Juan Sebastian Elkano

  • Lehen mundu biraren bosgarren mendeurrena ospatzen ari gara eta Juan Sebastian Elkanori dagokio horren loria eta ohorea.


2019ko uztailaren 04an - 10:16

1500. urtean monarkiaren fortuna estatuarena zen, eta alderantziz. Hau da, ez ziren desberdintzen erregeen jabetza partikularra eta altxor publikoa. Erregearen dirua eta estatuarena banatzeko, beharrezkoa zen herrialdeetako ogasun publikoa eta banku zentralak sortzea, eta horretara iristeko mende asko falta ziren oraindik.

Estatu-monarka guztiek euren ondasuna handitu nahi zuten, lurraldeak anexionatuz. Beraz, aurkikuntza eta konkistarako espedizioen egiazko arrazoia sustatzaileen aberastasuna handitzea zen. Aurkitu ziren edo aurkituko ziren lur berri guztien jabetza, espainiar eta portugaldar erregeen artean banatu zen: Ozeano Atlantikotik mendebaldera espainiarrarentzat eta ekialdera portugaldarrarentzat.

Fernando Magallanes Portugaleko erregearen menekoak, Kristobal Kolonek bezala, uste zuen mendebalderantz nabigatuz espezieen irletara iritsiko zela. Bide berriak aurkitzeko bere proiektua aurkeztu zion Portugaleko erregeari, baina honek ez zuen aintzat hartu, eta horrek eraman zuen proiektua Espainiako erregeari aurkeztera. Espainiar erregeak proiektua onartu eta merkataritza-espedizioko gastuak finantzatzeko zati handiena beregain hartu zuen, dirua jarri zuten beste norbanako batzuekin batera.

Egoera berri horrek Magallanes menekoa traidore bihurtu zuen Portugaleko bere erregearen aurrean, eta hau mila modu maltzurrez saiatu zen proiektuak porrot egin zen. Gaur egun, jarrera bera edukiko balu, Magallanes VIP exekutibo gisa hartuko lukete.

1519an bost ontzi abiatu ziren Sanlúcar de Barramedatik (Andaluzia, Espainia) Magallanesen aginduetara, eta espedizio horren kideetako bat izan zen Elkano. Helburua zen bide komertzial berri bat irekitzea mendebaldetik espezieen irletara. Horrez gain, espainiar erregearen agindu zehatza zeramaten Portugalen menpe zeuden lurraldeak ez inbaditzeko.

1521eko apirilaren 27an, Mactánen, Magallanes hil egin zen jatorriko herritarrekin izandako borroka batean, hauek ez zutelako Espainiako erregea nagusi gisa onartu nahi izan eta ondorioz zergak ordaintzeari uko egin ziotelako.

Filipinetan barrena etxera itzultzea erabaki zutenean, Elkanok mendebaldetik joatea agindu zuen neguko montzoien haizeteek mesede egiten ziotelako, erregearen hasierako nahia hautsiz. Ekialdetik itzuli zen beste ontzia ez zen sekula bere helmugara iritsi. Elkano Victoria ontzian sartu zen Sevillan 1522ko irailean, bizirik irten ziren beste hamazazpi marinel gosetu, gaixo eta akiturekin batera.

Efemeride horiek ospatzeko ekitaldiei espainiar kolore patriotiko bat eman nahi izan zaie, sentimendu hori indartzea garrantzitsua omen baita euskal lurraldeetan. Hala, ejertzitoko eta armadako ofizial garrantzitsuak ari dira parte hartzen. Aurreko garai frankistako erreflexu zaharkitu batek jota gaudela ematen du

Elkanok, ospeaz gain, espedizio hartatik etekin ekonomikoak lortu nahi izan zituen, baina ez zuen nahi zuen guztia jaso. Gaztelako erregeak urteko 500 dukateko pentsio bat eman zion eta bere armarrian munduaren esfera bat jartzeko aukera, Primus Circundedisti me leloarekin (bira eman zenidan lehena).

Espainiako erregea, botere eta aberastasun anbizioak eramanda, ez zen konformatzen urazandiko lurralde eta aberastasun iturri berriekin (espezieak eta abar), Nafarroako erreinua ere anexionatu nahi zuen. Magallanes-Elkanoren espedizio komertziala 1519an hasi eta 1522an amaitu zen. Urte horietan Albako Dukea Euskal Herrian ibili zen eta Nafarroa 1524an konkistatu zuen azkenik.

Egun, espedizio hura inspiratu zuen merkataritza izaera ahaztu nahi da, haren xede etereo eta espiritualak nabarmenduz. Baina helburua zen etekin ahalik eta handiena lortzea, lurrak eta dirua bazkide eta akzionisten artean banatzeko, hau da, kapitalaren jabe zirenen artean. Kasu honetan, Espainiako erregea eta zenbait norbanako.

Egun hauetan ospatzen ari dira Irunen San Martzialak, Getarian lehen mundu biraren bosgarren mendeurrena, eta espainiar ejertzitoa Gipuzkoan izan zela hirugarren mendeurrena –aduanak 1717an tokiz aldatu zirelako eta 1718ko matxinada zapaltzeko–.

Hain sentiberak diren efemeride horiek ospatzeko, toki horietan programaturiko ekitaldiei espainiar kolore patriotiko bat eman nahi izan zaie, sentimendu hori indartzea garrantzitsua omen baita euskal lurraldeetan. Hala, ejertzitoko eta armadako ofizial garrantzitsuak ari dira parte hartzen. Aurreko garai frankistako erreflexu zaharkitu batek jota gaudela ematen du, orduan ospakizun zibil bat ezin zitekeen egin armadako ordezkaririk gabe.

Eta horren aurrean, herritarren kontzientzia da historia ofizialaren  eta historia errealaren arteko diferentzia nabarmentzen ari dena.

Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora

ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Iritzia
Materialismo histerikoa
"Mario Lopez" eta "Gernika"

Krimen matxistak, mediatizatzen direnean, emakumeontzat lezio bilakatu ohi dira, eta bizirik badago, biktimarentzat. Nerea Barjola ikertzaileak Alcasserko kasuaren bidez azaldu zigun hori. Eta Nagore Laffageren hilketak ere lezio astun bilakatzeko arriskua izan zuen, lezioa... [+]


2024-03-31 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Bestaldera begira

Eta arkitektoen burbuilean, krisi klimatikoaren gaineko kezka igartzen al da? Galdetu dit agroekologoak.

Eraikuntzaren sektorea CO2 emisioen portzentaje altuaren eragilea izanik, galderak zentzua badu. Naomi Klein-ek Honek dena aldatzen du liburuan kontatzen du nola hegazkin... [+]


2024-03-31 | Diana Franco
Teknologia
Gorputzaren memoria

Mekanografia ikasi baduzu, gitarra jotzen, josten edo eskuz idazten, ulertzen duzu zure gorputzak zelan memorizatzen dituen zenbait jarduera. Gorputza eta adimena modu miresgarrian daude harremanduta, bat dira. Gizakiok sortu dugun teknologia eta honek gure gorputzarekin duen... [+]


2024-03-31 | David Bou
‘La xarxa ultra’

ARGIArekin azken kolaborazioa egin nuenetik lau hilabete igaro direnean, testu honen bidez nire iritzi-artikuluei berriro heldu diet, baina azalduko dizuet zergatik alde egin dudan denboraldi honetan aldizkari maitagarri honen orrialdeetatik.

Otsailaren 20an La xarxa ultra... [+]


Eguneraketa berriak daude