Graxi Etxebehere militante abertzalea zendu da

  • 72 urte zituela, minbiziak eraman du, hainbat urtez haren aurka borrokatu ondoan. Sutsuki ezkertiarra eta abertzalea, bizileku zuen Ortzaize herriaren bizi kultural eta politikotik nazio askapenaren aldeko borrokara, hainbat borroketan inplikaturikoa izan da.

Grazi Etxebehere, aurtengo Aberri Egunean, Itsasun. Argazkia: Bagira

2023ko abuztuaren 30ean - 06:28
Azken eguneraketa: 13:59
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu

Graxi Etxebehere ortzaiztarra zendu da, minbiziak eramanik, 72 urte zituela. Euskaltzalea eta abertzalea, bere militantziagatik aspaldian zen ezaguna. Azkenik, aurtengo Aberri Egunean ikusi ahal izan genuen, Itsasun, 60 abertzalek babesturiko Izan ginen, bagira, izanen gira adierazpena irakurtzen.

Naiz-ek zabaldu du mezua goiz honetan eta orduz geroztik esker eta dolumin mezuak biderkatuz doaz sare sozialetan.

2015ean atxilotu zuten, ETAko kide Iñaki Reta eta Xabier Goienetxea aterpetzeagatik, bi horiek eta beste bi ortzaiztarrekin batera. Aske utzi eta ondokoa adierazi zuen Berria-ri eskainitako elkarrizketan: "Oso garbi dut bake prozesua lagundu behar dugula eta hori pasatzen da desarmatzeko [ETA] erakundearen laguntzetik. Hitz egitekotan, pertsonak behar dira bi aldeetatik. Erakundeak eman ditu oso pauso inportanteak, borroka armaturik ez da gehiago... Beste pauso bat da desarmatzea, eta Parisko Bake Konferentzian garbiki erran dute baldintzak zein izan behar diren. Baldintza haiek estatuen esku daude, eta gure esku, prozesua eta desarmatzea laguntzea". Bake Artisauen sarean barne egondakoa da.

Etxeko ateen irekitze hori aspaldikoa zuen: "Euskal Herriaren alde ari ziren militanteak laguntzen genituen. Francok eta ondokoek xehatu nahi zituzten jende horiek denak –torturatzen zituzten, hiltzen zituzten–, eta berek defenditzen zutena guk defenditu nahi genuena baitzen, orduan bazen gure artean halako… denekin ados ez izanda ere, helburu bera duten jendeen artean bada ikusten ez den piru bat lotzen zaituena. Jende horiendako banuen hurbiltasun bat". Adierazpen hori Irulegiko Irratiari iaz eskainitako elkarrizketan kausitu daiteke.

Funtsean, horregatik sartu zuten preso, 1992. urtean eta sei hilabete pasa zituen Fleury-Merogiseko kartzelan. Kaleratu berri, ondokoa adierazi zuen ARGIAri emandako elkarrizketan: "Gauza batek estonatu nau gehien: nola jostatzen diren gurekin. Dosierra hutsa duzu eta espetxera zoaz. Beraiek erabakitzen badute hobendun zarela, xerkatzen dute ahalegina. Hori ez da justizia. Deus ez den lekutik norbait errudun bihurtzea politika da". 1995ean iragan zen epaiketa: Etchebeherez gain, orotara 80 lagun epaitu zituzten Parisen –euskaldunak eta bretoiak ziren auziperatuak– eta aterpetze horien “kriminalizazioa” salatu zuten aho batez.

Herrigintzan inplikatua

Iaz plazaraturiko Ortzaizeko kabalkadan aritu zen, antzerkian. Ordungoz eri zela, rol ttipia izanik ere han egon zen, gustuko zuen kolektibotasunaren parte.

