Lurzorua, ondare bizia
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Lurzorua ekosistemen balioen, funtzioen zein zerbitzuen natura ondarea da, ura eta airea diren bezalaxe. Hala ere, milioika tona lurzoru higatzen eta itsasoratzen da urtero Euskal Herrian. Lurzoru hori sortzeko ehunka edo milaka urte behar izan dira, baina erraz galtzen uzten dugu estalki bizi hori. Alde batetik, urbanizatu edo ezabatu egin delako porlan edo asfalto pean (lurraldearen %10 inguru, alegia); bestetik, higatu egiten delako. Izan ere, malda handiko arloak biluzik uzten dira basogintzaren zikloaren baitan, landarerik gabe; bestetik, haranetako hesiak, arboladiak eta bestelako elementu babesleak desagertzen doaz, haizeari bide librea ematen. Amaitzeko, ibai eta errekatako arboladia mehetuta dagoelako –“ilarako basoa” diote–, desagertu ez denean egoerarik okerrenean.
Lurzorua geodibertsitate ondarearen zutabe ahaztu ezina da. Bestetik, biosferako estalki bizitzat aldarrikatu behar da. Biodibertsitatez eta bizidunez osatutako habitat aparta da; lehorreko ekosistemen ezinbesteko geruza edafikoa. Gainera, lurzorua karbono biltegi nagusitarikoa da. Etorkizun motza du epe laburrerako euskarri edo oinarri produktibo soil gisa ikuskatzen duenak.
Zuhaitzak lurzorua behar du; arrainak ura behar du. Baina gure paisaia menditsu eta malkartsuan mendi-lepoak biluzik ikusi ohi ditugu, landaredi guztia ezabatuta
Zuhaitzak lurzorua behar du; arrainak ura behar du. Baina gure paisaia menditsu eta malkartsuan mendi-lepoak biluzik ikusi ohi ditugu, landaredi guztia ezabatuta, zorua goldatuta haragi bizian, lurzoruz gabetuta; eta pisten orbanak dira nonahi. Klima aldaketak eurite handiak sarriago eragiten ditu ja; datorren eszenatokian, mendi nahiz arroetan ur arrapalada bortitzagoak eragingo eta hauspotuko ditu muturreko meteorologiak.
Bilboko Areatzako zubitik Ibaizabal ibaiari begira zaudenean ekaitzaren ostean, ura barik basatza kolada ikusten duzu. Basoaren oinak higatu dira eta arroa zeharkatzen du Kantauri itsasoa kolore nabarrez tindatzeko. Luma nabar hori Urdaibaiko kostaldean ere ikusiko duzu, Izaro irla besarkatu ostean Ogoño paretik baitoa Gipuzkoako uretan zabaldu arte. Urumeako, Oriako eta Aturriko bokaletan, sedimentu luma nabarmenak berdin sortzen dira. Horrenbestez, arroen “lurzorustea”, Euskal Herriko ibai eta estuario guztietan gertatzen eta behatzen da.
Euskal Hiria metafora ederra da, baina bisioa edo helburua ez da izan behar lurralde osoa hiri bihurtzea. Alderantziz, hiriak lurraldeari so egin behar dio, eta bere ekosistema naturalak eta landa-paisaiak babestu eta sustatu behar ditu: baso, lantzar, landazabal nahiz ibai eta hezegune bizidunak. Lurraldeak eta bere ekosistemek balio eta zerbitzu anitzak eskainiko dituzte, baina horretarako lurzorua irmoki babestu behar da.
Xabier Arana Eiguren, Biologia Zientzietan lizentziatua
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Euskararen normalizazioaren motorrak herri dinamikara bueltatu behar du aurrera egin nahi badugu
Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.
Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]
Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]
Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]
Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]
Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]
Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]
Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]
Gizakia kosmosa da. Kosmosa, mundua ez da gizakiarena, askotan hala dela ematen badu ere.
Udako solstizioan, egunez eguzkiak itsutu egiten gaitu duen argiaren indarrarekin, baina gauak ederrak dira, zeruan izar dirdiratsuak kabitu ezinka ikusten ditugunean. San Juan suaren... [+]
"Saharar erradikalizatuek Estatu Islamikoaren burutza hartu dute Sahel-en". Izenburu asaldagarria, berriki argitaratua, baina hasierako asalduratik harago, testuaren irakurketa eta analisi sakonago bat eginda, honako ondorio hauek atera daitezke.
Kezka, ezinegona eta... [+]
Aurrean duzunak min ematen badizu, ez begiratu aurrera. Muturren aurrean duguna saihesteko logikoa dirudi, ezta? Zer ikusiko ote du gutako bakoitzak albo aldera so egiten duenean? Beharbada, miope batek betaurreko bila ikusten duen antzeko zerbait.
Miope bezain itsu,... [+]
Gu gara euskara. Euskara gure baitan bizi da. Guk biziarazten dugu. Euskara bizi dugu eta euskarak bizi gaitu. Guk elikatzen dugu eta gu elikatzen gaitu. Euskara gara. Euskara egiten dugunean euskarak egiten gaitu. Guk dugu, euskarak gaitu.
Euskararik gabe ez gara, eta hori... [+]
Barau kolektiboak beti erdaraz izaten ziren, baraualdi bat euskara hutsean antolatzen hasi ginen arte. Irakurketa dramatizatuak taldean, abestu, dantzatu, arnasketa kontzientea, masaje trukaketa, Bergarako igerilekura jaistea, kanten liburuxka... eta pilota partiduak.
Aurten,... [+]
Zenbat min jasan dezake bihotz batek?
Zenbat aztarna sentitu dezake azkenengo bihotz-taupadara arte?
Jaiotzen garenetik, min desberdinak sentitzen ditugu. Desilusioak eta arazoak, gero eta helduago garenean, orduan eta jasanezinagoak bihurtzen dira.
Jolasa bukatzea... [+]
Askotan hitz egin izaten da (dugu) banketxeen inguruan, kritika askoren jo-puntuan jarriz behin baino gehiagotan. Inor gutxi ezagutzen dut banketxeei buruz zerbait txarra esan ez duenik… baina, era berean, inor gutxi ezagutzen dut banketxeen zerbitzurik erabiltzen ez... [+]