Historialariak sukaldean
Aste honetako gaia erabakitzeko arazoak izan ditut. Genozidioez, Palestinaz eta gaizkiaren hutsaltasunaz idatz nezakeen. Baina LARRUNeko ale berezian dagoeneko esandakoen gain ezin nezakeen deus hoberik gaineratu. Nafarroa Garaian karlismoaren inguruan sortu den eztabaida historiografikoaz ere idatz nezakeen, baina Hedoi Etxarte aurreratu zitzaidan Berria-n. Sarraskien aurrean ez genuke sorgorturik geratu beharko, baina ez dut gibelik horrelako gai gordinez idazteko. Erabaki dut oraingoz gai xaloagoak eta inuzenteagoak jorratzea: kasu honetan, iturriak eta metodologia historiko-zientifikoa.
Historialarientzako iturriak ezinbestekoak dira, iraganera hurbiltzen gaituztelako. Mota askotakoak izan daitezke. Ohikoenak eta erabilienak idatzizkoak dira; hala nola, dokumentu publiko zein pribatuak (politikoak, ekonomikoak, juridikoa, gutunak, erroldak…), hemerotekako argitalpenak (egunkariak, aldizkariak), memoriak eta egunkari pertsonalak, iturri literarioak eta abar luze bat. Iturri ikonografikoen eta ikus-entzunezkoen artean arte plastikoak (pintura, eskultura, kartelak, propaganda, …), musika, zinema, mota askotako bideoak, kartografia zein argazkiak sailkatzen dira. Arkeologia, aldiz, iturri materialez arduratzen da; erakinak, objektuak edota paisaia beren testuinguruan aztertzen ditu, konparaziora. Elkarrizketen bidez jasotzen diren ahozko iturriak ere garrantzitsuak dira.
Bada, iturri historiko horiek guztiak gure osagaiak dira. Baina jakina, iturriok ezin ditugu gordinean erabili. Informazio hori ezin dugu huts-hutsean sinetsi, hortxe dator historialariaren sukaldaritza-gaitasuna. Aurrena gure ikergaia zein den zehaztu eta mugatu behar dugu eta horren inguruko galderak eta hipotesiak planteatu. Jarraian, galdera edo hipotesi horiei erantzuteko iturri egokienak bilatu eta aukeratu behar ditugu (aukeratzerik badago, bestela dagoenarekin konformatu behar). Ondoren, eta hauxe da gakoa, iturrien sinesgarritasuna kritikoki aztertu behar dugu. Iturriak originalak eta garai hartakoak direla ziurtatu dezakegu? Zein da igorlea? Zein da hartzailea? Zergatik sortu da iturri hori? Ez baita ahaztu behar iturriak ez direla neutroak eta objektiboak, haien atzean interes politiko eta sozialak egon daitezke, haren testuinguru sozial eta kulturalaren arabera. Iturrietatik datuak ateratakoan, informazio hori guztia kontrastatu beharra dago, hau da, beste iturri batzuek esaten dutenarekin bateragarria edo kontraesankorra den erkatu behar da. Bukatzeko, prestatutakoa platereratu eta zerbitzatu behar da. Hau da, lortutako datuen arabera idatzi behar da, historiak azken finean forma narratiboa hartzen baitu. Testuan gure ideiak eta argudioak islatu behar dira eta lortutako informazioaren arabera, hasierako galderei erantzuna eman eta gertaera historikoen inguruko interpretazio bat mahai-gaineratu.
Hitz gutxitan esanda: iturriak aukeratu, haien edukia eta testuingurua zorrozki epaitu, lortutako datuak kontrastatu eta, azkenik, argitaratu. Horretan datza metodo historiko-zientifikoa; hori da gure errezeta.
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Aurten Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urteko beteko direnean, Alonsok adierazi du ETAko bi kideek ez zutela nahi Franco osteko gizarte demokratiko bat: "Diktaduraren aurka borrokatzen ziren, baina diktadurak erabilitako tresna berberekin".
Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]
Txiki eta Otaegiren fusilamenduen 50. urteurrenaren harira jarritako olana kendu du Zarauzko Udalak. Sortuk salatu du udalak, EAJ eta PSE-EEk osatuta, "zaborra izango balitz bezala" tratatu zuela olana. Zenbait herritarrek berreskuratu eta Azken Portuko plazan ireki dute.
Gorpuzkiak aurkitu eta lurpetik atera ahal izateko ezinbestekoa izan da Gesalaz Muniango bi bizilagunen testigantza: Lucio eta Domingo Zabalza anaiek adierazi zuten, haur zirela, hainbat pertsona lurperatu zituztela leku horretan Guesalazko haranean, herri horretako... [+]
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Urtemugak hausnarketarako parada izaten dira. Atzera begira jarri, egindako bideari begiratu eta, oraina ulertuta, geroa pentsatzeko. 2025 honetan, urtemuga biribila bete dugu: Gipuzkoa izenaren idatzizko lehen aipamenetik mila urte bete dira, eta aukera ezin hobea iruditu zaigu... [+]
Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]
1991n Alpeetako glaziar batean aurkitu zutenetik, hotzak hain ondo kontserbatutako Ötziren gorpuzkinak informazio iturri oparoa izan dira. Berriki Communications Biology aldizkarian aditzera eman dutenez, momia naturalaren kaxa torazikoa digitalki berregin dute, eta Homo... [+]
Historia garaikideko basakeriarik handienetakoak dira Hiroshimaren eta Nagasakiren bonbardaketak. 1945eko abuztuan, hiru eguneko epean, bi bonba atomiko jaurti zituzten lehen aldiz historian eta bi hiritako biztanleak modu indiskriminatuan hil zituzten. 1945aren amaierarako,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Joan den astelehenean, Paris inguruko Bougival herrian izenpetu zen "oinarrizko akordioa", Kanakiaren etorkizun politikoari buruzko dokumentu garrantzitsua. Testuinguru honetan, Kanakiako Nazio Askapenerako Fronte Sozialistak bere lehen adierazpen ofiziala plazaratu... [+]
Bide parlamentarioa egin beharko du orain. Lege testu honen arabera, 30 urteko epea ezarriko dute sekretuak desklasifikatzeko, eta 45 urtekoa "goi mailako" sekretuendako. Bakoitza hamabost urtez luza daiteke.
Martxoaren 25ean Arabako Foru Aldundiak (AFA) eta Eusko Jaurlaritzak (EJ) prentsa-ohar bat atera zuten, hedabideetan nahiko zalaparta eragin zuena, Gobierno Vasco remite a la Ertzaintza dos piezas cerámicas del yacimiento de “Las Ermitas” por ver indicios de... [+]