Ipularra da etorkizuna
Espainia aldean ikerketa interesgarri bat egiten ari dira. Soroen edo elgeen inguruan landare jakin batzuen haziak erein dituzte. Landareak ez dira uzta jasotzeko asmoarekin jarriak. Helburua albo mesedeak edo zehar mesedeak sortzea da. Batez ere intsektuak erakarri nahi dira, polinizatzaileak barne, eta haien atzetik txoriak.
Alorrak zenbat eta txikiagoak eta orduan eta emaitza hobeak lortzen dira: intsektu polinizatzaile eta txori gehiago. Nabarmen emendatzen da bioaniztasuna.
Europako Nekazaritza Politika Bateratu berrian argi eta garbi adierazten da nekazaritzaren eta bioaniztasunaren arteko uztarria, eta nekazaritza jardueran lehen aipaturikoa bezalako lanak hartuz gero trukean jasoko den dirulaguntza handiagoa izango da.
Espainian egin den ikerketa hori nekazaritza sindikatu batek sustatu du eta dotore asko dio egitasmoaren arduradun teknikoak: “Naturalki iraunkorrak izateko, aurrera egin behar dugu, ez itxi ateak eta nekazariek egin ditzaketen jarduera onak ikertu".
Horrelako ekimenek ondare naturala eta bioaniztasuna sustatzeko eta zaintzeko aurrerapenak dakartzate, eta era berean klima aldaketaren aurka egin eta ekonomia berdea bizkortzen dute.
Gure inguruko nekazarien elkarteek zer ote diote horrelako ekimenei buruz? Intsektuak, polinizatzaileak, txoriak, ondare naturala, bioaniztasuna, klima aldaketa, ekonomia berdea eta horrelako hitzekin bati baino gehiagori ilea laztuko zaio, eta ez daukanari haserrearen sua piztu eta haren kea urrutitik igarriko zaio.
Soro ertzean landare batzuen haziak zabaltzea eta haien loreak zabaltzen uztea besterik ez da. Baina loreak eta haien polinizatzaileak eta haiek erakartzen dituzten txoriak buruan ere kabitu egin behar baitira...
Soro ertz edo soro bazter ziztrin bat da jendearentzako garai batean ipularra zena. Ipularra horixe da, soroan lan egiteko (gurdiak, idi-parea goldearekin...) inguruan nahitaez behar den landu gabeko zirrindara. Hor hazten ziren bioaniztasuna aberasten zuten landareak, eta askotan zuhaixkak, fruta arbolak eta zuhaitzak ere izaten ziren. Mugak indartzeko hesiak edo landaresiak ere jartzen ziren bestelako animalia laguntzaileak ere erakartzeko: triku, harrapari eta abar.
Ipularra da benetan nekazaritza iraunkorra eta gure eta ondorengoen bizitza kalitatea bermatu nahi dituenak egin beharko lukeena. Uztaren emana bezain garrantzitsuak diren beste emari batzuk ekarriko dituen ipularra. Itelur eta italar ere esaten zaion ipularra.
Sugea ikusi orduko: “Sugegorria!”. Telesforo Aranzadi zenak esaten baitzuen, begiek ez dutela ezagutzen dutena baino ikusten. Eta sugegorria ezagutu, ezagutzen dugunez (entzunaz, sikiera), hori bera izaten da joera: ikusten dugun suge oro sugegorria dela iruditzen... [+]
Dei batek dena alda dezake. Eguna bai, bederen. Hurrengo orduetako martxa, sikiera. Ourensen dagoen lagunak jasotzen du Noainen dagoen Lugoko lagunaren deia. Dei bakar batek ekarri zituen Galizako elkarte bateko zortzi artzain eta ahuntzain bat etxera. Zoragarria izan zen... [+]
Artzain gisa hirugarren kanpaina du aurtengoa Koldo Vicente Eseberrik. Familia Otsagabikoa izan arren, Iruñean bizi izan zen txikitatik, baina abeltzaintzaren munduarekin harreman estua izan du beti. “Osaba artzaina zen, haragitarako ardiak zituen hemen, eta txikitan... [+]
Bada Garde. Urrutira gabe hor dago, urrutieneko mugaren guardan. Umetan ezagutu nuen Garde, ez dut gogoan zenbat urte nituen, baina landatuta geratu zitzaidan han ikusi nuena.-
Emakumea eta lurra elkartzen dituen liburua idatzi du Onintza Enbeitak: Bizitza baten txatalak. Gure aurrekoen bizimodua jaso du, andre baten ahotan: "Baserria bere horretan, erromantizismorik gabe". Feli Madariaga (1932, Baldatika, Forua, Bizkaia) da andre hori, lurrari... [+]
Izarrak, ortzi mugagabean, keinu egiten diguten argi izpi dardarti liluragarriak dira, osotasuna eta ezereza bateratuta, zer garen ulerrarazteko oroitarri zaizkigunak: izan sua, izan ondotik joan zaizkigun kuttunak, gizakiaren txikitasuna edo Anbotoko Mariren edertasuna;... [+]
Irulegi eta Anhauze artean ditu mahastiak Joanes Haritschelharrek, Amama proiektuaren bultzatzaileak. “Mahastiak ene amarenak ziren, eta bera jubilatu zenean hartu nuen nik etxaldea, 2022an”, azaldu du. Ama mahastizaina eta aita ardi gasnagilea ditu, eta beraz, beti... [+]
Orriuldu gabe daude oraindik zuhaitzak eta arbolak. Hostoak ihartu gabe daude, bai. Eta hostoa jasotzeko sasoi aproposa da. Hostoa, batez ere geroago jasotzen da; zuhaitzaren adaburua janzten duen orritza edo hostotza erortzen denean edo orriultzen denean, lurraren instantziako... [+]
Lanbidean urteak daramatzagun basozainok, gogoan ditugu 1989. urtean Euskal Herria bortizki kolpatu zuten mendiko sute handiak. Urtarriletik luze zetorren lehorte latza udazkenean lehertu zen haize bortitzen bultzadaz. Dozenaka sutek beltzez jantzi zuten lurraldea, bereziki... [+]
Bizitza azkar pasatzen dela entzun eta esaten dugu maiz. Hala ere, gizakiok urte dezenteko bizi-itxaropena daukagu. Hainbat urte izan ohi ditugu ongi garatu, bizi eta ugaltzeko. Badira, ordea, hori guztia denbora askoz ere laburragoan egin behar duten gu bezalako ugaztunak:... [+]
Historikoki, artzaintzari eta abeltzaintzari guztiz lotuta egon den bailara da Erronkaribarrekoa, baina azken hamarkadetan nabarmen eraldatu da eta turismoa bihurtu da jarduera nagusia. “Ekonomia horrela aldatu da, eta hamarkadaz hamarkada ardi, behi eta behor kopurua... [+]
Ez naiz aparretsia, orraztearen aparretsia, ezta gutxiagorik ere. Baina ikasturte berriari ekiteko, zer den ez den, lakarra zuzen-zuzen ederki asko eginda nator zuregana.
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]