Acabamos de coñecer que o Plateruena de Durango pechará as súas portas en decembro. Unha triste noticia para os que fomos usuarios de Plateruena durante estes anos. Pero sobre todo, unha noticia preocupante para o eúscaro e para a cultura vasca. Co peche de Plateruena, o eúscaro perderá o seu espazo referencial e a cultura vasca perderá unha infraestrutura moi importante.

Pero máis aló do feito específico do peche de Plateruena, este peche é un indicador de correntes máis profundas e preocupantes. É un indicador das transformacións sociais, culturais, tecnolóxicas, económicas e políticas estruturais que a pandemia da COVID-19 intensificou pero que veñen de antemán. Transformacións que nos están levando a outro mundo.

O peche de Plateruena é o símbolo do que non estamos a facer como pobo e como comunidade lingüística para facer fronte a estas transformacións. Aínda non é tarde, pero estamos sen dúbida atrasados.

O proceso de normalización do eúscaro non vai ben. Non, non vai ben. Levamos décadas tentando saír da encrucillada e non poder. Evidentemente, é moito o avanzado, pero o eúscaro necesita medidas doutra dimensión para facer fronte aos desafíos que supoñen os tempos ameazantes que temos aquí. Hai que tomar decisións a curto prazo que supoñan un salto cualitativo e cuantitativo na normalización do eúscaro. Se se deixa toda a carga ás costas da cidadanía e redúcese á fascinación das mensaxes “positivas” que pretenden distorsionar a realidade, o eúscaro quedouse sen o seu sitio. Nas zonas respiratorias como Plateruena o eúscaro poderá resistir durante un tempo, pero si non se produce ese salto, esas zonas respiratorias converteranse en reservas dos vascos, que antes ou despois desaparecerán tamén no océano Índico.

Así mesmo, a situación da actividade cultural vasca é moi vulnerable. O que antes era preocupante, a pandemia deixou nunha situación crítica: a situación dos creadores e infraestruturas culturais vascas. As axudas das institucións limítanse á pequeñez e cun toque de esmola; na atafegante loita permanente pola supervivencia das infraestruturas culturais (como vimos con Plateruena); en lugar da invisibilidad dos medios de comunicación, con excepcións, especialmente preocupante a súa escasa presenza nos medios de comunicación públicos; e a alusión á globalización uniformizadora tamén ten o seu rostro cultural, destacando algunhas expresións culturais únicas en todo o mundo e algunhas formas únicas de recepción cultural. Todo iso con toda a bendición e desidia dos poderes locais (institucionais, económicos e mediáticos) de todo tipo.

Por iso, esiximos ás institucións que, dunha vez por todas, adopten medidas estruturais eficaces a favor da nosa lingua e cultura. Non é o tempo das palabras bonitas ou das medidas simbólicas ineficaces. É o momento de sentar á vez co mundo da cultura e a cultura vasca, compartir o diagnóstico e acordar as medidas que a situación require. É o momento de pasar de estar a favor do eúscaro a facer o que é necesario a favor do eúscaro. É hora de pór no centro o eúscaro e a cultura en eúscaro.

Para conseguilo, é hora de que os euskaltzales levantémonos e saiamos á rúa. Para presionar ás institucións e para facer fronte a esas tendencias linguicidas e uniformizadoras que nos levan á ruína como pobo e como comunidade lingüística. Como noutras épocas, os euskaltzales temos o momento de activar a nosa lingua en defensa do eúscaro e da cultura vasca.

*Koldo Zarate Onaindia é membro de EHE