"Euren eguneroko bizimoduan inguruan nagusiki erdara duten euskal hiztunak gero eta gehiago izango dira" edo "gero eta gehiago izango dira euskara lehen hizkuntza bakar gisa izango ez dutenak, erdaraz euskaraz baino erosoago egingo dutenak, eta baita euskara menderatzen ez duten euskal hiztunak ere", horrela laburbildu dituzte UEMAren eskariz Siadeco ikerketa etxeak egindako azterketaren emaitzak. Norantz doa euskara? Hego Euskal Herria 2036 proiekzio demolinguistikoa ikerlanaren ondorioak aurkeztu dituzte uztailaren 10ean, Andoaineko Martin Ugalde kultur parkean. Finean, 1960ko hamarkadatik XXI. mendearen hasierara arte euskara biziberritu zen bezala, orain, berriz ere atzeraldian sartu garela ondorioztatzeko datuak plazaratu dituzte. Hala ere, ez dago fatalitaterik eta "egoera arriskutsuan" egonda ere, hizkuntza politika "eraginkorrago eta zehatzagoak" gauzatuz gero bestelakotu daiteke datorrena.

Euskararen erabilera datuei begiratuta, %60tik gorakoa duten herriak arnasgune kontsideratzen dira –horietan, "arnasgune beteak" dira %80koa gainditzen dutenak–. Siadecoren lanaren arabera, ez da horrelakorik geldituko 2036an. Eta "arnasgune erasanak" –euskararen erabilera %60-%80 izaten dutenak– desagertze bidean izanen dira: biztanleen %0,2 besterik ez da biziko horietan. Arnasguneetan hiztunen %7,2 bizi ziren 1991n; %2,9 ziren 2021ean; eta %0,2 izan daitezke 2036an. 

Bestalde, 2011tik 2036ra, %11,6tik %9,7ra apalduko da etxean nagusiki euskaraz aritzen direnen proportzioa –atzerakada batez ere Nafarroan sentituko da–. Euskara eta gaztelania antzeko heinean erabiltzeko joera areagotu egin da azken urteetan eta goraldian segituko du –2011n, %6,8 ziren; 2021ean, %10; eta 2036an %12,2 izanen dira–.

Horrez gain, Hego Euskal Herriko biztanleria euskaldunak adinean gora eginen du, eta adin txikikoen partea, berriz, apalduko da, jaiotze tasa apalarengatik, besteak beste. Apalduko da euskaldunen pisua adin tarte gazteenetan: 2021ean, Hego Euskal Herriko 2 eta 14 urte arteko haur eta gazteen %69,8 ziren euskaldun; proiekzioaren arabera, 2036an %62,3 izanen dira.

Atzerrian sortutakoen proportzioa ere handituko delako azkarki –361.875 biztanle ziren atzerrian sortuak 2021ean, eta 692.467 izanen dira 2036an, hots, %23,3a–. Horrek ere izanen du eragina, lehen hizkuntza euskara ez dutenen partea emendatuz joanen delako. Egindako aurreikuspenei segi, 2 eta14 urte artekoetan behera eginen dute lehen hizkuntza gisa euskara bakarrik jasoko dutenek: 2021ean %17,3 ziren eta 2036an %13,6 izanen dira. Berdin-berdin apalduko da ere bi hizkuntzak batera jasotzen dituztenenena, %15etik %10,6ra pasata.

Finean, euskaldunen pisuaren hazkunde erritmoa "mantsotzen" ari bada ere, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan igoerari eutsiko zaio –biztanleen %32,6 ziren euskaldunak 2001ean; %43,3 2021ean; eta, %48,3 izanen dira 2036an–. Nafarroan, haatik, "behera" hasiko da: %12,1 ziren 2001ean; %14,9 2021ean; eta %11,8 izanen dira, proiekzioaren arabera, 2036an.

Hizkuntza politika «eraginkorrago eta zehatzagoak» beharrezkoak

Ikerketaren emaitzak esku artean harturik, hizkuntza politika "eraginkorrago eta zehatzagoak" garatzeko deia egin du UEMAko lehendakari Martin Aramendik. Hain zuzen, argi utzi dutelako: "Eta ez dirudi, bestelako neurriak hartu ezean, epe laburrean norabide aldaketa espero daitekeenik joera horietan".

Proiekzioa beltza izanda ere, ondorio baikor batzuk ere azpimarratu dituzte: transmisioaren eta erabileraren bilakaera positiboa da atzerrian sortutakoen artean; gaur egun euskararen ezagutza maila handiagoa da biztanle helduen artean; gaztelaniarekin batera bada ere hainbat etxetan euskarak sarbidea izan du; euskarak "bizitasunean" segitzen du, eta abar. Bilakaera horiei begiratu eta horietan "sakontzeko" beharra ikusten du UEMAk.