Bertso Eguna, saio deserosoa
“Zer moduzko saioa izan da?”, galdetu nien ingurukoei. “Deserosoa”, askoren erantzuna. “Eskerrik asko, egiatan pila pozten naizela”, nik bueltan.
Ez da kasualitatea generoaren inguruan antolatutako Bertso Egun baten harira entzuleetako asko patxadaz ez egotea. Nago gaiak berak nerbiostu egiten gaituela. Arrazoia: genero eraikuntzak barne-barnetik ukitzen gaitu eta ez gaude ohituta tabladuan ikustera.
Horregatik jotzen dut garrantzitsutzat larunbatean gertatu zena, “klak” asko eraginen zituelako.
Era sinplean azaltzeko: zergatik entzun izan ditugu falo bedeinkatuaren inguruko makina bat bertso eta ez aluaren inguruan? Zer dela eta da alopezia umorearen hit nazionaletako bat? Zergatik deitzen gaituzte saio askotan neska bat behar dutelako soilik? Bat!?
Kursaaleko ekitaldia ez zen “emakumetasunaren inguruko saioa” izan, zenbait hedabideetan irakurri dudan bezala. Baizik eta rolen inguruko hausnarketa, sexu eta generoaren inguruko galderak plazaratzeko unea, binarismoa ezbaian jartzeko aukera eta nork beretik kantatzeko tartea. Alegia, elkarren artean gauzak beste forma batean egiteko saiakera. Ez sexuen arteko gerra, ez emakumeen laudorio esentzialista. Ez.
Performancetik bertsoetara
Alferrik hasiko naiz bertsoaldiak banan banan aztertzen Bertso Egunaren aje mediatikoaren ostean. Alferrik ere, zaila zaidalako kantukideen lanaz aritzea. Eta egia esanda, aitortu behar dudalako oholtzan deskontzentratu eta bertsoaldi gehiegitan deskonektatu nuela…
Dena den, baditut iltzatuta geratu zitzaizkidan zenbait puntu. Bat, Gaztelumendi Lujanbiorekin ofizioka hartu-emanean. Emakume edo gizon izatearen inguruan ari ziren, eta hor bota zuen añorgarrak: “Ez naiz zabala, ez naiz lerdena. / Ni ez naiz gizona esandakoan / burura etortzen dena”. Maskulinitate hegomonikoaz egiten zuen solas, eta eredu berrietaz. Gizon izateko aniztasunaz.
Umorea nagusi
Elortzak, Alberdik eta Elustok mozorroen inguruan jositakoa ere polita izan zen. Egoera ezberdinetan zein mozorro janzten zituzten galdetu zien aurkezleak. Lehenik eta behin, familiarekin; gero, erakargarri zitzaien pertsonarekin; bukatzeko, etxean zein mozorro kentzen zituzten galdetu zien. Elustondok bota zituen perla handienak: "Bazkarien bezperan parranda bortitza/ edaten dut ardoa, edota anisa/ ta tarteka erretzen baitut kanabisa/ nahiz resakosa egon, hala da bizitza/ esaten dut dudala gastroenteritisa". Umorez dena.
Horretaz gain, nerbioak medio, nik arreta handiz segitu ahal ezin izan nituen bertsoak izan ziren. Aitatasuna, lehenagoko bertsolariak, bertsolaritza bera, lehia, egoeraren aldaketa… Galdu nituen, baina Bertsoa.comen ikus ditzakezue. Bertsoaldi latzak joan zirela aditu dut.
Lehen pertsonan solasean hasiz gero, Enbeitarekin eta Lazkanorekin batera sexualitatearen gaia lantzea tokatu zitzaidan. Ni Lazkanorekin harritu nintzen gehien. Ez da eguneroko ogia bere adineko emakume bat entzutea sexuaz, are gutxiago horren punky, hain benetazko eta aldi berean lotsarik gabe: “Beraz ez naiz hasiko saltoka, armairu gora igota/ eztarritik ta beste hortatik nahiko sekoa nago ta”.
