Edonon dagoen eta existitzen denik ez zenekien superhitza
Euskara aberatsa dela arras ondo dakigu, baina aberastasun hori benetan islatzen al da idazten edo hitz egiten dugunean? Batzuetan, ez dugu astirik hitz berriak gure hiztegi pertsonalera gehitzeko, eta askotan, hitz berberekin egiten dugu beti solas. Hitz berriak “adoptatzea” interesgarria eta, batez ere, osasungarria izan daiteke gure ahosabaiaren mesederako. Hitz ugari daudela egia absolutu dela eztabaidaezina da, gainera, hizkuntza etengabe eraldatzen da. Hitz gehiago zahartzen diren heinean, hitz berri gehiago agertzen dira, emaitza zein den esan beharrik ez dago.
Hizkuntzen arteko ordainen jaso eta emate hori ohikoa izan da historian, are bizkorrago gaur egun. Ordainek ez dute zertan kaltegarriak izan, jakina, aberastasun eta kultur aniztasunaren seinale dira. Baina, askotan, betidanik egon diren hitzek ere onurak ekar diezazkioke ideiak adierazteko erari. Horiexek dira “superhitzak”.
Badira hizkerari hainbat ekarpen egiten dizkioten “superhitzak”, erabilera anitz eskaintzeaz gain, soilik hitz horiek eranstearekin batera, lehendik erabiltzen genituen hitzak ordezteko eta errealitatea beste ikuspuntu batetik azaltzeko aukera paregabea ematen baitigute. Horietako bat etsi da, Historiaurretik erabilia izan den hitz ahaltsua. Ez gara amore eman esan nahi duen adierari buruz ari, -tzat eduki, -tzat jo edo iritzi izan adieraren inguruan baizik. Edozertarako erabiltzeko aproposa, eta ia edozein hitzekin bikain elkartzen da. Behin erabiliz gero, ezin izango diozu zure ohiko hizketaldietan erabiltzeari utzi!
Ugari dira euskarak elikatzeko erabili dituen iturriak, agian ugari esatea urri da, halere, elikadura hori gertatu ez balitz, oraingo euskara bestelakoa zatekeen, txarrerako edo onerako, auskalo
Entzun eta erabili izan ditugun hitzetan aurki dezakegu “superhitz” hori, agian, existitzen zenik jakin gabe, baina hortxe dago. Adibidez, gutxietsi hitza: gutxi hitzarekin elkartuta mespretxatu hitzaren ideia adieraz dezakegu. Beste bat, onetsi: on hitzarekin elkartuta maitatu, onartu edota bedeinkatu esanahiak adieraz ditzakegu. Soilik etsi hitza erabiliz, eroso eta merke, ezta? Luzaro egon gintezke adibideak emanez: berretsi, gaitzetsi, erdietsi, begietsi, miretsi, eta abar luze bat.
Agian, askotan ohartu gara, lagun batekin hizketan aritu, telebista entzun edo interneten irakurri ondoren, euskarak bizilagun dituen hizkuntzen ordain ugari erabiltzen dituela egun. Tira, ezin ukatu ordain horiek beharrezkoak direnik, oi, sinonimo preziatuak! Esan bezala, berretsi esan dezakegu, baina konfirmazio ere hor dugu, baita baieztapena handik ere; esanahi berekoak, etimologia guztiz desberdinekoak. Ugari dira euskarak elikatzeko erabili dituen iturriak, agian ugari esatea urri da, halere, elikadura hori gertatu ez balitz, oraingo euskara bestelakoa zatekeen, txarrerako edo onerako, auskalo.
Hortaz, ez diezaiola euskarak elikatzeari utzi, inoiz geldi ez dadin. Nahastu, zipriztindu, bihurritu dadila. Zuhaitz zuzena oholetarako den eran, zuhaitz okertuak bereari eusten dio. Landareari hostoak edota zurtoinak ken diezazkiokegu, txertaketak egin, inausketak burutu, kimu berriak atera eta landare berri bat hazi, eta ongi zaindua izan bada, fruitu bilakatuko diren loreekin eskertuko gaitu. Ordea, erroa kentzen badiogu, sustrairik gabe, akabo! Lorerik ez, fruiturik ez, elikatzekorik ez, bizitzarik ez.
