Zure arreba Yolanda gogoratzen duen horma-irudi berria erasotu dute margotu eta gutxira. Zelan definituko zenuke gertatua?

Erasoa izan da, ideologia faxista duen talde batek burutua. Intolerantzia ekintza bezala katalogatuko nuke. Atzean dagoen ideologiak berdin dit. Berdin dit eskuin muturretik datorren edo beste ideologia batetik. Finean, intolerantzia ekintza bat izan da. Ezer ez da zilegia. Biktima baten oroimenaren aldeko erasoa oso larria da. Izan ere, oroimenerako ekintzak eta bitartekoak oso garrantzitsuak dira gertatutakoa ez errepikatzeko, denok gogoan izateko, baita gazteek ere, zer gertatu zen ezagutzeko. 

Zelan sentitu zara eta zelan sentitu da familia erasoaren aurrean?

Madrilen Yoldandaren izena daraman plaza batean hainbat eraso egin dituzte azken urteotan. Nolabait, ohituta gaude horrelakoetara. Prestatuta gaude, nahiz eta sufritu gertatuarekin. Baina lehen aldiz Deustuko Erriberan gertatzean, aitortu behar dut, hotzikara apur bat sentitu nuela. Harritu egin ninduen. Gero, jendearen erantzuna ikustean, atsekabea guztiz joan zitzaidan.

Zelan erantzun behar da horrelako erasoen aurrean?

Irmotasunez, hitza bera anbiguo samarra den arren. Irmotasun hori nola adierazi? Badira hainbat modu. Erakundeen eremutik kanpo, Erriberako auzotarrek egin duten moduan ekitea bikain iruditzen zait, elkarretaratzea eginez. Beste batzuek euren ekimenez erabaki dute pintada zuriz estaltzea. Erasoei erantzuteko edozein ekimen irainari aurre egitea da. Bestetik, erakundeen eremutik erantzunen bat baletor, bada, ondo. Erakundeek argi izan behar dute euren jarrera biktimen oroimenari eraso egiten zaionean, erantzuna auzotarren ekimenaren esku gera ez dadin beti. 

Zelan erantzun du Bilboko Udalak?

Interesa agertu dute Udaleko hainbat ordezkarik. Jakinarazi digute, eta ideia bikaina iruditu zait, Yolandaren horma-irudiaren eredua prestatuko dutela inoiz antzekorik gertatzen bada bizkor erantzun eta berregiteko. Hori adibide egokia da. Arlo instituzionalak, kasu honetan, harritu egin nau onerako, horma-irudia ez baita Udalaren ekimenez sortu inondik inora.

Yolanda duela 40 urte hil zuten. Noiz berpiztu da berekiko interesa?

2013an hasi ginen aldaketa nabarmena nabaritzen, El País egunkariak Yolandaren hiltzailearen bizitza ezkutuari buruzko informazioa kaleratu zuenetik. Oihartzun handia izan zuen komunikabideetan eta gizartean. Bere oroimena defendatzeko beharra sentitu zuten batzuk eta komunikabideek kasua berreskuratzeko premia. Yolanda presente egoteak ekimen bandalikoak egiten dituztenentzat ere presente egotea dakar.

Komunikabideen presioak lagundu dizue?

Bai, tarteka lagundu digu, zalantzarik gabe. Emilio Hellinen espainiaratze agindua, esaterako, komunikabideen presioagatik onartu zuen Espainiako Gobernuak. Eta 2013an gauza bera gertatu zen. Gobernuak komunikabideen presioa zuen gain-gainean. Erantzun beharrean aurkitu zen, eta senideok bilerara deitu gintuzten. Baina handik hilabete batzuetara arreta guztia galdu zuen Yolandaren kasuak.

 

 

 

 

 

 

Justizia eta egia lortu ditu zure familiak?

Sarri pentsatzen dut euren senideei gertatutakoaz ezer ez dakiten pertsonengan. Jabetzen naiz, gurea baino kasu askoz dramatikoagoak egon badirela. Gure kasuan, Yolandaren hiltzaile materialek epaiketa izan zuten eta kartzelan bukatu zuten, nahiz eta zigorra osorik ez bete. Egile intelektualei dagokienean, nolabaiteko maila batera iritsi zen ikerketa, Fuerza Nuevako kide batzuengana. Hortaz, gertatuaren egia bat badugu. Baina ondotxo dakigu, egia osoa ez dugula ezagutzen. Emilio Hellinek hainbatetan azaldu zuen ez zuela atzean zeuden pertsona guztien berri emango. Baina ezin izan dugu haratago jo.

Erakundeen zer-nolako babesa jaso duzue?

