“Euskara ikasteko aukera bakarra Euskal Herrian bizitzea zela uste nuen. Euskara ikasteko asmo hutsez bizi naiz Donostian egun”, aitortu digu begi urdineko emakumeak. Esan beharrik ere ez dauka: erraz erreparatu diegu euskarazko hitz, aditz eta testu horiei; paretetan nahiz altzairuetan itsatsitako post-it-etan, apaletan pilatuta, mahai gainean sakabanatuta… Euskara ikasteko bost urte beharko dituela kalkulatu du. Momentuz ingelesez mintzo da gurekin, urduri eta zalantzati hasieran. Lasaitu heinean, bere istorioa askatzen joan da.

Antza, bere aitona-amonek Bizkaitik jo zuten Estatu Batuetara, iragan mende hasieran. Mary Kimen ama eta haren zortzi anai-arrebak euskal artzainen pentsio batean hartu zituzten, Idahoko Twin Falls hirian.

Kimek eta bere bi anai-arrebek Boiseko euskarazko irratia entzuten zuten etxean, bai eta euskal dantzak ikasi, Euskal Etxeetan bildu, Gabonak “euskal erara” ospatu eta abar ere. Euskara gurasoen ama hizkuntza zen, baina ez zieten seme-alabei transmititu.

“Estatu Batuetan ingelesa erabilgarriagoa zelakoan zeuden orduan. Baina beti damutu ziren guri euskaraz erakutsi ez izanaz”, dio emakumeak. Bera ere damu du, eta biziki gainera. “Euskara ikasi arte ez naiz guztiz euskalduna sentituko”, bota du, arantza agerian utzita.

Ingeles elebakarra zen Idahoko Unibertsitatean Hezkuntza Berezia adarrean matrikulatu zenean, bai eta irakaskuntza masterra burutu zuenean ere. Aitak euskaldun batekin ezkontzeko esaten zion, eta hala egin zuen. Mutrikutik iritsitako euskal artzain batekin bi seme-alaba izan zituen: Sole eta Sebi.

Euskara amets

Euskal diaspora mundu osoan hedatu da urteetan zehar. Frankismotik ihesean, ehunka mila euskaldunek emigratu zuten; haietako asko Estatu Batuetan instalatu ziren, batez ere Oregon, Nevada, Utah eta Idahon. Azken horretako hiriburuan, Boisen, 15.000 euskal jatorriko hiritar daudela kalkulatzen da.

Mary Kimek 27 urte zituela Euskal Herria bisitatu zuen lehendabiziko aldiz, Nevadako Unibertsitateak eskainitako programa bati esker. Bi hilabeteko egonaldia zenez, zazpi lurraldeak ezagutzeko aukera izan zuen. Gurasoek ere orduan egin zuten euren bizitzako lehen bidaia Euskal Herrira. Besteak beste, alaba bisitatzea ere aitzakia sendoa zuten.

Lehen bidaia horrek hazi bat landatu zuen Mary Kimengan. Euskara ikasteko liburuak eta kaseteak eskuratu, eta mundu analogikoak eskaintzeko zeukan guztiari heldu zion. Ez zen asko, ez eta aro digitalaren hasieran ere. “Gaztelania, frantsesa, alemana… Horiek denak ikasteko aplikazioak zeuden hasieran, baina ez euskara ikastekorik. Berriki baino ez dugu izan horrelakorik”, diosku Kimek. Baliabideak ez ditu faltan gaur, baina kosta egiten zaiola ere aitortu digu. “Aditzak zailak egiten zaizkit, bai eta esaldien ordena ere, ingelesaren alderantzizkoa da eta! Gainera, irakasleek soilik euskaraz eta gazteleraz egiten dute, baina nekez ingelesez…”, kexu da Donostiako AEK-ko ikaslea.

Ahal duela, hizkuntza gelatik atera eta kalera eramaten saiatzen da. Dendetan “poz-pozik” hartzen omen dute, eta berarentzat ere pozgarria da. “Ez dakit nola azaldu, baina euskara oso nirea sentitzen dut. Nire aitona-amonek gorriak ikusi zituzten AEBetara iritsi zirenean; ez zekiten ingelesez eta lan gogorrenak egokitu zitzaizkien. Hala ere, harro zeuden beti beren euskal jatorriaz. Ni oso eskertuta nago eta, hein batean, euskara ikastea nolabait sendagarri gisa bizi dut. Haien ahalegina eta euskal sustraiak ohoratzeko modua da niretzat”.

Euskara ikasteko Euskal Herrira etortzea ezinbestekoa zuela uste arren, lehenengo hilabeteetan Estatu Batuetan izan du burua. Donald Trump hautagai errepublikarraren garaipena kolpe gogorra izan da bera bezalako demokrata sutsu batentzat. Bere herrialdea hondatzen ari dela dio. Pozik dago hemen egoteaz, “eta ez han”.

Batzuetan etsita sentitzen da, baina euskara ikasteko grinak, batetik, eta horretarako duen familia nahiz irakasleen laguntzak, bestetik, aurrera jarraitzeko indarra ematen diote idahotarrari. “Euskaldunen burugogorkeria dut. Kostatu arren, euskara ikasiko dut”.