Aitor Salaberria
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Gauza garrantzitsu asko gertatzen ari dira Palestinan, Euskal Herrian eta munduan. Espantu israeldarraren aurrean Euskal Herrian inteligentzia kolektiboa martxan dago, inoiz baino indartsuago. Jende ezberdin asko, toki ezberdin askotan, gauza ezberdin asko egiten ari da... [+]
Palestinan gertatzen ari diren gizadiaren aurkako krimenak “berariaz gaitzesten ez dituzten” Israelgo erakundeekin harremanik ez izateko 2024ko apirilean EHUko Gobernu Kontseiluak hartu zuen konpromisoaz gain, beste urrats bat eman du euskal unibertsitate publikoak... [+]
Aurtengo uda garaian 46 gradutara iritsi da tenperatura Espainia eta Portugaleko leku batzuetan. Europako beste leku batzuetan ere 40tik gorako tenperaturak izan dituzte, baita Euskal Herrian ere. Iaz baino tenperatura altuagoak izan ditugu eta aspalditxo izan ditugun handienak... [+]
Nazio Batuen Batzorde batek bi urte behar izan ditu palestinar herriak hamarkadetan salatu duena berresteko: Israelgo estatu sionista genozidioa gauzatzen ari dela. Herri presioa gero eta handiagoa da gure agintarien gainean, eta nazioarteko boikotak lehen arrakalak ireki ditu... [+]
TikTok-en parafernaliatik urrun bizi naizenez, aurreko egunera arte ez nuen jakin Maria Pombo horren berri. Sare sozialek orduero aurkitzen dute kalapitarako gairen bat eta, honakoan, kristorena sortu zuten influencerrak irakurtzearen gainean egindako adierazpenek. "Esango... [+]
Badira egun batzuk Instagrameko @denuncias_euskalherria kontuan argitalpen bat agertu zela. Bertan, ama batek adierazten zuen bere alaba Bernedoko euskal udalekuetan egon zela hamabost egunez eta talde mistoetan dutxarazten zituztela 13-15 urte bitarteko nerabeak, aukerarik eman... [+]
Aurrekoan idatzitako Irakasleon figura artikuluaren harira, kontu esanguratsu bat landu nahiko nuke. Artikulu horretan aipatu bezala, jende askoren ahotan dabil irakasleon lan karga baxua dela (gehienbat hezkuntza publikokoena), eta ditugun pribilegioak gehiegizkoak direla. Ez... [+]
Euskal Eskola Publikoaren alde borrokatzea STEILASen ikurra da. Ikasturte hasierarekin batera, gogoratu behar da aurreko ikasturtean hainbat kolektibotan akordio garrantzitsuak sinatzea lortu genuela, hezkuntza publikoan grebak eta mobilizazioak egin eta gero. Lan-akordio horiek... [+]
Jakina da poliziari esku sartzeak beti dakarrela arrisku nabaria. Bere garrantziagatik eta seriotasunagatik, kontuz aztertu beharra eta larria denez, terminologia-trabarik gabe, badaezpada.
Duela aste batzuk Ertzaintzak Azpeitian egindako esku hartzeak, bertako herritar askok... [+]
Edozein arlotan, arazo bat suertatzen denean, eta ia inor ados jartzen ez denean, ohiko galdera plazaratzea da onena: Nori egiten dio mesede?
2024ko irailaren 11n, "Lortzear ote gaude?" izeneko artikulua argitaratu ziguten hainbat hedabidetan. Urtebete igaro da eta garbi esan dezakegu: EHUko gobernu aldaketak (Ferreira zen buru, Bengoetxea da orain) ez digu aurrerabiderik ekarri. Orduko zailtasunek zailtasun... [+]
Aurtengo ekainaren 25ean Eutanasiaren legeak laugarren urtemuga bete zuen. Nire iritziz, lege hori hainbat biztanleren lanari esker lortu da, eta, nolabait, pentsa dezakegu merezitako saria izan dela; izan ere, lege hori lortu bitartean pertsona askok erailketa salaketak,... [+]
2023ko uztailean jaso genuen berria antzuolarrok. Irimon bi aerosorgailu erraldoi jartzeko proiektu bat aurrera eramateko eskaera jaso zuela Udalak. Hasieran zalantzak eta galderak: nor zegoen proiektuaren atzean? Zein zen proiektuaren benetako helburua? Zein izango... [+]
Horixe da datorren irailaren 10ean Frantziako Estatua hankaz gora jarriko duen deialdi herritar berriaren lema. Sarean gaia lantzen ari diren gune asko daude, baina bi interesgarrienak aipatzearren, hor daude, besteak beste, @lessoulevements edota @bloquonstout atariak.
Izan... [+]
Donostia arpilatua, bortxatua eta propio erreta Espainiako independentziaren alde 1813ko abuztuaren 31n.
1808an Napoleon enperadoreak Baionan bildu zituen elkarren aurka borrokatzen ari ziren Espainiako errege aita-seme borboiak, Carlos IV.a eta Fernando VII.a, biek nahi... [+]
