Artile, karena eta oritza
Artiletan sustraitzeak ematen duen bakeak salbatzen nau maiz, kanpoko zein barruko ekaitzetatik. Artilea baino bakegile eraginkorragorik ez dut aurkitu inguruan. Bere indarra areagotzen da odola, karena eta oritza tartean badaude; artilearekin batera haiek ere ehundu baitute egun ekaitz horietatik babesten nauen anoraka.
Urtarrilaren 7an Biloria jaio izanak aurrera begira jarri ninduen, esperantzaz; hura babestu zuen karenak erakutsi zidan desio dudan mundu berri on horren lorratza.
Horrela ahaztu zitzaidan herrira joateko, seme-alaben opor garaian hainbestetan erabili dugun pistan, Pagamendi aldean, bota duten obra-hondakin pila. Han baten batek ondutako hondakindegia! Bideak dituen zuloak estaltzeko izango ote ziren hango adreilu, azulejo eta gainontzekoak; baina hilabete baino gehiago pasa ondoren, han topatu dute etxeren bateko pusketek atsedena.
Eskerrak Biloriak itxi egin zuen ziklo hura... Bai, jakina, barruan ere badira gorabeherak... Handik egun gutxitara, Luziri arkumea ito zitzaion, poltsan, eta gajoak egun batzuk pasa zituen karena osorik bota ezinda. Zorionez, beste asko etorri dira, tartean Serranillaren txikiak. Ez du meritu makala, bederatzi urte izanik, bikotea egin eta aurrera ongi ateratzea. Bere urruxa etxerako izango da, amaren xume bezain osasuntsu izan dezala bizitza luzea berak ere...
Dena den, artegitik ateratzea nahikoa da berriz ere kanpoko ekaitzen erasoak aurpegian sentitzeko. Oraingo honetan basurdeen lanak belardietan. Egunero-egunero opari bat: patata ereiteko aukera. Goldea pasako bagenu, ez genuke hain dotore utziko desiratzen ez dugun balizko patata-saila. Guk landatu berri ditugun sagarmin, haritz eta pago gazteak bidean topatzen badituzte, horiek ere errotik erauzten dituzte. Babeserako tutua jarrita, antza, ez zaizkie hain erakargarriak egiten. Belardietan, lurrak zuzendu eta berdintzeko denbora atera behar, ez dugun hori... Edozein kasutan, desmasiaren soluzioa ez dago baserritar arrunton esku. Beste batzuen teilatuan dago pilota, nahiz eta errebotean gure etxeak hondatzen dituzten, hemen eta han, bazterrik bazter, dabiltzan basurde saldoek.
Banator, berriz ere, babesera. Pekatsuren alaba urruxaz erditu da. Primi aharikoz. Hektor urruxaz, ohikoa duen patxada horrekin. Gorri-gorrik ere urruxa izan du, txikia bezain goxoa, ama bezalakoa. Egunak pasa dira jaio zenetik, eta oraindik laguntza behar du titiburua aurkitzeko, baina berdin dio, gogoko tokian aldaparik ez, eta gustura jaisten naiz hura edanaraztera, sekulako oparia baita euren intimitate horretan sartzeko irekitzen didaten atetxoa.
Nahiago egon oritzdun intimitate horretan mingain urdinaren balizko txertaketaren hodei beltzaren azpian baino. Urtarrilaren 15ean bukatzen zen derrigorrezko txertaketa epea, eta bezperan deitu ziguten etortzekoak zirela ardiak txertatzera. Atzeratzeko eskatu genion deitu zigunari, erditze garai betean garela; bektore lana egiten duen eltxoa zazpi gradu azpitik hiltzen dela, beraz, arriskurik ez... Esan genion esateko arduradunari guri deitzeko, eta geure egoeraren berri emango geniola.
Ardien marruek bahitzen gaituzte, eta hantxe gaude berriro, artile artean, karenak jasotzen eta arkumeek edan dutela ziurtatzen, arkumeek edan gabeko esneak jezten. Halaxe harrapatu gaitu Honoriren erditzeak, eta eguerdi aldean Anarirenak, belardian. Ahariko bana. Pena urruxak ez izatea...
Halere, ez dago modurik ardiek Pik utzitako hutsunea estaltzeko, ezta etxean geratzen diren txakurren presentziak ere, Ikatzek, bere antza duenez, akaso, disimulatuko du? Guk emetan irudikatu genuen eta bera hilda zegoen, baso baten pistan. Jada Xarpa xaharraren ondoan dago.
Epe motzean aurreikusitako 105 erditzeetatik, oraindik 59 geratzen zaizkigu. Balio dezatela horien karenek eta oritzek Piren heriotzak sortutako samina goxatzeko. Balio dezala gure ardien artileak orain ospelean bizi diren bihotzak epeltzeko.
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Ekainak akainak ekarri ditu: uda iritsi da. Udaberriko egun beroetan hasten dira akainak ehizean, udako ehizaldi nagusirako hankak prestatzen. Garo arruntaren (Pteridium aquilinum) garomenetan izaten da batez ere, bide ertzera zintzilik diren orri muturretan kulunka, gustuko... [+]