‘Argia’-ren mugarria
Mendeurrena ospatzen dabil Argia astekaria aurten. Izan ere, 1919an kaputxinoek sortu zuten Zeruko Argia aldizkaritik dator zuzenean gaur egungo Argia. Lerro horri beste bat bildu zitzaion 1980an, kaputxinoek argitalpena bertako langileen esku utzi zutenean; Zeruko-a kendu eta Argia hutsarekin geratu zen, Pizkundeko Argia (1921-1936) astekariaren mantxeta hartuz. Beraz, bi iturri horien batura da egungo Argia.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Iritzi hau Berriak argitaratu du eta Creative Commons lizentziari esker ekarri dugu.
Kontua da Argia argitalpen dekanoa dela euskarazko kazetaritzan; mendea betetzera bizirik iritsi den bakarra euskara hutsezko kazetagintzaren historia osoan. Erdarazko hedabideetan, bik bakarrik hartzen diote aurrea inguru honetan: 1903an jaio zen Diario de Navarrak, eta 1910ean El Pueblo Vasco gisa sortu zen El Correo Españolek. Geroagokoak dira El Diario Vasco (1934) eta Sud Ouest (1944).
Damaso Intza kaputxinoari Txilen igaro zuen 32 urteko exilioa ekarri zion Zeruko Argia martxan jartzeak, argitalpena izenak adierazten duen bezain zerutiarra izan arren. Euskarazko lehen egunkaria —Eguna— gerra betean jaio eta garatu zen, 1937ko urtarriletik ekainera bitartean. EAJren eskutik zetorren; gudariek egiten zuten, Bilbon, Euzkadi egunkariaren azpiegituraz baliatuta. Gerrako ekintza militantea izan zen euskarazko lehen egunkaria. Bigarrenak, Euskaldunon Egunkariak (1990-2003), Argian eduki zuen estreinako hazia; amaiera, berriz, Juan del Olmo epaileak zuzendutako sarraski polizial-judizial hartan. Jazarpenaren bilbea agerian.
«Eguna ez zan egunkari normala izan» zioen bertako erredaktore ohi Eusebio Erkiagak mende erdia pasa eta gero, 1990ean. Normala izatea, horixe oraindik ere helburu eta erronka, euskarazko kazetagintzan. Izan ere, euskarazko prentsak ez ditu sekula tentatu diru inbertitzaileak; barruti honetan ez da egon XIX. mendean La Vanguardia bultzatu zuten Godó anaiak bezalako enpresaririk, edo El Pueblo Vascoko Ybarratarrik.
Bestelakoa da euskarazko kazetagintzaren historia ez ezik, gaur egungo errealitatea. Horren adibide hurbilekoena, denboran eta testuinguruan, Berria-ko akziodunen batzarreko informazioan topatu dut: «Soldatak gaurkotzea adostu dute, hamar urtean lehen aldiz. Igo egingo dituzte, nahiz eta oraindik komunikabideetako batez besteko lansarien azpitik egon». (Berria 2019-06-02). Militantziak berdindu beharko du, oraindik, sosetan ez datorrena.
Normaltasun ezak beste ertz asko dauzka. Goizalde Landabasok Korte bat, mesedez liburuan (Alberdania, 2000) aletu zituen lehengaia —edukiak— euskaraz jasotzeko oztopoei zegozkienak. Kazetaria euskal hiztunaren ehizan, mikrofono aurrean irratirako —edo telebistarako— korte bat, behintzat, eman diezaion. Izan ere, «Euskal Herrian dauden gizarte-eragile gehienek erdaraz pentsatu eta ekoizten dituzte euren jardun publikoak». Horrela geratu zen jasota arazoa Euskarazko Kazetaritzaren Lehen Kongresuko ondorioetan, 2004an.
Dena dela, hartzaileetan dauka fronterik zailena euskarazko kazetaritzak. Duela urtebete Siadecok, Elkar Fundazioaren enkarguz, euskal kulturaren kontsumoari buruz egindako inkestan, %21ek soilik aitortu zuen euskarazko prentsa irakurtzen zuela; hau da, bost herritarretatik bakarrak aipatu zituen euskarazko hedabideak. Alarma gorria piztuta dago. Hizkuntza eta kultur politiketan planteamendu eta neurri berri, espezifiko eta erabakiorrak eskatzen ditu.
