Ihesi: Arantzatik arantzara
Dena den, hobe izango dugu frontoiari begira denbora gehiegi ez egotea, goizari heltzea komeni baita. Udaletxetik gora joango gara, hilerri aldera, hirurehun metro. Herri kaskotik irten baino lehen eskuinera hartuko dugu hormigoizko bide batetik, Larrañen bordatik barrena, pare bat kilometroz. Tartean, eskuineranzko bihurgune batean erreka baten gainetik igaroko gara. Zuhaitz artean egingo dugu bidea, itzaletan, eta ezingo dugu inguruko paisaiaz gozatu. Hala ere, bide ederra da, erraz egiten dena, aldapa handiegirik gabekoa.
Halako batean, ordea, basoa bukatu eta soilgune batera iritsiko gara. Aurrealdean pista ikusiko dugu, berriro ere basoan sartzen. Guk, ordea, ez dugu bide hori hartuko, gorantz jotzeko unea heldu baita.
Iritsi gara, beraz, benetako igoera hasten den lekura, autoa utzi dugun puntutik pare bat kilometrora. Hemen egurrezko banku moduko bat ikus genezake zuhaitz baten azpian -orain ez dugu estimatuko, baina behera iritsi ondoren gustura hartuko dugu honen itzala-. Eguraldi tristea egokitu zaigu, eta behe-lainoak ez digu urrutira gauza handirik ikusten uzten. Hala ere, eguraldia lagun izanez gero, toki honetatik herria argi eta garbi ikus daiteke, itsaso berdeak inguratuta.
Aldaparen bukaera aldera atseden har daiteke, apaizaren gurutzea begiratzeko. Gurutze hau urtetan Arantzako apaiza izan zenaren omenez ipini zuten, eta merezi du bertan idatzirikoa irakurtzea arnasari buelta ematen diogun bitartean, bestela ere aldapa gogorra baitugu aurretik. Sufrimendua.
Hala ere, sufrimenduak ez du askorik iraungo, handik ordu laurdenera-edo iritsiko baikara hurrengo bide-gurutzera, pista nagusiarekin elkartuko garen lekura, hain zuzen ere. Pistan, hala ere, metro gutxi egingo ditugu, gora heltzen garenean eskuinerantz jo beharko baitugu bide estu batetik. Hau izango da, beharbada, bidearen zatirik ederrena, sekulako ikuspegia egon ohi baita normalean: ezkerrean Pirinioetako gainik altuenak ikusiko ditugu urrunera eta eskuinean, berriz, Arantza eta bere inguruko bailara berdea. Guk ezin esan dezakegu paraje horiekin gozatuko dugunik, behe-lainoa ez baita izenak dioen bezain behekoa, eta gain hartan ere ikuspegi osoa galduko dugu bere erruz.
Bide horri jarraituko diogu eta gainez gain joango gara tarte batean, bertan bazkatzen dauden ardi, behi eta pottokak lagun harturik. Tarteka artzainen bat etorriko zaigu ongietorria ematera, bertako istorioren bat kontatuz askotan.
Pixka bat freskatu ondoren, aldapari aurrez aurre begiratzeko unea da: Mendiederren edertasuna atzean utzi -gutxi izango dira hau bezain izen egokia duten mendiak- eta Mendaurko azken maldari aurre egin beharko diogu. Pazientzia handiz igo beharreko aldapa da hau, Rosciollik Espainiako Itzuliko mendate batean baino «s» gehiago eginez, alegia. Behin baino gehiagotan ikusi izan dugu gora zuzen-zuzen jotzen duenik ere, baina hobe da bakoitzak bere indarrak neurtzea, zaharrak bezala igo behar baita gazteak bezala jaisteko.
