Euskara aberatsa dela arras ondo dakigu, baina aberastasun hori benetan islatzen al da idazten edo hitz egiten dugunean? Batzuetan, ez dugu astirik hitz berriak gure hiztegi pertsonalera gehitzeko, eta askotan, hitz berberekin egiten dugu beti solas. Hitz berriak “adoptatzea” interesgarria eta, batez ere, osasungarria izan daiteke gure ahosabaiaren mesederako. Hitz ugari daudela egia absolutu dela eztabaidaezina da, gainera, hizkuntza etengabe eraldatzen da. Hitz gehiago zahartzen diren heinean, hitz berri gehiago agertzen dira, emaitza zein den esan beharrik ez dago.

Hizkuntzen arteko ordainen jaso eta emate hori ohikoa izan da historian, are bizkorrago gaur egun. Ordainek ez dute zertan kaltegarriak izan, jakina, aberastasun eta kultur aniztasunaren seinale dira. Baina, askotan, betidanik egon diren hitzek ere onurak ekar diezazkioke ideiak adierazteko erari. Horiexek dira “superhitzak”.

Badira hizkerari hainbat ekarpen egiten dizkioten “superhitzak”, erabilera anitz eskaintzeaz gain, soilik hitz horiek eranstearekin batera, lehendik erabiltzen genituen hitzak ordezteko eta errealitatea beste ikuspuntu batetik azaltzeko aukera paregabea ematen baitigute. Horietako bat etsi da, Historiaurretik erabilia izan den hitz ahaltsua. Ez gara amore eman esan nahi duen adierari buruz ari, -tzat eduki, -tzat jo edo iritzi izan adieraren inguruan baizik. Edozertarako erabiltzeko aproposa, eta ia edozein hitzekin bikain elkartzen da. Behin erabiliz gero, ezin izango diozu zure ohiko hizketaldietan erabiltzeari utzi!

Entzun eta erabili izan ditugun hitzetan aurki dezakegu “superhitz” hori, agian, existitzen zenik jakin gabe, baina hortxe dago. Adibidez, gutxietsi hitza: gutxi hitzarekin elkartuta mespretxatu hitzaren ideia adieraz dezakegu. Beste bat, onetsi: on hitzarekin elkartuta maitatu, onartu edota bedeinkatu esanahiak adieraz ditzakegu. Soilik etsi hitza erabiliz, eroso eta merke, ezta? Luzaro egon gintezke adibideak emanez: berretsi, gaitzetsi, erdietsi, begietsi, miretsi, eta abar luze bat.

Agian, askotan ohartu gara, lagun batekin hizketan aritu, telebista entzun edo interneten irakurri ondoren, euskarak bizilagun dituen hizkuntzen ordain ugari erabiltzen dituela egun. Tira, ezin ukatu ordain horiek beharrezkoak direnik, oi, sinonimo preziatuak! Esan bezala, berretsi esan dezakegu, baina konfirmazio ere hor dugu, baita baieztapena handik ere; esanahi berekoak, etimologia guztiz desberdinekoak. Ugari dira euskarak elikatzeko erabili dituen iturriak, agian ugari esatea urri da, halere, elikadura hori gertatu ez balitz, oraingo euskara bestelakoa zatekeen, txarrerako edo onerako, auskalo.

Hortaz, ez diezaiola euskarak elikatzeari utzi, inoiz geldi ez dadin. Nahastu, zipriztindu, bihurritu dadila. Zuhaitz zuzena oholetarako den eran, zuhaitz okertuak bereari eusten dio. Landareari hostoak edota zurtoinak ken diezazkiokegu, txertaketak egin, inausketak burutu, kimu berriak atera eta landare berri bat hazi, eta ongi zaindua izan bada, fruitu bilakatuko diren loreekin eskertuko gaitu. Ordea, erroa kentzen badiogu, sustrairik gabe, akabo! Lorerik ez, fruiturik ez, elikatzekorik ez, bizitzarik ez.

Aitor Salaberria