O solo é un patrimonio natural dos valores, funcións e servizos dos ecosistemas, do mesmo xeito que a auga e o aire. Con todo, millóns de toneladas de solo se erosionan e desembocan cada ano no País Vasco. Para a creación deste solo foron necesarios centos ou miles de anos, pero deixámonos perder facilmente esa envoltura viva. Por unha banda, pola urbanización ou eliminación baixo cemento ou asfalto (en torno ao 10% do territorio) e, por outro, pola erosión. De feito, as áreas de forte pendente déixanse espidas no ciclo forestal, sen vexetación; doutra banda, as barreiras dos vales, bosquetes e outros elementos protectores vanse desvanecendo, dando paso libre ao vento. Por último, porque o arboledo dos ríos e arroios está adelgazado, din “bosque de cola”, cando non desapareceu nas condicións máis desfavorables.

O solo é un alicerce inesquecible do patrimonio da geodiversidad. Doutra banda, hai que reivindicalo como unha cuberta viva da biosfera. É un excelente hábitat de biodiversidade e vida, unha capa edáfica imprescindible dos ecosistemas terrestres. Ademais, o solo é un depósito principal de carbono. O futuro que inspira como soporte ou base produtiva a curto prazo é curto.

A árbore necesita solo, o peixe necesita auga. Pero na nosa paisaxe montañosa e abrupta vemos os collados espidos, eliminando toda a vexetación, golpeando o solo na carne viva, sen solo, e as manchas das pistas en todas partes. As fortes choivas son máis frecuentes no cambio climático; no escenario que vén, a meteorología extrema provocará e impulsará ramplas de auga máis fortes nas montañas e concas.

Cando mira ao río Ibaizabal pola ponte do Arenal de Bilbao, tras a tormenta, ve unha coada de bosque sen auga. Os pés do bosque hanse erosionado e atravesa a conca para tinguir o mar Cantábrico de cores pardas. Esta pluma parda tamén a observarás na costa de Urdaibai, xa que tras abrazar a illa de Izaro esténdese polo par de Ogoño até estenderse polas augas guipuscoanas. Nas desembocaduras do Urumea, do Oria e do Aturri prodúcense por igual grandes plumas sedimentarias. Así, o “solo” das concas prodúcese e obsérvase en todos os ríos e estuarios do País Vasco.

A Cidade Vasca é unha fermosa metáfora, pero a visión ou o obxectivo non debe ser converter todo o territorio nunha cidade. Ao contrario, a cidade debe contemplar o territorio e protexer e promover os seus ecosistemas naturais e as súas paisaxes rurais: bosques, lanzar, campiña, ríos e humidais vivos. O territorio e os seus ecosistemas achegarán múltiples valores e servizos, pero para iso é necesario protexer firmemente o solo.

Xabier Arana Eiguren, Licenciado en Ciencias Biolóxicas