Aldapa luzea da oso; luzea eta pikoa. Bukaerarako bizkarra oker-oker eginda ibiliko gara, ia lau hanketan. Eta ustez aldapa bukatzen denean Arantzako frontoian aurki dezakegunarekin baino ezusteko handiagoarekin egingo dugu topo: eskailerak. Hirurogei omen dira. Omen, guk ez baititugu kontatu. Batetik, gauza garrantzitsuagoak ditugu egiteko, eta kontatzea guztiz ezinezkoa da, bestetik. Izan ere, askotan eskuinean maila bakarra dagoen lekuan ezkerrean bi daude, eta alderantziz. Kontua da, hirurogei izan edo ez izan, eskailerak guk nahi baino gehiago direla.
Norbaitek galdetuko du, agian, Mendaurren gogortasunagatik beti kexu den norbaitek zergatik proposatu ote duen mendi horretara buelta egitea. Galdera hori duenak, ziur aski, bere jakinmina asetuko du ingurura begiratu eta Euskal Herriko mendi ugari ikusten dituenean. Azpialdean Nafarroa hezeko lur berdeak aurkitzen dituenean. Eta, agian, oraindik ere harrigarriagoa gertatuko zaio gailurrean ikusiko duen ermita, Trinitate ermita, hain zuzen ere. Eta, agian, eskertu ere egingo du, haizeak gogor jotzen duenean batez ere, ermita horren babesa.
Kontu handiz eskailerak jaitsi ondoren, eta, noski, paisaiari azken aldiz begiratu ostean, beheranzko bideari ekingo diogu. Ordu laurden beranduago, azken aldapa jaitsi ondoren, gure belaunek errukia eskatuko digute, baina, hortik aurrerako zatia nahiko laua da, berriro ere pistara atera arte. Bukatzeko, etorri garen bidetik jaitsiko gara autora. Tartean, benetan igoera hasten zen puntuan, egurrezko aulki bat dagoen lekuan, atseden har daiteke berriro ere Arantzara jaisteko indarrak berreskuratzeko, paisaiarekin gozatzen dugun bitartean, guri gertatu bezala behe-lainorik ez baldin badago behintzat. Eta, guk bezain zorte txarra izanda ere, gustura hartzen da hamar minutuko atsedena.
Azkenik, berriro ere bideari ekin eta ordu erdi inguruan autoa utzi dugun lekura helduko gara. Frontoiko zutabe kuriosoari begirada bat bota ondoren, errepideari helduko diogu etxerako bidean. Hala ere, bidean bazkari legea egitera inguruko jatetxeren batean geratzea ez da ideia txarra, merezia izango dugu-eta. Gosea ere behe-laino artean galdu ez badugu bederen.
Arantzako kaskora iritsi aurretik, bide ertzean, bada santutegi bat, kobazulo baten barruan, San Joan Xahar izena duena. Azpian iturri bat dago. Hala zioen Joxemiel Barandiaranek Eusko-Folklore sailean: «Hainbat pertsona hurbildu ohi da bertara inguruko herrietatik ekainaren 24an, erromeria bat ospatzen baita bertan bezperako gauean hasita. Azaleko gaixotasunen bat dutenek iturri honen uretan bainu bat hartu ohi dute, gau horretan ur hauek botere bereziak izan ohi baitituzte. Gainera, kandelekin argitu ohi dute San Joan Txikiren irudia. Bainatu ondoren gaixoek lehortzeko erabilitako zapiak inguruan utzi ohi dira, Igantziko sakristauak erre ditzan».
Trinitate ermita 1693. urtean eraiki zuten; hori da, behintzat, bertan lehenengo meza eman zuten urtea, nahiz eta eraikitzeko baimena bi urte lehenago eman zuten. Hala ere, 1781ean Iruñeko apezpikuak ermita botatzeko agindu zuen, bidelapur, kontrabandista eta antzekoen bizileku zela argudiatuz. Kontuak kontu, une hartan garbi geratu zen iturendarrek mendiari eta ermitari zioten maitasuna, apaizarekin batera teilatua eta ateak eraistera joan zirenak epaitu eta kartzelan sartu egin baitzituzten hurrengo urtean. Hala, Iturengo herriaren eta Elizaren artean sua piztu zen, harik eta 1784an herritarrek ermita berreskuratzea lortu zuten arte, herriaren diruarekin. Handik urte askotara, 1963an hain zuzen ere, iturendarrek ermita berritu zuten, eta ordutik zenbait konponketa egin badizkiote ere, nagusiki urte hartan hartu zuen gaur egun daukan itxura.
