Os sidreros de Gipuzkoa puxeron en marcha en 2005 un plan estratéxico para o sector da sidra. Realizouse un diagnóstico de sidrería en sidrería para analizar a situación das adegas e as necesidades de cada sidrero. De aí xurdiu a Mesa da Sidra: Está formada por varios sidreros de Gipuzkoa e conta co apoio da maioría dos sidreros que producen sidra en Gipuzkoa. Desde a súa constitución leváronse a cabo tres estudos: investigación de mercados, investigación de manzanos e investigación en adegas. Cos seus resultados preténdese tomar as decisións que se apliquen a todo o sector. A maior

cantidade de litros de sidra prodúcese en Gipuzkoa, pero non teñen suficiente para facer todos eses litros de mazá. Medio século atrás, os manzanos eran os elementos principais da paisaxe de gran parte de Euskal Herria. Tras a guerra do 36, a escaseza trouxo consigo a plantación de piñeiro. Nos últimos cincuenta anos plantouse pouco manzano, non tivo preferencia no traballo dos baserritarras e os agricultores. Ademais, deuse unha substitución xeneracional. En consecuencia, perdeuse o coñecemento da cultura da mazá e o coidado axeitado dos manzanos.

Segundo datos facilitados pola Deputación Foral de Gipuzkoa, en Gipuzkoa hai aproximadamente 300.000 manzanos repartidos en 800 hectáreas. Predominan as variedades agridoces. O ano pasado empregáronse máis de quince toneladas e media de mazás, das cales o 45% foron de Gipuzkoa, o 45% de Francia, o 8% de Galicia e o 2% de Chequia, Asturias e Bizkaia.

Estudo dos manzanales

A
consultora Sagarlan de Usurbil está a realizar un estudo sobre os manzanales de Gipuzkoa a petición da Mesa da Sidra. Son os manzanales dos provedores de mazás dos sidreros os que están a analizar. Como non era posible analizar todos os manzanales, seleccionáronse uns 250, algúns deles con dous ou tres manzanales. Os traballos iniciáronse en xuño e espérase que estean finalizados para ao redor de marzo, indicou a ONG.

Sagarlan está a realizar a avaliación e clasificación técnica dos manzanales. É un estudo ligado á terra, polo que non ten nada que ver coa enoloxía. Posteriormente, Neiker realizará unha análise estadística da mesma.

Aitor Etxeandia e Antton Olaizola son os técnicos de Sagarlan. Levan moitos anos traballando como consultores no sector frutícola e tamén na transformación de mazás: Elaboran un produto chamado Doce de mazá e zume de mazá.Segundo o técnico de Sagarlan,

Antton Olaizola, o obxectivo desta avaliación é, por unha banda, analizar cales dos manzanales actuais poden ser incorporados a un proceso de homologación que asegure un mínimo de cantidade e calidade de mazás. Doutra banda, elaborar un plan de mellora que favoreza a homologación dos manzanales que non entran no inicio co tempo.

Parámetros en estudo

O
cultivo dos manzanos de sidra en Euskal Herria é moi heteroxéneo; utilízanse diferentes sistemas de cultivo e enxertos (árbores non encaixadas). Nos manzanales plántanse moitas variedades de mazás e na maioría dos casos sen aliñar. Ademais, o número de parcelas nos nosos caseríos pode ser moi elevado.

Segundo Olaizola, “non hai profesionais no sector no coidado das mazás é evidente a necesidade da educación. Por tanto, as árbores dan menos mazás e a calidade da mazá tamén é

diferente”. Está a realizarse un diagnóstico por cada terreo e explotación. Estudan os manzanales un a un. Ademais de analizar as variedades de mazás que teñen plantadas, miden outros parámetros: a adecuación da plantación; a pendente; o mantemento dos manzanos; o nivel de saúde dos manzanos; os métodos utilizados para realizar tratamentos sanitarios; a fertilización e si faise; a intensidade de pódaa; a preparación dos propietarios de manzanos para a plantación e o coidado dos manzanos; as insercións utilizadas; o sistema de guiado: envase, eixo central, etc.; a disposición dos datos da superficie da colleita;

Primeiros pasos para promocionar a mazá autóctona

Doutra banda
, o Grupo de Investigación da Mazá Vasca (ESI) comezou a traballar na década dos 70 para recuperar e promocionar a mazá autóctona que serve para a sidra, vendo que en Gipuzkoa estaban a baleirarse os caseríos e perdendo os manzanales. O traballo deste grupo centrouse no posterior programa de Promoción Pomológica posto en marcha pola Deputación Foral de Gipuzkoa, que en 2007 cumpriu vinte e cinco anos.

Si lémbranse os antecedentes, a principios do século XX houbo unha proposta para a construción da estación pomológica de Fraisoro en Zizurkil. Abriuse unha sección de sidra e un programa de investigación da sidra; estableceuse unha sidrería experimental e constituíuse unha comisión de técnicos expertos en pomología. Estas iniciativas foron lideradas, entre outras, por H. Delaire, Vicente Lafitte e Ignacio Gallastegi. Despois da Guerra do 36, en 1975 renovouse a actividade sidrera en Fraisoro. Para iso, impartiron un curso sobre métodos de elaboración da sidra.

Con todo, na década do setenta estaban a baleirarse os caseríos; os campesiños abandonaban o campo e dirixíanse á rúa a traballar na industria. Co caserío empezaron a perder os manzanos. Para facer fronte a esta situación, a OSI nace co obxectivo de atopar unha fonte de ingresos extra ao caserío. Ao longo de catro ou cinco anos foron coñecendo experiencias doutros lugares onde elaboraban sidra.

Para premiar todo este traballo, o Departamento de Desenvolvemento Rural da Deputación Foral de Gipuzkoa homenaxeou o pasado 9 de novembro ao Grupo de Investigadores da Mazá Vasca nun acto celebrado en Donostia-San Sebastián. Os membros do equipo que participaron no proxecto son os seguintes: Joxe Uria (presidente), Anxo Segurola (vicepresidente), Martín Zendoia (secretario), Kerman Rekondo (tesoureiro), Enrique Samaniego (vogal), Miguel Zapiain (vocal e único sidrero do grupo) e Guillermo Otaegi (vogal), serán os encargados de dirixir o proxecto. Kerman Rekondo e Guillermo Otaegi xa faleceron, polo que os recordos foron recollidos polos seus familiares e amigos do falecido.En

1982, unha vez finalizado o estudo por parte da OSI, dirixíronse á Deputación Foral de Gipuzkoa para informar da súa preocupación: Os manzanales guipuscoanos estaban abandonados, estaban a perderse, e moitas das variedades de mazá que sempre se utilizaron para a sidra estaban en perigo de perderse. Elaboráronse fichas destas variedades, enviáronse ao estudo das variedades e abríronse canles de relación coa estación pomológica asturiana.Presentouse

á Deputación un informe que recollía todas esas experiencias e no que se explicaba a situación da mazá e os seus derivados en Gipuzkoa e propúxoselle a creación dunha estación pomológica. Ante a gravidade da situación, a Deputación Foral puxo en marcha o programa de Promoción Pomológica. Desde fai 25 anos, este programa traballou na recuperación e promoción dos manzanales de Gipuzkoa mediante a implantación dun viveiro de variedades de mazá desta localidade, a prospección de mazás, censos de manzanales e variedades, o asesoramento técnico, a experimentación en sagardo, a concesión de axudas para mazás, sidrerías e asociacións, a organización de concursos de sidra, a publicación de libros sobre este tema, etc. Nada é demasiado para potenciar os nosos manzanales, mazás e sidra de calidade.