Bukatzeko: Txoperena eta Alberdi. Kopla bidez. Alberdik bota zuen saioa ongi laburbil dezakeen bertsoa: “Hala bazan edo ez bazan/ Ea ipuin hau aldatu dala/ sartzen zaigun Kalabazan”.
Bitartean, etxera buelta barrenak nahastuta. Kalabazatik baino, gorputzetik kantatu ostean.
Ekainaren 12an, 64 urte zituela hil zen Tomasita Quiala Kubako izar handia. Azkeneko aldiz, 2018an etorri zen Tomasita Quiala repentista Euskal Herrira, Bertsozale Elkarteak antolatutako inprobisazioaren nazioarteko topaketa batzuen bidez. Dena hartzen zuen gogoan eta denari... [+]
“Urrats kuantitatibo eta kualitatiboa” eman du antolakuntzak, finala lekuz aldatuko du, inoizko finalik “handiena” egiteko. Zortzi saiok osatuko dute txapelketa. Sarrerak udazkenean jarriko dituzte salgai.
Lau urtero hiru txapelketa jokatzen ari da Oihana Bartra Arenas azken hogei urteetan. Bertsolaritza lehia baino gehiago dela jakitun da, baina lehia uzteak ekar lezakeen amildegiak beldurra ematen dio.
Bertsozalea zen, eta hamarkada luzeetan aritu da bertsoaren plazako zereginetan: epaile eta gai-jartzaile lanetan, saio antolaketetan eta Bertsularien Lagunak elkartearen betebeharretan ere bai. Euskaltzain urgazle izendatua izan zen 1967an, eta ohorezko 2014an.
Señora Sariketaren V. edizioa izan da 2025ekoa, benetan berezia: aurtengo bertsolari parte-hartzaileak plazak utziak zituzten andre eta genero disidenteak izan dira. Binaka egin dute plazara itzulera, saioetarako giro goxo eta xamurra lagun.
Hamahiru urtean lehen aldiz, finalaren kokagunea aldatu du txapelketak, arrazoi koiunturalak medio: Bilbao Arenatik Casillara. Azken bi txapelketetako txapeldunak, Nerea Ibarzabalek, ez du parte hartuko aurtengo edizioan.
Iruñean eginen da lehen saioa, maiatzaren 23an, eta Jauntsaratsen bigarrena, maiatzaren 30ean. 12 bertsolarik hartuko dute parte, aurreko txapelketan aritu ez zirenak. Horietatik, sei sailkatuko dira urrian hasiko den txapelketara.
Hamabi bertsoko sorta dotorea jarri du pilotariak, galtzeari eta irabazteari buruz. Inspirazioa 2024an Larrun aldizkarirako egindako mahai-inguruak piztu zion, Jokin Altunarekin gai horri buruz aritu baitzen gogoetan. Bertso sorta musikatuta entzun daiteke Bertso Ikasgela... [+]
Martxoak 14an Itsasuko (Lapurdi) Goxoki Gaztetxean hasitako sei saioko ibilbideak maiatzaren 3an izan du finala Gernikako gaztetxe okupatu berrrian. Egurre Gazte asanbladaren laguntzaz egun osoko egitaraua izan zen larunbatean. Finaleko bigarren fasera, Maddi Aiestaran eta... [+]
Irurtzunen jokatu da Nafarroako Eskolarteko Txapelketaren 39. edizioa. Sei bertsolari gaztek hartu dute parte txapelketan, eta horietatik, Arantzako Kattin Madariagak jantzi du txapela. Txapeldunorde, berriz, Kattalin Lizarraga izan da. Biak izanen dira Nafarroako ordezkari... [+]
Gipuzkoako Euskal Pilota Federazioak 100 urte betetzen ditu aurten. Ospatzeko antolatu dituen ekitaldien artean dago apirilaren 12an Zumarragan egingo den bertso saio berezia. Pilotari bat arituko da gai-jartzen, eta pilotarekin harremana duten Gipuzkoako lau bertsolari kantuan... [+]
Maiatzaren 8an hasiko da Bizkaiko Bertsolari Txapelketako sailkapen fasea. Zortzi saio bikoitz jokatuko dira maiatzeko eguenetan. Sarrerak eskuragai daude bertsosarrerak.eus atarian.