Errealitatea ipini dute zalantzan Imanol Alvarezek eta Iñigo Martinezek podcastaren bosgarren atalean... eta, errealitatea da, saioaren laburpena den artikulu hau, solasaldiko gogoetak brotxa lodiz jasotzera baino ez dela heldu.
Larunbatean prentsaurreko bateratua eman dute Egiari Zor Fundazioak, Euskal Herriko Giza Eskubideen Behatokiak eta Iratxe Sorzabalen abokatu Aiert Larrartek. Ostegunean ezagutu zen sententzia mugarria dela adierazi dute hirurek. Larrartek adierazi du Estrasburgoko epaitegira... [+]
Gasteizko Arana auzoan Nazioarteko Babeserako Harrera Zentroa birgaitzeko lanak hasi ondoren, bizilagun okupatuak eta kezkatuak garen aldetik eta Euskal Herria benetako harrera- herria izan dadin, berriz ere publikoki posizionatu beharra ikusi dugu. Beste behin ere lengoaia... [+]
Aurreko artikulua amaitzeko, Euskal Herriko xahuketa eta gerrarako ekoizpenaren inguruan (EHXGE, edo industria militarra) hitz egiten denean Zedarriak eta Eusko Jaurlaritzak jorratu nahi ez duten helburu bat jarri genuen mahai gainean: Euskal Herrian egindako... [+]
Espainiako Gobernuak Eskola Jantokien inguruko Errege Dekretua atera berri du, Euskal Herri Hegoaldeko eskola jantokien kudeaketan eragingo duena. Spoiler: elikadura sistema osasuntsu eta jasangarri bat garatzeko inolako asmorik erakusten ez duen dokumentua da.
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Aurten bai urtea da. Sagar urtea izango da aurtengo hau (Malus domestica). Eta baialdia behar bezala agurtu eta baliatzeko, besteak beste, dolareak gertatu beharko ditugu.
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Tentsio handiko ikasturtea amaitzear, ostegunean hasi eta ostiralean jarraituriko azken negoziaketa maratoian Eusko Jaurlaritzarekin akordioa sinatu dute sindikatu guztiek, ELAk izan ezik. Datorren asteko grebak bertan behera geratu dira. Segidan, adostu dutena eta batzuek eta... [+]
BRN + Auzoko eta Sain mendi + Odei + Monsieur le crepe eta Muxker
Zer: Uzta jaia.
Noiz: maiatzaren 2an.
Non: Bilborock aretoan.
---------------------------------------------------------
Ereindako haziek ura, argia eta denbora behar dute ernaltzeko. Naturak berezko ditu... [+]
Andrea Velasko dietista eta nutrizionistak elikaduraren bidez menopausiak eragindako aldaketak kudeatzeko zenbait gako eman ditu.
Sei urteko etenaldiaren ostean, maiatzaren 18an, Sortzen jaia ospatuko dute Takoneran D ereduko eskola publikoen aldeko jaia. Ikuskizunak, haurrendako jolasak eta Gorka Urbizu edota Borla taldeen kontzertuak izango dira.
Ikusiz zenbat psikologok, medikuk, terapeutak… metodo mirakuluak partekatzen dizkiguten, pentsa daiteke haurren heziketa nazioarteko kezka dela eta denok adituak bilakatu garela.
Ebroko Konfederazio Hidrografikoko (CHE) lehendakariak egin du iragarpena aste hasieran: Esako urtegia handitzeko lanen laugarren moldaketari aurten ekingo diote eta urtegiaren eskuin magala egonkortzeko 47 milioi euro gastatuko dira.