O seguinte propietario do bastón de mando das Xuntas Xerais de Bizkaia non está en dúbida. O único que cambia é a man que colle durante catro anos. Tras oito anos como deputado xeral, Unai Rementeria, representante da parte neoliberal máis neoliberal do PNV, cede o seu sitio –non o sabemos voluntariamente ou forzosamente– ao otxandio Elixabete Etxanobe, criada aos pés do partido. Ten o currículo habitual dos jeltzales: formouse no niño habitual, aprendendo Dereito na Universidade de Deusto, de aí a Durango como funcionario, ata que os partidos se dirixen ás institucións públicas. Primeiro é concelleiro de Otxandio, en 2013 pasou ao Goberno Vasco e ocupou varios cargos. No ano 2021 foi nomeado deputado foral de Administración Pública e Relacións Institucionais para prepararse para o seguinte paso da súa carreira na Deputación Foral de Bizkaia, sendo a primeira deputada xeral a muller.

Pero, con todo o currículo e o respecto a Etxano, é sabido que, aínda que o PNV presente en Bizkaia, terá case todas as posibilidades de gañar eleccións. Porque nas últimas décadas non se articulou unha alternativa sólida real, salvo a quimera conseguida por Ahal Dunosotros nas eleccións españolas de 2016: Gañou na CAV, en Bizkaia e case en Bilbao–. E non hai alternativa porque as esquerdas non saben que facer nos núcleos urbanos nos que a vida en base ao capitalismo español é inmensa. Este modelo liderado polo PNV está forte. Aínda que falamos da crise múltiple a nivel mundial, nos representantes de Bizkaia que garanten a cadea de mando do capital nas institucións públicas non parece que teña consecuencias. O PNV ten conectadas as matemáticas –o PSOE e o PP sempre están dispostos a apoiar proxectos estruturais–, ten aliñados os importantes poderes económicos e mediáticos en función dos seus intereses, e ademais nos últimos anos conseguiu concentrar cada vez máis o voto da competencia ao redor dela. É máis, nas eleccións de 2019 o PNV conseguiu dous junteros máis, quedou da maioría absoluta a un.

Os socialistas perderon algunhas das súas prazas habituais en 2015 e só até a data mantivéronse os concellos de Portugalete e Ermua. O que perderon o PNV, claro: En 2019 a primeira forza produciuse en 72 pobos. EH Bildu é a única forza que dá cor ao mapa de Bizkaia. Pero no leste do país. En 2019 a primeira forza produciuse en 30 pobos. O único cambio significativo de entón foi para a esquerda que o PNV perdese dous das súas grandes prazas habituais. En Galdakao e Durango, ambos con case 30.000 habitantes, EH Bildu foi a segunda forza que conseguiu a alcaldía. En ambos os casos destacou a parella de feito PNV e PSE, grazas ao apoio da candidatura de Durango Herri Eskubideak e aos votos de Ahal Duguren e dúas candidaturas independentes. Un ano máis en ambas as localidades o resultado será estreito entre os dous bloques.

A chegada de Ahal non supuxo un cambio significativo no mapa da participación do poder institucional. En 2019 perdeu a metade dos seus membros en Álava e Gipuzkoa, pero en Bizkaia mantívose. O que viña asaltar “ o ceo” pasou en poucos anos a soster a escaleira do PSOE. E o PP? Non está, e ninguén lle espera. Ten suficiente traballo para pór fin a un descenso continuo.

A única cor de Bilbao e a súa contorna

María do Río Pereda, candidata de EH Bildu en Bilbao, afirma que “si queremos transformar Euskal Herria temos que transformar Bilbao”. A isto habería que engadir os antigos pobos/cidades industriais da zona de Bilbao, que me perdoen por entrar na lista de Neguri de Getxo, esa trama que algúns chaman Gran Bilbao. En Bilbao, Barakaldo, Getxo, Santurtzi, Portugalete, Basauri, Leioa, Sestao e Erandio viven unhas 780.000 persoas: Dous terzos de Bizkaia e un cuarto de Euskal Herria en poucos quilómetros.

A ecuación parece simple: cada vez máis xente, máis vida segundo o sistema. E como o actual sistema político, económico e cultural hexemónico segue desprazándose cara a posicións máis reaccionarias, o resultado é evidente: Bilbao e as principais cidades da Marxe Esquerda, Uribe Kosta, Meatzaldea e Bilboaldea levan tempo dominando as políticas dereitas, aínda que durante moitos anos, especialmente na Marxe Esquerda, vestíronse de socialistas, obreiros e españois. E as esquerdas están moi lonxe do mando.

A crise múltiple que vivimos nos plans reflíctese con crueza nestas zonas: a deterioración constante das condicións de vida da clase traballadora; a acumulación de riqueza e poder en mans de grandes empresas, bancos e multinacionais; a diminución sistemática das zonas illadas que sobreviviron á natureza en beneficio duns poucos; o aumento desmesurado dos prezos da maioría dos produtos; o crecemento incontrolado do prezo da vivenda e da especulación; a precariedade como modo de vida; a vida como modo de vida; a precariedade como modo de vida; a inelegancia como modo de vida; a incapacidade de vivir en eúscaro; a precariedade no sistema de vivir en eúscaro; a precariedade en todos os niveis da precariedade; a precariedade; a precariedade; a precariedade; a precariedade no sistema da precariedade; a precariedade en todos os niveis da precariedade; a precariedade; a precariedade nos servizos individuais.

Polo si ou polo non, unha nota: A ecuación obsoleta que di “Situación cada vez peor, mellor para a esquerda” significa que estamos peor. Pero nunha zona onde a maioría de traballadores, estudantes, pensionistas... a esquerda debería ser máis próxima, máis preparada, a moto para o cambio. Iker Casanova, militante da esquerda abertzale, ex presidiario político, parlamentario do Parlamento Vasco e agora candidato de EH Bildu ao deputado xeral de Bizkaia, subliñou que “o discurso social que ten como obxectivo protexer á cidadanía coincide coas necesidades da maioría dos cidadáns de Ezkerraldea”.

Á coalición Maria Do Río tampouco lle falta razón cando di que “Bilbao é moito máis feminista, máis ecoloxista, máis solidaria, máis esquerda, máis plural, máis aberta e máis vasca que o seu Goberno municipal”. Si, pero, lamentablemente, a historia demostrounos que non é suficiente. Por iso, por outra banda, EH Bildu perdeu en 2019 un concelleiro e 1.000 votos en Barakaldo, e o nacionalista Juan Mari Aburto quedou nun único concelleiro para conseguir a maioría absoluta en Bilbao. Este ano vólvese a presentar o símbolo bilbaíno do populismo punitivo.

Casanova, con todo, anunciou unha gran melloría de EH Bildu nestas eleccións e situou o seu centro na Marxe Esquerda: “A maioría da marxe esquerda pode ser de Euskal Herria Bildu. Imos dar un salto importante nestas eleccións, que se baseará fundamentalmente no gran crecemento que teremos en Ezkerraldea”. E si, a paciencia, a constancia e a esperanza sempre foron imprescindibles para a esquerda, pero creo que en Bizkaia para conseguir unha transformación nas vidas da maioría, da clase traballadora, vai necesitar máis que iso.