendea da mordoxka bat. Duela hiru bat urte, horietako baten bisita izan nuen; ez dut gogoan nor zen. Antxeta mokogorria izan zitekeen, edo zozo eme bat, edo saldo handietan ibiltzen diren arabazozo pikart horietakoren bat, edo... [+]
Maiatzaren 10ean egun osoko festa berezia antolatu dute Zestoako Amilibia baserrian. Agroekologiaren eta elikadura burujabetzaren alde, Gipuzkoako Biolur elkarteak abiatutako proiektua da Amillubi, eta udaberriko hitzordua aitzakia paregabea izanen da tarte eder bat partekatu... [+]
Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Apirilaren 17an, Brasilgo Eldorado do Carajás-en egin zuten lurrik gabeko 21 langileen sarraskiaren 29. urteurrena izan da. Ordutik, La Vía Campesinak data oroitzen du Nekazarien Borrokaren Nazioarteko Egun gisa, lurrerako eskubidea defendatzeagatik koldarkeriaz erail... [+]
Maiatzaren 22tik 23ra bitartean deklaratu beharko dute auzipetuek. Gazteek salatu dute instituzioak "geroz eta gehiago" ari direla mugatzen protestarako eta mobilizaziorako eskubide politikoa, eta 'Bajadikako 27ak' izenarekin sortu dute plataforma bat. Maiatzaren... [+]
Egurra diamanteak baino arraroagoa, bakanagoa da. Bai, unibertsoan errazagoa da diamanteak topatzea egurra baino.
Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]