Juanba Berasategi, dibujante Koldo Izagirre, gidoilari elkarrizketa
Kukubiltxo: Dibujo Animatuak Taka-Taka
Juanba eta Koldoren eskutik datorkigu taka-taka KUKUBILTXO, euskal dibujo animatuen aurrenengo pausuak ematen diharduen betiko pertsonaia hau.
Kosta zaie galanki KUKUBILTXO aurrera ateratzea. Pauso bat eman dezan ume bati egunean pardelaz aldatzen zaion baino hamaika aldiz gehiagotan dibujatua behar du izan. Dibujo guzti horiek animatu behar izaten dira gero biberoia emango bagenio bezala. Eta azkenik, kolorez margotu ondoren, erropa berri horiekin, kalera atera daiteke lehen pauso horietan saiatzera.
Dirua ere erruz gastatu dute beren semetxo honetan. Erruz bainan pozik. "Denak ahazten dira semea sano hazten denean". Eta egia esateko itxura ederra dauka KUKUBILTXOk.
ARGIA.- Definitu ezazue, hasteko, projektu osoa zertan datzan...
JUANBA BERASATEGI.- Projektu osoa luzemetraje bat egitea litzateke. Dibujo animatuekin eta lau zatitan banatua. Orain lehenengo bi zatiekin hasi gara, eta horretarako Diputazioaren subentzioa jaso dugu. Beraiek zortzi milioi eman dizkigute eta horiekin gastuen hiru laurden kubritzen ditugu. Bestea guk jarri behar noski. Orduan aurten lehenengo bi kapitulu egingo ditugu eta datorren urtean, dirua aurkitzen badugu, bosteekin segituko dugu.
ARGIA.- Zein motatako filmea egin nahi duzue? Projektuaren ideia alegia...
KOLDO IZAGIRRE.- Dibujo animatuak egiteko era asko daude. Esate baterako egin daitezke era kreatiboago batez estilo berriak sortuz etabar, baina guk beste era konbentzionalago batera jo dugu, oinarrietatik hastera. Bestaldetik aukera hori kondizionatzen duten faktoreak hartu behar ditugu kontutan. Lehenik, publikoa. Guk haurrentzat pentsatu genuen, geroago telebistarako edo, salgarria gerta zitekeena. Orduan, publiko infantil bati begira pertsonaje nazional bat sortzea pentsatu genuen, eta Fernando Amezketarrarekin hasi ginen. Ideia nonbait ez zitzaion norbait gustatu, unibertsala ez zelako edo, eta haserako hori mementuz baztertuz ikusten hasi ginen ipuinetan eta, tendentzia pedagogikoak nondik zebiltzan. Horrela deliberatu ginen herri ipuinetan ageri diren pertsonajeen alde.
ARGIA.- Ez al dago erabiliegia errekurtso hori?
KOLDO IZAGIRRE.- Nik ez nuke hori esango, batez ere kontutan hartzen badugu dibujo animatuetan haserak beti horrelakoak izaten direla. Sobietikoak oraindik legenda popularrekin ari dira. Eta guk, pertsonaje polako bat sortu aurretik bertako bat sortzea eta ezagutaraztea pentsatu genuen. Eta hortxe zeuden Kukubiltxo, Tartalo, Lamiak, etabar. Hori oinarri bezala hartu, eta tratamendu bat eman.
ARGIA.- Eta zuek aukeratutakoa Kukubiltxo izan da, ezta?
JUANBA.- Lehen filmerako bakarrik. Lehenengo hogei minututarako bai, gero beste bat hartuko dugu, eta horrela. Herriarengandik jasotako historiak hartu eta dibujotara eraman.
KOLDO.- Beti ere apur bat moldatuz jakina: kolpe umoristikoa bilatuz, moralina piska bat kenduz, bestelakoa ipiniz...
ARGIA.- Eta filmearen estiloari buruz, nola definituko zenuten? Guk ezagutzen ditugun era desberdinekin alderatuz edo...
