Libertatea, libertarioa ala liberala?
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Badira eskola libreak, eta eskolak. Maitasun librea eta maitasuna. Ñabardurarik gabeak, nonbait. Ohartzen bazarete, askatasuna dugu hizkuntzaren bidez markatzen, eta ez ordea bestea. Askatasuna delako salbuespena, edo ezaugarri bereizgarria, pentsatuko duzue. Eta bai, hala da, ez-ohikoa zaigu askatasunaren araberako funtzionamendua, diferentea, eta horregatik beraz da markatua. Etiketaren arrazoia horixe dela ongi badakit ere, arriskutsua deritzot izendapen horri, adjektiborik erantsi ezean eredugarriaren ezaugarria ere ematen diogulako jokamolde ez-libreari, normala denak hartu ohi duen neutraltasun usain horretan ongi kamuflaturik, gainera. Norma(la) izaten ahalko balitz bezala tamainako astakeria. Ene.
Adibideekin errazago ikusiko dugulakoan, irudika dezagun libretzat dauzkagun eskola horiek nagusitasuna luketen errealitate bat, non horiei beharko geniekeen eman, noski, Eskola izen handia. Lehen galdera: zer lirateke gainerako
"Gure ekintzen sortzaile, horien ondorioen jakitun eta erantzule garela. Arduraz. Hori da interesgarria den libertatea, libertarioa dena, eta iraultzailea. Eskolan, afektuen kudeaketan, bizitzan, politikan"
eskolak, inposatuak? ez libreak? Eta bigarrena eta garrantzitsuagoa: ez genituzke baimenduko, ezta? Antzeko galderak egin geniezazkioke maitasun librearen ordez maitasuna baino praktikatzen ez dutela diotenei. Lehena: zuen harremanak zer dira bada, behartuak? Eta bigarrena eta garrantzitsuagoa: nolakoa da librea ez den maitasuna? Eta... posible ote da?
Herabeki emanak ere, ezezkoak irudikatu nahi nituzke zuon erantzunak. Askatasunarekin harreman disfuntzionala dugun arren, ez gaudelako hura esplizituki gaitzesteraino edo gure esentziaren kontra aritzeraino bezain gaixo. Ez gaituzte hainbesteraino kaltetu. Argi dugu ez garela askatasunaren arabera bizi, egia da, eta libre sentitzen ote garen galdetu ohi zaigunean, kasik denek dugu ezezkoarekin erantzuten. Hala ere, askatasuna gure jende-kondizioaren oinarria delako-edo, denok sentitzen dugu gure baitan bere taupada, bizitza libreki gidatzeko dugun ahalmen atrofiatu samarraren oihartzun lauso gisa baino ez bada ere. Gauza bat delako gatibu izateko programatu gaituztela etengabe frogatzea. Eta beste bat, oso bestelakoa, formateatuak ez ezik horretarako sortuak ere bagarela onartzea. Gidari baten beharra berezkoa dugula aitortzea bezalakoa litzateke, eta horretatik, pentsatu nahi dut, urrun gaude oraindik.
Eskola arautuarena da, libreak omen diren horietarik ezberdintzeko nire inguruan bederen usu entzuten dudan formula. Librea vs arautua, ados, horixe zen orduan kontua, errealitate normalak araututa daudela batzuk, eta libreak ez. Bada, txalogarria da neutraltasunaren tranpan ez erortzeko borondatean normalari zehaztasuna emateko ahalegina. Eskertzekoa baita argitara ekarri izana zein den gure imajinarioan askatasunari buruz dugun irudi kolektiboa: dena posible den eremua da, gure jokabideak batere mugarik, araurik, ondoriorik eta ardurarik ez duen paradisua, nirvana moduko bat. Ulergarria, beraz, sortzen duen erakarmena. Eta ulergarria ere bai, sortzen digun beldurra, eta gaitzespena.
Librea dena ere mugatua da, arautua dago, eta orden baten arabera antolatua dago. Bizirik dagoen guzia bezala, bestalde. Arauaren norabideak markatzen du diferentzia: gainetik inposatua zaigun, gure askatasuna zapaltzeko, hain zuzen; edo geuk sortzen dugun, askatasunez, geure nahi eta beharren arabera. Gure ekintzen sortzaile, horien ondorioen jakitun eta erantzule garela. Arduraz. Hori da interesgarria den libertatea, libertarioa dena, eta iraultzailea. Eskolan, afektuen kudeaketan, bizitzan, politikan. Bestea, libertatearen bertsio liberala da, betiko boterearen suzedaneoa, alegia. Kaka hutsa.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Duela gutxi, Netanyahuren gobernuak, AEBen baimenarekin, legez kanpoko jarduerarekin jarraitzea erabaki du Gazan, eta zerrenda osoaren kontrola hartzea. Historia pixka bat egingo dut ez zaidalako zuzena iruditzen komunikabide edo kazetari batzuek Gazan gertatzen ari dena 2023ko... [+]
Abuztu honetan polemika berri bat piztu digute, beste behin, belarrondokoa ematea baino larriagoa izan dena. