Abel Enbeitak Alea astekarian galdetu zuen zenbat garen euskara kultur hizkuntza izatea nahi dugunok. Nago gutxiegi galdetu eta aztertzen dugula. Maiz erabilera aipatzean bestelako hamaika mila daturi erreparatzen diogu, eta balirudike euskaldun batentzat euskara kultur hizkuntza izan ala ez izan, ez duela (ahozko) erabileran eragiten. (Ahozko erabilera “hutsa” eta gainerako erabilerak gehien bereizten dituen herrietako bat gara, seguru nago).

Zergatik jaisten da ume eta gaztetxoen artean erabilera arnasgune batean? Beste jatorri batzuetako familiak herrira heldu direlako, edo umeek gero eta kultur (edo akultur) produktu gehiago kontsumitzen dutelako erdaraz telebistan, Interneten eta abarren?

Ez naiz arazo kolektiboak pertsonifikatu zale, baina izen-abizendun adibideak emango ditut, ez, ordea, inori errua egozteko asmoz: Iban Garcia youtuber azkoitiarrak bere bideoak gaztelaniaz egiten ditu (EITBrentzat ari ez bada) eta Zuhaitz Gurrutxagak eta Ander Izagirrek Subcampeón (Txapeldunorde) argitaratu dute berriki gaztelaniaz.

Duela urte batzuk galdetu nien bi ume euskaldun-zaharri youtuber edo antzeko zerbait egingo ote ziren... euskaraz. Behi-begiez begiratu ninduten: “Mesedez, zenbat jarraitzaile horrela?”.

Willis Drummond-ek utzi duela eta, Jurgi Ekizak Kazeta.eus-en hau esan du: “Talde anitzek erdi euskaraz eta erdi erdaraz egiten dute, erranez 'hau da ene errealitatea'. Bistan da gure errealitatea dela, hala Willis Drummondek ere hamar kantutatik bederatzi frantsesez eginen lituzke”. Eta Cira Crespok Berria egunkarian: “Ze historia gutxi egin duten euskaldunek euskaldunentzat; hau da, euskaraz. Irudi du irakurle erdaldunen oniritzirik gabe ezin daitekeela historiarik egin”.

Bikoiztutako filmak ETB1etik desagertzen joan ziren, eta lau katu friki baizik ez ziren ohartu. Netflix euskaraz nahi dugu (ados, e!), baina ETB1en aurrekontua ETB2rena baino zenbat aldiz da txikiago? Oraindik helduen alfabetatze eta euskalduntzea ez da doan, eta EAE santuan euskara ez da eskola-hizkuntza ume guztientzat.

Datorrela, arren, Ez don hamahiru ertzetako bat... Izan ere, eta barka gaizki esanak, baina iruditzen zait euskalgintza oraindik ere oso gizonezkoa eta oso zentrokoa dela. Lorea Agirre eta Idurre Eskisabelek proposatu zuten beste bide bat, azken urteetan gehien hazi eta eragin duen mugimendu feministarekin bat. Euskarak, ertzetan ere (lurralde zein gorputz), hizkuntz gatazkaren lehen lerroan hartzen du arnasa.