2020ko abuztuaren 15a
Etorkizun beltza iragarriko lioke askok Erdialdeko Amerikako herrialde txikienari. Azken ehun urtean apenas ezagutu dute bakerik El Salvadorren, armak hartu eta azala tatuatzea da gazte askoren irtenbide bakarra. Bide horrek, ordea, kartzelara edo lurrera bueltan eramaten du asko, aurpegian zimurrak atera aurretik. Ez da horrela Segundo Montes komunitatean, Argiak bertatik bertara ezagutzeko aukera izan duenez.
"El Salvadorreko presidenteak egindako estatu autokolpe saiakera gogor arbuiatzen dugu. Nayib Bukelek Asanblea militarizatu eta zuzenbide estatu konstituzionala urratu zuen, organo legegile hori bere borondatearen arabera jardutera eta erabakitzera behartzeko".
Erdialdeko Amerikako herrialderik txikienean egoera politikoa tenkatzen ari da. Urtebete ere ez da Nayib Bukele, “aldaketaren presidenteak” boterea eskuratu zuela. Parlamentuan egindako proposamenak ezezkoa jaso ostean, joan den igandean, otsailaren 9an, militarrek lagunduta azaldu zen ezohiko bilkurara, oposizioa proposamena onartzera bultzatzera. Gainontzeko alderdiek “estatu kolpetzat” jo dute gertaera.
Evelyn Hernandezi 30 urteko espetxe zigorra ezarri zioten 2017an abortatzeagatik. 2018an epaiketa errepikatzea agindu zuten epaitegiek, eta oraingoan epaileak absolbitzea erabaki du. Bortxaketa baten ondorioz geratu zen haurdun Hernandez, eta umea hilik jaio zela defendatu du beti.
Aurreko mendeko ziklo neoliberala atzean utzita, Abya Yalako edo Hego eta Ertamerikako politikaren grabitate zentroa ezkerrean egon da 2000. urtetik. Mugimendu eta protesta herritar eraginkorrak, kontinente mailako aliantza berriak, gobernu ezkertiar edo aurrerakoiak herrialde gehienetan. Azken urteetan, ordea, eskuinak hainbat gobernu eta posizio ideologiko berreskuratu ditu, gorabidean dago. Zer lorpen eta gabezia agertu ditu ziklo aurrerakoiak? Zergatik ari da aurretik irabazitako hegemonia... [+]
El Salvadorreko auzitegi batek erdigunean jarri du abortu eskubidearen auzia herrialdean eta mundu mailan: 2008an Teodora Vazquezi, nahi gabeko abortua izan zuen emakumeari, 30 urteko kartzela zigorra ezarri zioten umekia hiltzeaz leporatuta. Defentsak apelazioa aurkeztu ostean, epaileak berretsi egin du orain zigorra.
Garaipenik eta galtzekorik gabe kantatzen zuen Garik duela urte batzuk, eta hala bizi dute emakume gehienek haien errealitatea El Salvadorren. Bizitzak ezer gutxi balio duen herrialde honetan, zer esanik ez baliabide urriko emakumeenak.
El Salvadorren lurrikara eragin du 19 urteko Evelyn Beatriz Hernandezen kasuak. Haurra galdu zuenean "hilketa larria" egotzi zioten. Gazteak jakinarazi du hainbat aldiz bortxatu eta haurdun utzi zutela. Hernandezen abokatuak defendatu du haurra hilda jaio zela. 30 urteko espetxe zigorra ezarri diote.
Meatzaritza irentsarazteko, salvadortarrei era guztietako ametsak eskaini zizkieten, industriak bezala garapenerako laguntzak, lanpostuak, administrazioaren diru iturri berriei esker eskola eta ospitale berriak. Baina amesgaiztoak laster erakutsi zuen belarria, uraren kutsadura eta korporazioen bortizkeria tarteko. Azkenean martxoan, herri mugimenduen mobilizazio luzeen ondoren, El Salvador bilakatu da munduan metalen meatzaritza debekatu duen lehenbiziko herrialdea.
El Salvador eta Hondurasko lenkera hizkuntzaren gainean mintzatu zen Alan King (Lancashire, Ingalaterra, 1954) hizkuntzalaria Gasteizko Oihaneder Euskararen Etxean martxoaren 15ean, Hitz Adina Mintzo zikloaren barnean. Aski berezia zaigu lenkeraren egoera, Kingek esandakoaren arabera XX. mendean desagertu baitziren azken hiztunak. Inondik ere, espainiarrek Honduras eta El Salvador zapaldu aurreko talde etnikorik handiena dira lenkak. Gizarte aurreratua zen, Los Naranjos eta Yarumela hirietako... [+]
El Salvador