JUANBA.- Hori neurtzeko modu bat zenbat dibujo segunduko neurtzea da. Adibidez, Walt Disneyk segunduan hogeitalau dibujo egiten ditu, eta guk hamabost bat egingo ditugu media bezala. Japondarrek, aldiz, hamabi egingo dituzte, eta Wichy el Vikingo eta horrelakoek zortzi gutxi gora behera. Beraz, gurea nahiko ona izango da, mediatik gorakoa. Honek gauza bat adierazten du noski: detailetan nahiz eta Walt Disneyrenak bezain aberatsak ez izan, dexente kalitate onekoa izango dela gurea.
ARGIA.- Eta fondoen tratamenduetan eta?
JUANBA.- Beno, oraintxe horretan ari gara, figurak eta paisajeen arteko egokitasuna aurkitu nahiean. Oso problema zaila da hori, eta adibidez Fernando Amezketarrarekin lotura horrek huts egiten zuen. Orain berriz, hori zaindu egin nahi dugu eta Iñaki Alvarezek dihardu lan horretan.
ARGIA.- Dekoratuen aukera hori nola gauzatzen da zehatzago?
JUANBA.- Gure kasuan, adibidez, filme bakoitzerako estilo berezi bat aukeratu nahi dugu, filme guztietan grafismo bera ez erabiltzearren. "Kukubiltxo"n adibidez, askoz dekoratu errealago batzu bilatu ditugu, objektuen proportzio errealekin. Bigarrenean, neurri handiago batetan estilo naif bat aukeratuko dugu, dekoratuak mogituz etabar. Beste bat askoz kreatiboagoa, zuribeltza eta kolore gutxirekin. Beste batetan, berriz, imajin errealak sartu nahi ditugu... Beno, azken finean posibilitate guztiak ikutu nahi ditugu estilo jakin batetan ez entranpatzeagatik.
ARGIA.- Ikuslea mareatzeko arriskurik ez al dago nahasketa horrekin?
JUANBA.- Ez, ez, inola ere ez. Bi arrazoinengatik erabaki dugu horrela egitea gainera. Bat, ez dugulako uste gure experientziaz bide bakar bat aukera dezakegunik; eta bestea, koinazoa ez emateagatik, hau da, estilo batekin huts egiten badugu jendea ez dadila aspertu eta aukera desberdinak egon daitezen. Gainera, guzti horrek lan handiagoa eskatzen digu guri, hogei minutuoro dekoratuak eta estilo osoa aldatu behar bait dugu. Halere, pena merezi du esfortzu horrek noski.
ARGIA.- Kalkuluak ateraz gero, minutu batetarako 1.800 dibujo egin behar dira. Kreazio aldetik, ez al da ikaratzeko modukoa lan hori?
JUANBA.- Beno, bai, alde batetatik, bai. Baina kontutan izan behar duzu hogei minututatik denak ez direla animaziozkoak. Batzu paisaje hutsak dira, eta hor errepikatu egiten dira. Beste batzutan mogimendu ziklikoak dira, eta orduan aski da haserako zikloa egitea eta besteetarako aurrekoa errepikatu. Dena dela, truko hori berehala nabaritzen da, eta guk ahal dugun guztitan ez dugu erabiltzen. Guk erabiltzen dugun proportzioa 3/1 da, hau da, 2 zati animaziozkoak eta bat animaziorik gabekoa.
ARGIA.- Zer prozesu segitzen du dibujatzetik bukatu arte?
JUANBA.- Haseran dibujoak egiten dira, eta zuribeltzeko pelikulan filmatzen dira, 16 mm.takoa eta linea bakarrik. Hor ikusten da ea ongi animatua dagoen, ea baztertu behar den egindakoa edota ea zerbait zuzendu behar den. Proba hori gainditzen bada, eta kalitate onekoa baldin bada, azetatora pasa, koloreatu boste paper batetara pasa, dekoratua jarri eta filmazio definitiboa egin, 35 mm.tan.
ARGIA.- Presupostuetatik, zenbat da materialerako eta zenbat pertsonaleko gastuetarako?
JUANBA.- Produkzio normal batetan -Madrilen egindako batetan adibidez–, %60 pertsonal gastuetarako dira, eta %40 materialerako, Azkeneko gastu hauek ezin dira inola ere jaitsi, gastu fijoak bait dira: laborategiak, pelikula, makinak, etabar. Orduan guk, hamar milioitako presupostu baxu hau suportatzeko, egin duguna izan da soldatak jaitsi, eta behar baino jende gutxiago kontratatu. Gurea bezalako produkzio batetarako hamabi pertsona behar lirateke eta gu bederatzi besterik ez gara ari honetan.