2022ko Ortzaizeko kabalkadan, antzerkian, eskuinekoa. Argazkia:  Séverine Dabadie EKE

Nafarroaren Egunaren antolatzaile den Basaizea elkartearen sortzaileen artean ere izan zen 1970eko hamarkada bukaeran. Ipar Euskal Herriko garai hartako beste hainbat herritarren gisara, abertzale bihurtu zen gaztaroan. Basaizea izan zuen militantziarako leku, edota politika arloan EMA Ezkerreko Mugimendu Abertzalea.

Erizaina zen ogibidez, eta osasuna eskubide eta zerbitzu publiko gisa zeuzkan –batez ere husteko arriskuan egon daitekeen baserri munduan–. Urte luzez aritu zen jendea bere etxean artatzen, Nafarroa Behereko hainbat herri ttipietan – Ortzaizen, Bidarrain, Arrosan, Irisarrin...–.

Herriaren aldeko inplikazio horren beste adibide bat, Ortzaizeko Etxebestia etxearen salmenta auzitan jarri izana, 2015ean. Garbi izeneko elkarteak diozesiari utzi nahi izan zion etxea, baina horren aurka kokatu zen Etxebehere bera, afera auzitara eramanez eta irabaziz. Eskaintza sozialak eta kulturalak bideratzeko gisan, gune hori Elizaren jabegotik at egotearen alde eraman zuen borroka.

Azken hatsa eman du gau honetan, azken unea arte etxean egonik, hurbilekoen artean. Eritasunaz eta heriotzaz ere mintzatu zen Irulegiko Irratiari eskainitako elkarrizketan. Besteak beste, ondokoa zioen: "Partitu behar baldin bada, izan dadila barne baketsu batekin. Eta pentsatzen dut hala izanen dela, ene biziko gauza guziak beren lekuan baitira. Eta gero, hara, izan dadila duintasunez. Nik ez dut batere gogorik hiltzeko, ez nuke nahi, baina ez nuke nahi memento hori lainotu edo gorde ere".


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Heriotza
Ikasleen osasun emozionalak hartu du eskola

Eskolak gero eta arazo psiko-sozial eta emozional gehiago antzematen dituen garaiotan, zein dira ikasleek azaleratzen dituzten korapilo nagusiak? Nola kudeatzen dute hezitzaileek hori guztia eta noraino iristen da eskola? “Hainbat kasuk gainezka egiten digu, baina ezin... [+]


2025-10-07 | ARGIA
4x01: Hil da, hil da gure katue
MULTIMEDIA - Oroimen Histerikoa

Bizi-bizi ekin diogu ikasturteari, eta zer hoberik bizirik gaudela sentitzeko heriotzari begira jartzea baino. Askotan esaten da heriotza dela dugun ziurtasun bakarra. Baina herio beti hor egon den arren, hau bizitzeko moduak eta ohiturak ez dira beti berak izan. Adibidez... [+]


2025-09-11 | Piter Encinas
Eutanasiaren legea laugarren urtez indarrean

Aurtengo ekainaren 25ean Eutanasiaren legeak laugarren urtemuga bete zuen. Nire iritziz, lege hori hainbat biztanleren lanari esker lortu da, eta, nolabait, pentsa dezakegu merezitako saria izan dela; izan ere, lege hori lortu bitartean pertsona askok erailketa salaketak,... [+]


Gorpu bat aurkitu dute Nagoreko urtegian, Nafarroan

Herritar talde batek bainua hartzen zegoela gorpua aurkitu eta Polizia deitu zuen. Iruñera eraman dute gorpua autopsia egiteko, eta heriotzaren zergatia argitzeko. Gizonak 51 urte zituen.


Bi langile hil dira lan istripuetan pasa den astean

Abuztuaren 13an, 54 urteko Nafarroako garraiolari bat hil zen Bartzelonan deskarga lanak egiten zituen bitartean. Hurrengo egunean, Errenteriako Merkaoiartzunen 58 urteko langilea hil zen istripu ez-traumatiko baten ondorioz.


