Apirila, zikloaren hasiera
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta ilusioz beteta nago. Neguak on egin dit. Lasaituta, bizitasunarekin, energiaz aurkitzen naiz.
Jaten eta edaten duguna zaindu behar dugu. Urak garrantzia handia du, barazki kremak, hostodun entsaladak, fruta eta lekaleak jatea gomendatzen dut. Garai ederra dator, argi orduak gehitzen doaz eta horrek gorputzean, serotoninan, energia mailan, animoan eta lo-zikloan eragina du.
Ilarrak
Perlak bezain distiratsu, zeta bezain leun eta zapore gozoduna. Lekale interesagarria da eta dibertigarria, udaberriko plater osasuntsuak eta menu orekatuak prestatzeko. Ilarrak lekale freskoak dira, gordinik har daitezkeenak, eta bitamina, entzima eta antioxidatzaile ugari dituzte.
Zertan laguntzen gaituzte? Proteina ugarituta, garapena eta birsorkuntza bultzatzen dute. Haurdunaldi, haurtzaro eta nerabezaro garaietan, eta pertsona helduetan zelulak berritzeko aproposak dira. Patata edo arrozarekin nahastea gomendatzen dut, proteina gehiago indartzeko. Bestalde, anemia prebenitzen dute. Burdina eta C bitaminan aberatsak dira eta azido foliko ugari dute. Gainera, ilarra karbohidrato gehien dituen lekaleetako bat da, zehazki azukre disolbagarriena. Hori gertatzen da, batez ere, bildu berri diren ilar freskoetan, denborarekin azukre disolbagarriak almidoi bihurtzen baitira. Zuntz disolbagarri ugari dutenez, ilarrek kolesterola murrizten laguntzen dute eta odoleko azukre-maila doitzen dute. Bestalde, zuntz disolbaezinek idorreriaren aurka egiten dute. Udaberriko asteniari aurre egiten laguntzen dute, oso suspergarriak direlako eta aldarte positiboagoa izaten laguntzen dutelako, bitamina b1 ean aberatsak izanik. Beste lekaleekin alderatuta, ilarrek ez dute digestio astunik eragiten.
Nola jan eta nola prestatu? Gordinik; barazki-menestran; lurrunetan egosita (guarnizio gisa edo entsaladan); urdaiazpiko eta arrautzarekin platera osatuta; zopan edo kreman.
Baba handiak
Leka gogor eta haritsua ez dugu jaten, horrek babestu eta gorde egiten du baba. Aleak itxura obalatua eta berdea du, haragi samurra eta oso zaporetsua. Freskoan kontsumitzeko garaia udaberria da. Ezaugarri nutrizionaletan ilarraren antzekotasun handia dute.Etxeratzen duzunean, gorde hozkailuan, paperezko edo plastikozko poltsa zulatu batean, gehienez hiru egunez. Egokiena da erosten ditugun egunean bertan zuritu eta prestatzea, egunean bertan jateko edo hozkailuan edo izozkailuan gordetzeko.
Zertan laguntzen gaitu? Proteina eta zuntzetan aberatsa da, asegarria, arina, eta bitamina eta mineraletan aberatsa. Oso elikagarriak dira eta, era berean, lekale lehorra baino digestiboagoa. Beste abantailetako bat, prestatzeko eskaintzen duten moldakortasuna da, zuzenean gordinik hartzeko ere egokiak baitira, ordu artean, mokadu moduan.Bihotzaren laguna da, bihotz-hodien osasunerako ona. Lekalea bigarren plater modura gomendagarria da. Potasio-eduki handia du eta arteria tentsioari laguntzen dio. Kaltzioan aberatsak dira, hezurdurarentzat onak. Ongi mastekatu behar dira, digestio astunik ez izateko, eta zuntz asko izateagatik sor daitezkeen haizeak saihesteko. Arrazoi beragatik, ez dira gomendagarriak hesteetako arazoak, gastritisa edo beherakoa dutenentzat. Azala kentzea komeni da, digestio hobeak edukitzeko.
Prestatzeko moduak: patatekin gisatuta, tortillan, entsaladan, hummusean...
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Ekainak akainak ekarri ditu: uda iritsi da. Udaberriko egun beroetan hasten dira akainak ehizean, udako ehizaldi nagusirako hankak prestatzen. Garo arruntaren (Pteridium aquilinum) garomenetan izaten da batez ere, bide ertzera zintzilik diren orri muturretan kulunka, gustuko... [+]