ARGIA.- Prozesua uste baino askoz konplikatuagoa da, eta beharbada merezi luke haseratik hastea. Dibujatzen hasi aurretik zer pausu eman behar dira?
KOLDO.- Nik gidoia egiten dut, bion artean diskutitzen dugu eta hortik ateratzen da gidoi definitiboa. Ondoren, diseinu grafikoa egiten da komikia gisako gidoi bat, bertan situazio eta indikazio guztiak adierazten direlarik.
JUANBA.- Baina hori guztia oso aldakorra da dibujatzen hasten denean. Baten bati bururatzen bazaio grazia emango dion aldaketa bat egitea, bistan da egingo duela. Hori produkzio normaletan ez da gertatzen. Han gidoia oso estriktoa da eta dibujanteak tekniko hutsak dira. Gurea bezalako enpresa batetan, bakoitza ilusiorik handienarekin ari da gutxi kobratuz etabar, eta orduan askoz libreago jokatzen dugu alde horretatik.
ARGIA.- Pertsonaia bera diseinatzea ere lanik zailenetakoa izango da, ezta?
JUANBA.- Bai, pertsonaia guztiek ezaugarri jakin batzu izan behar dituzte, dibujotara pasatu ahal izateko. Hori lortzeko erarik errazena korrespondentzia geometrikoak aurkitzea da. Adibidez, gorputzak obalo baten forma edukitzea, gorputza burua baino hiru aldiz handiagoa izatea, etabar. Dibujante guztiek erraz egiteko modukoa. Ondoren, frogatu behar da ea pertsonaiak alde eta modu guztietara animatzeko ahalmena duen. Pertsonaia guztiek ez dute edozein forma hartzeko balio, eta hori aldez aurretik oso ondo neurtu egin behar da.
ARGIA.- Halere, hainbeste aldiz pertsonaia bera dibujatzean itxura aldatzeko arriskua egongo da, ezta?
JUANBA.- Bai, hala da. Kontu handi handia izan behar da figuraren deformazioa ez gertatzeko. Batzutan lanaren erdian konturatzen zara pertsonaia berak beren artean ez direla ezta lehengusuak ere, eta horregatik bati zaintzen ibili behar dugu elkarren arteko korrespondentzia hori gordetzen. Horrexegatik komeni da eszenak tartekatuz lan egitea. Askotan lanean ez da nabaritzen desberdintasunik baina filmea bere osotasunean ikustean izugarri nabarmentzen da.
ARGIA.- Eta horretan zabiltzaten guztiok berriak al zarete?
JUANBA.- Bai, gaudenok berriak gara lan honetan lehen aldiz ari gara honelako roilo batetan.
ARGIA.- Bederatzi lagun horietaz kanpo, laguntzarik ba al duzue?
JUANBA.- Printzipioz ez dugu bestelako laguntzarik behar. Moldatu, moldatzen gara behintzat. Gero beste kontu bat izango da koloreatzeko. Kontutan izan milaka dibujo izango direla koloreatzeko, eta dagoeneko ari naiz ikastolatatik neskamutil koskorrak bilatzen honekin zaletuak egongo liratekeenak. Espero dut aurkituko ditudala azkeneko orduan.
ARGIA.- Zaila egin al zaizue dibujanteak aurkitzea?
JUANBA.- Herri honetan dibujante pilo bat omen dago baina, egia esan, bila hasten naizenean ez dut batere aurkitzen. Orduan, nik zuzenean "Ipurbeltz" hartu nuen, eta bertan parte hartzen zuten batzurekin hitzegin nuen. Haiek behintzat banekien dibujatzen zutela, experientzia bat zeukaten eta begibistan zegoen haien lana.
ARGIA.- Dibujanteez gain, zer jende dago taldean?
JUANBA.- Bi neska daude lan mekanikoak egiten, eta mekaniko bat kamara eta fotografiako asunto guztietaz arduratzen. Esate baterako, oinarrizkoa da mekaniko bat edukitzea tartean. Mogimendu guztiek beren sekretua daukate eta egile bakoitzak tesoro bat bezala gordetzen ditu sekretu horiek. Inork ez dizu ezer kontatuko, eta orduan mekaniko bat oso inportantea da mogimenduen mekanika deszifratzeko.