11 urteko mutil bat hil da, igandean Bilboko igerileku batean bero kolpea jasan eta gero

Bilboko Errekalde auzoko igerileku batean gertatu zen ezbeharra. Larrialdi zerbitzuek erreanimazio lanak egin zizkioten adin txikikoari, eta Gurutzetako ospitalera eraman zuten; hiru egunetara hil egin da.


7 urteko ume bizkaitar bat hil da Errioxako kanpin batean, zehaztu gabeko arrazoiengatik

7 urteko umea oporretan zegoen Fuenmayorren (Errioxa). Logroñoko San Pedro ospitaletik Nafarroako ospitalera eraman zuten eta bertan hil zen. 


26 urteko nafar bat hil da Pirinioetan

Russell mendian gertatu da ezbeharra, amildegi batetik jausita. Gaztea Iruñekoa zen.


2025-07-22 | Nagore González
Maite ditugun pertsonen heriotza

Zenbat min jasan dezake bihotz batek?

Zenbat aztarna sentitu dezake azkenengo bihotz-taupadara arte?

Jaiotzen garenetik, min desberdinak sentitzen ditugu. Desilusioak eta arazoak, gero eta helduago garenean, orduan eta jasanezinagoak bihurtzen dira.

Jolasa bukatzea... [+]


Langile bat hil da Gasteizen, altueratik erori eta gero

Langilea uztailaren 15ean hil zen eraikin baten estalduraren konpontze lanak egiten zebilela, eta ostegunean jakinarazi du ELA sindikatuak. Estaldura apurtu, eta altueratik erori zen. Guztira 31 langile hil dira Hego Euskal Herrian 2025ean, bostgarrena Araban.


Suizidioa, errespetutik eta epaitu gabe

Suizidioagatiko dolua humanizatzen lagun dezaketen elementuak aztertu eta prebentziorako neurriak azaldu dituzte Suizidioaren humanizazioa ikastaroan, Biziraun elkarteak antolatuta. Osasun arloko profesionalek, suizidioak eragindako heriotza baten bizirauleek eta suizidio... [+]


2025-07-02 | ARGIA
Nahel Merzouk tiroz hil zuen Florien M. polizia Euskal Herrira lekualdatu dute

17 urteko gazteari tiro egin zion Frantziako poliziak bere nahia bete du, eta Ipar Euskal Herrira ekarri dute lanera. Polizia gehiegikeriaren ondorioz hildako Merzouken kasuak mobilizazio eta protesta ugari eragin zituen Frantziako Estatuan.


2025-06-11 | Nicolas Goñi
Duintasunez hiltzeko eskubidea baino lehen, duintasunez bizitzeko baldintzak zer?

Maiatzaren 27an Frantziako Estatuko Legebiltzarrak onartu zuen heriotzarako laguntza baimentzen duen legea. Askok aurrerapen humanistatzat jo arren, lege berri honek kezkak piztu ditu pertsona ezinduen eskubideen aldeko mugimenduetan. Gaur egungo gizarteak ez badizkie pertsona... [+]


2025-05-28 | ARGIA
Hiltzeko laguntza jasotzea baimentzen duen legea onartu du Frantziako Asanbleak

Eutanasia edo suizidio lagundua gisako hitzak nahita saihestuta, “hiltzeko laguntza aktiboa” baimentzen duen legea onartu du Frantziako Asanblea Nazionalak. Senatuaren oniritzia jasoz gero, 2027an sartuko litzateke indarrean legea, kasurik azkarrenean.


2025-05-14 | ARGIA
Pepe Mujica hil da

José Alberto Mujica, gerrillari tupamaro eta Uruguaiko presidente izandakoa, astearte honetan hil da, minbizi baten ondorioz. 89 urte zituen eta txakurrarekin batera bere etxebizitzan lurperatzeko argibideak utzi zituen. “Nire zikloa amaitu da”.


Eguneraketa berriak daude