Etxekoandreak atzo eta gaur
Ez dakit ohartuko zineten, baina azkenaldian mezu erreakzionario eta kontserbadoreak sare sozialetan zabaltzen ari dira. Horietako bat da tradwife delako joera. Hitz hori tradicional wife, hau da emazte tradizionala, kontzeptuaren laburdura da. Mugimendu honek proposatzen du 1950eko hamarkadako emakumeen roll tradizionala bizi-estilo gisa berreskuratzea: etxetik kanpo lanik egiten ez duen emakume heterosexual ezkondua, senarraren mendekoa eta etxea mantentzeaz eta etxekoak zaintzeaz arduratzen dena. Gero eta ohikoagoa bilakatzen ari da emakume gazteek bizi-estilo horren abantailak azaltzea Tik Tok, Instagram eta Twitterren.
Genero-roll horiek, alabaina, ez dira betierekoak izan; emakumeak ez dira beti senarraren mendeko izan. Domestizitatearen ideia, XIX. mendean sortu zen. Ordura arte, betidanik, emakumeek etxetik kanpo egiten zuten lan, gizonenaren pareko ez izan arren. Baina domestizitatearen ideologia Europan eta herrialde anglosaxoietan zabaltzen hasi zenetik, orokortzen joan zen emakumeek etxean geratu behar zutelako ideia. Korronte ideologiko horren arabera genero bakoitzari paper bat zegokion: emakumeari etxeko aingeruarena, ama zintzo eta emazte fidelarena; gizonari, aldiz, male bread winner delakoa, eguneroko ogia irabazten eta etxetik kanpo lan egiten duen senarrarena. Hartara bi esfera ezberdin eratu ziren: emakumeen etxeko esparru pribatua eta gizonezkoen esparru publikoa.
Eredu ideal hori, haatik, ez zen beti betetzen. Emakumeak etxeko esparru domestikora zokoratzeko nahi argi bat izan zen arren, langile klaseko familietan senarraren soldata ez zen aski etxeko guziak elikatzeko. Horregatik, emakumeek diru-sarrera osagarriak bilatu behar izan zituzten, estatistika ofizialetan agertzen ez ziren ezkutuko lanen bidez. Batzuetan etxetik kanpo aritzen ziren, eta bestetan sosen bat irabazten zuten etxetik bertatik egin zitezkeen lantxoen truk, jostun edo garbitzaile esaterako.
Domestizitatearen ideia hori 1960 eta 1970eko hamarkadetatik aurrera hasi zen aldatzen. Garai hartako kapitalismoaren behar ekonomikoek eta bigarren olatuko feminismoak emakumeak lan merkatu arautura itzul zitezen eragin zuten eta. Emakume askok prozesu hori askatzailetzat bizi izan zuten. Idatzirik zeukaten patua hautsi zuten, domestizitatearen kateak apurtu zituztelako eta independentzia ekonomikoa irabazi zutelako. Alabaina, senarraren mendeko izatea saihestu bazuten ere, soldatapeko lanaren uztarpeko izaten jarraitu dute, eta gainera, sarri emakumeen lan baldintzak eta soldatak okerragoak dira. Halaber, etxekoen zaintza lanen ardura nagusiena haien gain erortzen da oraindik; izan ere, soldatapeko lanaldia gutxi balitz, gero etxean bigarren lanaldi bati aurre egin behar diote sarri. XIX. mendeko domestizitatea ez da erabat desagertu, baina soldatapeko lanaren zama gehitu zaio. Ostegun honetan, hori guzti hori salatzeko greba orokorra dago. Ez gaitezen etxean geratu, denak kalera!
Ascension uhartea, 1725eko maiatzaren 5a. “Holandar ontziteriako komandantearen eta kapitainen aginduz, ni, Leendert Hasenbosch, uharte bakartu honetan lehorreratu naute, nire zorigaitzerako”.
Herbeheretar marinela, 1695ean Hagan jaioa, Ekialdeko... [+]
Qumrameko biribilkiek eta Itsaso Hileko Eskuizbribuek (K.a. III-K.o. I) judaismoaren eta kristautasunaren garapenari buruzko informazio eta interpretazio asko eragin ditu aurkitu zituztenetik. Berriki AA erabiltzen duen Enoch datazio sistemaren bidez, izkribu zaharrenak uste... [+]
Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]
2025. urtean konkistatzaile baten omenezko monumentu bat egitea "lekuz kanpo" dagoela adierazi dute oposizioko kideek.
Iragan udazkenekoa dugu liburua: Euskarazko izenak erromatar garaiko aldare eta hilarrietan (Nabarralde, 2024). Historiara jo du berriz Juan Martin Elexpuru idazle eta filologoak, eta argira ekarri euskarak epigrafian egina duen bidea, utzia duen aztarna, orain artean inork egin... [+]
Austraiko Wels hirian, erromatar garaiko Ovilava kolonian, mila metro koadrotik gorako villa aberatsa industen hasi ziren 2023an, eta, berriki, K.o. II. mendeko hiru mosaiko aurkitu dituzte. Arduradunen esanetan, aurkikuntza horretan "bat egiten dute kalitate artistikoak,... [+]
Segovia (Espainia), duela 43.000 urte inguru. Neandertal batek hatza pigmentu gorritan busti eta puntu bat margotu zuen 25 cm inguruko harri baten erdian. Harria 2022an aurkitu zuten arkeologoek San Lazaro leizean, eta, analisi multiespektral xehea egin ondoren, puntu gorri... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Canfranc (Huesca, Espainia), 1940ko ekaina. Charles De Gaulle jenerala buru zuen Londresko Frantzia Askearen gobernuak erabaki baten berri eman zion Albert Le Lay Canfranceko nazioarteko tren geltokiko Frantziako aduanako arduradunari: bere postuan geratu behar zuen. Ez zirudien... [+]
Saint-Cloud (Frantzia), 1810eko apirilaren 1a. Napoleon enperadorea Maria Luisa Austriakoarekin ezkondu zen, eta eztei-tarta ikusgarria Marie-Antoine Carême (1784-1833) sukaldari ospetsuak egin zuen.
Baina Carême gorteko luxuetatik urrun jaio zen, Pariseko... [+]
Duela mende bat Perun aurkitutako momia baten aurpegiko tatuajeak aztertu berri dituzte. Emakumezko baten momia da eta 800 urte inguru ditu. Adituek ez dakite zer funtzio zuten tatuaje horiek, baina oso bereziak direla nabarmendu dute.
Batetik, aurpegiko... [+]