ARGIA.- Azkenerako izugarri lan mekanikoa bilakatzen da zuena, ezta?
JUANBA.- Noski, kristorena da hamaika mila dibujo egitea. Eta jende guztia izugarrizko ilusioekin hasten da, baina azkenerako Kukubiltxo alde batera eta bestera milaka aldiz mogierazi ondoren, nazkatu egiten zara dibujatzeaz. Kontutan izan sei hilabetetako lan batetan benetako lan kreatiboa, pertsonaia sortzea, egun batzutako gauza dela. Beste guztia errepikatze lana da. Satisfakziorik handiena ematen dutenak iraupen txikikoak dira, jakina, erresultatuak berehala ikusterik dagoenean, baina horiek ia ez dute irtenbide komertzialik. Telebista beharbada.
ARGIA.- Zuen filmeari irtenbide komertzialik ikusten al diozue?
JUANBA. - Beno, horrexegatik aukeratu dugu luzemetrajearen formula. Laburmetrajerako oso banakuntza txarra dago, eta ez du dirurik ematen. Orduan ez da errentablea horrelakorik egitea, ez dituzu inoiz produkzio gastuak ordaintzen. Luzemetrajeekin askoz errentableagoa izan duiteke.
KOLDO.- Eta kontutan harturik beti ere zati txikitan banatu daitekeela adibidez telebistan emateko, kapitulutan edo. Hori ere oso inportantea da, telebistarako ematen duen erabilgarritasuna.
ARGIA.- Telebistari saltzeko posibilitaterik ikusten al duzue?
KOLDO.- Beno, Diputazioarekin sinatu dugun kontratuan esaten da kopia bat debalde Euskal Telebistarako doala, eta horrekin kliente bat galtzen dugu, baina beste telebistei saltzea ere litekeena da. Gainera, hori guri ez zaigu inporta, guri interesatzen zaiguna da gauzak egitea, ez dirurik irabaztea.
ARGIA.- Soinu aldetik, zein berezgarri ditu zuen filmeak?
JUANBA.- Musika Oskorriren kargu dago, eta beraiek ari dira orain probak egiten ea aurrera eramateko gauza diren ikusteko, baina printzipioz berak izango dira musikaren ardura eramango dutenak.
ARGIA.- Eta ahotsekin? Doblajerako arazoak al daude?
JUANBA.- Dibujo animatuetan, filme normaletan ez bezala, imajina da ahotsari egokitzen zaiona. Hau da, lehenbizi ahotsa neurtzen da eta gero horren arauera denbora jakin bat ematen zaio animazioan. Filmeetan alderantziz gertatzen da, ahotsa imajinak uzten duen unean sartu behar da. Bestalde, doblajearen arazoa dago, benetan funtsezkoa dena. Areago gure filmeko zenbait eszenatan, normalean baino groteskoagoak dira, arraroagoak. eta ondorioz doblatzaileei zailago suertatzen zaie lana. Doblajeak neurri handi batetan jaitsi dezake dibujoetan lortutako kalitatea, eta horregatik premiazkoa da azkeneko pausu hori ere behar bezala ematea.
ARGIA.- Filmea euskara hutsezkoa izango al da? Subtitulorik? Erdarazko bertsiorik?
KOLDO.- Oraindik ez dugu ezer pentsatu baina segun zein tokitarako. Printzipioz euskaraz hutsik. Gainera subtituloak gaizki gelditzen dira dibujo animatuetan, ez da filmeetan bezala, eta ipintzekotan ez dago dena subtitulatu behar. Haurrak ere publiko berezia dira eta ez dira beste filmeetan bezain beharrezkoak. Horrek ez du esan nahi, noski, kanpoko kanaletarako bertsio doblatuak egingo ez direnik.
Jesus IJURKO Joxe MOLLARRI
28-31
GaiezKulturaArteaBeste arte
PertsonaiazBERASATEGI1
PertsonaiazIZAGIRRE1
EgileezIJURKO1Kultura
EgileezMOLLARRI1Kultura
