3 de marzo, Vitoria-Gasteiz. Pedro María Martínez de Lecer, Francisco Aznar, Romualdo Barroso, José Castillo e Benvido Pereda estaban presentes na igrexa de San Francisco de Asís, en Zaramaga, nunha asemblea de traballadores en folga. A policía abriu fogo contra as igrexas gaseoso e reunidas, que morreron o mesmo día ou en días posteriores.

5 de marzo, Tarragona. Juan Gabriel Rodrigo faleceu ao recibir o impacto dunha bala de goma lanzada pola policía nunha manifestación en protesta pola masacre de Vitoria-Gasteiz.

8 de marzo, Basauri. Vicente Antón Ferrero tivo a mesma sorte nas protestas do seu pobo, neste caso por unha bala da Garda Civil.

O franquismo visibilizó así os límites da transición á democracia, co sangue dos traballadores. Manuel Fraga Iribarne, actual ministro do Interior, morreu en 2012, sen ser xulgado pola masacre de Vitoria, e foi condenado en rebeldía.

A historia é coñecida, pero non tanto a responsabilidade política que subxace aos feitos, nubrada pola impunidade que perdurou até os nosos días.

Martín Vila: símbolo vivo da impunidade

Sete mortos nun prazo de seis días. Pero houbo máis casos: Entre 1975 e 1979, a represión policial e a parapolicial causaron máis de 90 mortes. Detrás de todos eles, ademais de Fraga, había outro nome: Rodolfo Martín Vila.

Durante estes anos, Vila acumulou diversas responsabilidades políticas: Foi Ministro de Relacións Sindicais entre 1975 e 1976, en tempos da masacre de Vitoria; do 3 ao 5 de marzo, substituíu a Manuel Fraga e foi Ministro do Interior entre 1976 e 1979.

A impunidade, que durou máis de catro décadas, topouse coa xuíza arxentina María Romilda Servini, que leva o caso contra os crimes do franquismo.

MARTIN Villa é unha das 22 persoas imputadas na querela arxentina que ten unha cita coa xustiza o próximo 20 de marzo. A Asociación 3 de Marzo asegurou a ALEA que é "un punto de inflexión real no proceso iniciado fai 10 anos".

De feito, tras varios atrasos, ese día está programada a visita do xuíz a España para tomar declaración a Rodolfo Martín Vila na Embaixada de Arxentina en Madrid.

Con todo, nos últimos días, varias asociacións memorialistas denunciaron as trabas do Ministerio de Xustiza, entre elas a Asociación 3 de Marzo: "As vítimas e os seus familiares padecen unha indefensión e incerteza tremendas, froito da falta de vontade política das institucións do Estado español", engadiu.

Espérase que o asunto se aclare nos próximos días, pero, a día de hoxe, a visita do xuíz Servini xa está suspendida. A Asociación 3 de Marzo, que forma parte da campaña Xulgar Martín Vila, mira con receo a actuación do novo goberno de coalición PSOE-Podemos: "A impunidade é un asunto de Estado; non sabemos si non queren romper con el, se non poden ou non se atreven a facelo", engadiu.

Centro de Memoria e Dereitos Humanos

A sociedade alavesa tamén ten entre mans outro gran reto coa xustiza. De feito, fai máis dun ano, en outubro de 2018, presentouse o proxecto Memoria Gara co obxectivo de preservar a igrexa de San Francisco de Asís como Centro da Memoria e os Dereitos Humanos.

Esta iniciativa popular ha recibido numerosas adhesións, entre elas, a da Asociación 3 de Marzo. E o punto de inflexión da súa traxectoria foi a última iniciativa que organizaron para cimentar o proxecto: Xornadas: 3 de marzo, memoria(s), colectivo(s), espazo(s).

Quince prestixiosos expertos reuníronse en tres mesas redondas para ofrecer visións tan variadas como rigorosas sobre o proxecto. Tratáronse os contidos do centro, o modelo de xestión e a forma do espazo en si.

Con todo, a Asociación de Vítimas do 3 de Marzo ve unha "falta de movemento preocupante" nas institucións, segundo as valoracións adiantadas a ALEA en vésperas do 44 aniversario.

"A pesar da opinión institucional, aínda non hai ningún feito concreto que confirme que pasen das palabras aos feitos", criticaron esixindo ao Concello de Vitoria-Gasteiz, á Deputación de Álava, ao Goberno Vasco e ao Instituto Gogora un acordo entre estes estamentos e o Bispado.

A igrexa de San Francisco foi pechada ao culto en 2014, e hoxe en día non hai máis que unha exposición dos nacementos na mesma.

 

 

 

 

 

 

Mobilizacións

Como vén sendo habitual, os sindicatos organizarán a mobilización xeral do 3 de Marzo, xunto coa asociación 3 de Marzo e os movementos sociais. O martes, ás 18:30 horas, celebrarase unha homenaxe na praza 3 de Marzo e a continuación, ás 19:00 horas, partirá desde alí a manifestación.

Os sindicatos ELA, LAB, ESK, STEILAS, EHNE e Hiru vincularon o 3 de Marzo deste ano aos preocupantes datos sobre accidentes de traballo mortais. De feito, desde comezos de ano, 14 persoas faleceron por accidente laboral, mentres que outras dúas permanecen enterradas no vertedoiro de Zaldibar. E catro destes accidentes mortais producíronse en Álava.

"Séguennos matando con total impunidade, na sangría ininterrompida dos traballadores", denunciou a maioría sindical nunha comparecencia realizada este martes. "Se a loita é importante, é imprescindible manter a memoria", dixeron na mesma, pedindo xustiza e reparación para as vítimas da masacre de Vitoria-Gasteiz.

Moitas iniciativas no 44 aniversario

Respecto das iniciativas deste ano , Que gardas ti desde o 3 de Marzo de 1976? exposición no Centro de Persoas Maiores de Zaramaga o luns 2 de marzo. A exposición poderase ver a partir das 17:00 horas, até o 31 de marzo.

Doutra banda, o mesmo día, dentro do repertorio que o coro A Tempo ofrecerá no claustro de Oihaneder Euskararen Etxea, estrearase a obra MartxHiru composta por Juanjo Uranga, adaptada por Xabin Salaberri.

As invitacións xa se esgotaron, pero a Asociación 3 de Marzo anunciou que o 3 de Marzo, ás 17:45 horas, o coro ofrecerá unha nova actuación na igrexa de San Francisco.