Argiaren mendeurrenak, orain artean, apenas izan duen oihartzunik erdarazko hedabideetan eta zirkulu ofizialetan. Zerikusirik ez iaz egin ziren Euskaltzaindia eta Eusko Ikaskuntzako mendeurrenen ospakizunekin. Ez dut parekotasunik egiten erakunde horien eta Argia den proiektu kooperatibo, multimedia eta alternatiboaren artean. Baina Argiak euskarazko kazetaritzan ezarritako mugarri hori, hainbat belaunalditako jendearen obra izan den komunikabidearen mendeurrena kontuan ez hartzea, memoria kolektiboan beste zulo beltz bat irekitzea da.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Euskararen (euskaldunon) aurkako oldarraldiak ertz ugari ditu; horietako bat fronte mediatikoa da, Voxento taldea buru eta PSOE-CCOO-UGTko kide ezagunak ekintzaile nagusi. Sarri eskaintzen digute idatziren bat, barnera dezagun Euskal Herriko hizkuntza ofizialetatik zein diren... [+]
Hamar minutu igaro dira lur hartu dugunetik. Bizkaiko kostatik sartu, Leioa gainetik igaro eta gurpilek ordeztu dituzte hegalak Loiun. Bosteko ilaretan irten behar omen da hegazkinetik eta gu hogeita zazpigarrenean gaude zain. Estatubatuarren ikerlanek diote istripu bat egonez... [+]
Duela gutxi, Netanyahuren gobernuak, AEBen baimenarekin, legez kanpoko jarduerarekin jarraitzea erabaki du Gazan, eta zerrenda osoaren kontrola hartzea. Historia pixka bat egingo dut ez zaidalako zuzena iruditzen komunikabide edo kazetari batzuek Gazan gertatzen ari dena 2023ko... [+]
Abuztu honetan polemika berri bat piztu digute, beste behin, belarrondokoa ematea baino larriagoa izan dena. Azken hamabost urte baino gehiagoan, Glen Cree ekimenetik hasi, Estatu bortxaren biktimei aitortza legala emateko mekanismoen sorreratik segitu eta herri honetan ireki... [+]
Abuztuaren 15ean Vladimir Putin eta Donald Trump Alaskan bildu ziren. Ofizialki, Ukrainako gerrari amaiera emateko bidean beste urratsen bat emateko. Baina Gazan milaka pertsona hiltzeko gupidarik ez duen politikariak serio esan al dezake penagarria eta tristea dela Ukrainan... [+]
Duela egun gutxi 6.000 alegazio baino gehiago aurkeztu dira Azantzan eta Sarbilen poligono eoliko berri bat eraikitzeko proiektuaren aurka. Antzeko beste proiektu batzuetan bezala, herritar eta talde antolatuen ahaleginari, antolaketari eta lanari esker egin da alegazioendako... [+]
Artikulu bati zer nolako izenburua jarri ez da aise hautatzen, ezta? Hasiera batean, “euskaldun gezurti, tranpatiak” bezalako izenburua idazteko asmoa nuen, baina inor mintzeko gogorik ez dudanez, goikoari eutsi diot, ene gogoetaren muina hobeto ulertaraziko... [+]
2025ean hazkunde ekonomiko txikia (%0,6) ez da gai izango langabezia-tasak %8ko muga gainditzea saihesteko; Zor Publikoak bi bilioi euro (BPGren %115) gainditzen ditu EK-k ezarritako %60aren oso gainetik, eta Gastu Publikoak estratosferan jarraitzen du.
Horri gehitu behar... [+]
Eskubide linguistikoen ikuspegi integratzaile baten eskaintza dugu gaurkoa.
Espainiako supremazismo linguistikoa osasuntsu eta bizkor ageri zaigu, “hooligan” samalda anitz baten babesaz eta komunikabide indartsuez sustatua. Azken aurreko lagina Santi Martinezena... [+]
Euskal Herri osoan —beste herrialdeetan bezalatsu— jairik ez da falta. Negu giroan ere asko badira ospatzen direnak, uda-garaian ez da festa gabeko egunik. Egun-argi luzeak eta gau epelak jendea etxe zuloetatik kanpora, kalera ateratzeko aproposak dira eta jai giroan... [+]
Azken asteetan bolo-bolo dabil Poliziaren eta, zehatzago esanda, Ertzaintzaren gaineko eztabaida. Tamalez, eztabaida piztearen arrazoia ez dira horiek Euskal Herri Langilearen kontra erabiltzen dituzten biolentzia eta jazarpen sistematikoa. Horren ordez, Ertzaintzaren eta bere... [+]
Artikulu honek badu testuinguru bat lerroburuaren gainetik, Hernaniko Udalean Kontxita Beitiak aurkeztutako Euskal Euskal Errepublikaren aldeko mozioa onartu ez izana. Harira!
Prozesu heterokronikoa
Kultura judeokristau, musulmana eta platonismoaren ustez, denbora aurrera... [+]
Hemengo politikariek haien diskurtsotan immigranteen etorreraren alde edo kontra egiten dute. Immigrante ez-zurien etorreraren alde edo kontra, noski. Beste mugimenduak ez dut uste gehiegi inporta zaizkienik, edozein alderditakoak izanik ere. Tronu altu-altu batetik begiratzen... [+]
Duela gutxi Eusko Jaurlaritzak bultzatutako "Euskadiko Osasun Ituna" izenekoaren porrota ez da anekdota politiko soil bat, ezta osasun-kudeaketan unean-uneko estropezu bat ere. EAEko osasunaren ikuspegi kolektibo, inklusibo eta benetan publiko bat galtzea politika... [+]
Euskarak urte luzeetan ezaguturiko zapalkuntzaren ondorio larriak, frankismoaren errepresio itogarriak, baita gure hizkuntzarekiko erakutsi zuen jarrera erasokorrak ere, piztu zituzten herri honen euskaldungoaren kontzientzia eta oldarra. Eguneroko esperientziaren egoera larriak... [+]