Espainiako Gobernuak ez du ezer egin ez egia ez familiaren justizia eskaerari erantzuteko. Bere ekimenez ez du pausorik eman. Gure borroka beti izan da erakundeen aurkakoa, justizia eskatzeko. Euskadi mailan, justizia, egia eta erreparazio arloan hainbat aurrerapen izan da. Zentzu horretan, lekutan dago Espainia.

Bigarren mailako biktima sentitu zarete?

Bai, gurasoak batik bat. 1987an Emilio Hellinek espetxeko baimen bat baliatuz Paraguaira ospa egin zuenean, gurasoak Valladolidera joan ziren salaketa jartzera. Oso txarto pasatu zuten, horrela azaldu zidan amak berak. Bigarren mailako biktima sentiarazi zituzten, eta hori baino gehiago, eurek kriminalak balira bezala.

Erreparazioa iritsi zaie zure gurasoei?

Berandu iritsi zitzaien. 2015etik aurrera hasi ziren erreparazio ekimen gehientsuenak eta ordurako nire ama ez zen errealitateaz jabetzen. Beraz, gurasoentzat ez, gainerako senideontzat bai, neba-arrebontzat bai.

Politikarien presioa sentitu duzu?

Ez gara biktimen elkarteekin ez talde politikoekin lotu, inoiz ez. Hori dela eta, inork ez gaitu erabili. Nigana hurbildu dira talderen baten sartzeko gonbidapena eginez, baina ez dut horrelakorik onartu. Atea itxita izan dugu, joko horretan sartuz gero erabil zaitzaketelako.

 

 

 

 

 

 

“Yolandaren borrokak bizirik dirau”, diote bera ezagutu zutenek. Zertan nabari duzu hori?

Bere borrokarako arrazoiak, 40 urte beranduago, gure artean daude: feminismoa, klase borroka edo orain gizarte borroka esaten zaiona, independentzia... oraindik ere bizirik dauden erronkak dira. Eta, noski, faxismoaren aurkako borroka gaur egun, bai hemen bai beste lurralde batzuetan, oso bizirik dago. Inoiz baino gehiago, harrigarria dirudien arren. Espainiako Parlamentuan horrela pentsatzen dutenek ordezkaritza izugarria dute, Yolanda erail zuten garaian baino handiagoa.

Denborak zauriak sendatzen ditu?

Gorrotorik ez dugu izan etxean, eta hori gurasoek emandako hezkuntzari esker izan da. Gure amak indarkeriarik gabeko familiartean hezi gaitu, eta ez dugu horrelako sentipenik izan. Injustizia eta ezintasun sentipena bai, baina gorrotorik ez dugu izan.

Emilio Hellinek zer sentipen eragiten dizu?

Nazka eragiten dit, baina ez hiltzaile bat izate hutsagatik, den pertsonaia izateagatik baizik. Inoiz ez da damutu. Egin beharrekoa egin zuela esan izan du. Antidemokrata, hiltzailea eta terrorista da printzipioz, bete-betean.

Zelan gogoratzen duzu zure arreba Yolanda?

Nik sei urte nituen hil zutenean. Pertsona oso aktiboa zela gogoratzen dut, dinamikoa, beti etxetik sartu eta irten. Telefonoz hizketan, bere bilerei buruz… Hamasei urterekin adin horrekin beste inork ez zuen ardura eta jarrera zuen. Etxean ez genuen giro politikorik eta, hortaz, etxetik kanpo piztu zitzaion jakin-mina. Harrigarria zen bere heldutasuna eta segurtasuna.

Trantsizio garaiko krimenik gogorrenetakoa da Yolandaren hilketa. Nola nahi duzu besteok Yolanda gogoratzea?

Azkenaldian egiten den moduan. Bere omenez sortu diren aitortza eta maitasun ekimenak sinestezinak dira, esperotakoa gainditzen dute. Benetan politak dira. Eskuzabaltasun keinu handia da jendearena, hainbat arazo izanik, kalera atera eta Yolandaren figura aldarrikatzea. Guzti horrek txundituta nauka.

Azken 40 urteak nola laburbilduko zenituzke?

Borroka urteak izan dira, justizia lortzeko borroka urteak. Horixe izan da 40 urtetako gure zeregin etengabea.

 

 

 

 

 

 

“Erriberan oso presente dago”

Erriberako plazatxoari Yolanda Gonzalez izena ipintzea, zer izan zen zuretzat?

Oso berezia izan zen. Ekimena onartu zen udalbatzarrean egon ginen. Oso oroitzapen polita dut.

Jabetzen zara Deustuibarran Yolanda Gonzalez ikur bihurtu dela?

Bai, Deustuko Erriberan oso presente dago. Ezinezkoa da bestela pentsatzea. Oso garrantzitsua da auzotarrentzat. Hori oso nabari dut.