Pasa den Gabonetan atera nuen armairutik hamabost urtez gordeta izan dudan baserritar jantzia. Ordu-ko mutil-lagunarekin harremana bukatu zenean, herriko dantza taldea utzi eta bizitza berrasmatu nuen Bilbon. Trikipoteoak eta udako erromeriak atzean geratu ziren. Mugimendu antiarrazistan eta feministan sartu nintzen, lagun berriak egin, eta horiekin murgildu nintzen Bilbi eta Sanfraneko gau giro anitzean. Aste Nagusian, malenkoniaz hurbiltzen nintzen Plaza Berriko dantzaldietara, baina ez nuen Larrain Dantzan parte hartzeko bikoterik.

Pasa den Gabonetan berreskuratu nuen jantzi eder hura, nire familia bollo ederrarekin Olentzeroren kalejiran ateratzeko. Nire bikotekide ez-bitarrak mahoizko frakak jantzi zituen, eta alabak fraka marradunak. Bera izan zen eskolako bi urteko gelan genero binarismoarekin apurtu zuen bakarra. Azaldu genion datorren urtean erabakiko duela Olentzero eta ama bezala jantzi, ala Mari Domingi eta amatxo bezala.

Berezia izan da gona, amantala eta artilezko xala testuinguru berri honetan jartzea, bateraezinak ziruditen nire biografiako bi alor elkarlotu ditudalako: gustuko ditudan tradizioak jarraitzea, heteroarauaz at.

Izaskun Aranbarri lesbiana euskaltzalea elkarrizketatu berri dut “Nola esan/izan bollera euskaraz” proiekturako. Azaldu dit berak orain dela urte gutxira arte frustrazioz bizi izan duela lesbianismoa eta euskara olioa eta ura bezalakoak zirela sentitzea. Izan ere, Bilbon aurkitu zuen giro bolloa erdalduna zen eta Bilboko giro euskaltzalea, heteroa.

EHGAMek pasa den azaroan antolatutako KOSA topaketetan ezagutu nuen Aranbarri, euskarari buruzko solasaldian. Publikotik hitz egin zutenen artean ere, halako kontakizunak errepikatu ziren: esaterako, Gipuzkoako herri euskaldun batean hazi eta Londresera sexiliatu zen lagun queer ez-bitarraren testigantza.

Sexilioaren prezioa aipatu zuen EHGAMeko Amets Jordanek ARGIAn publikatutako elkarrizketan, Mikel Garcia Idiakezek jaso zuenez: “Madril, Bartzelona, Londresera sexiliatzen direnez, leku horietan sexualki askeago eta zoriontsuago izango direlakoan, sarri lagun eta senideak atzean utziz, sarri euren burua enplegu prekarizatuetara eta alokairu garestietara kondenatuz”.

Lagun eta senideez gain, euskara, euskal kultura eta tradizioak ere utzi ditugu atzean. Finean, erroak.

Gu garena izan ahal izateko, gu garen horren alde bat anputatu behar izan dugu nolabait.

Gauzak aldatzen ari dira, hor ditugu, besteak beste, bollo bertso-saioak; Gasteizko B.A.LA. kolektiboa bollojabetza euskaratik lantzen; Virginie Despentes, Monique Wittig eta Adrienne Rich euskarara itzuli dituzte argitaletxeek…

Baina posible al da folklorearen esparruan ere zubiak eraikitzea? Bai, noski, hor diugu Oier Araolazaren ikerketa lana. Baita Ines Osinagaren trikitia, diskurtso feminista eta, bereziki, #mauriziakezdauinorhil proiektua ere. Edota Lidia Garcíak Espainiako kopla eta zarzuelari buruz egin duen irakurketa lesbofeminista.  

Berandu deskubritu dut, ARGIAri esker, Bazterreko dantzariak proiektua, Ibai Fresnedo eta Kepa Blázquez aktibista marikek 2016-2019 urteen artean garatu zutena: “Euskal dantzetan gaur egun dagoen iruditeriak, jantziek eta abarrek hegemonikoa dena ordezkatzen dute. Guk tokirik ez duena ikusarazi nahi dugu: marikak, bollerak, kanpotik etorritakoak, lodiak, elbarriak…”, azaldu zuten. Nola egin zuten? Euskal dantzen bidez.

Ezagutzen al duzue erromeria transfeministarik? Bestela, antolatu ditzagun!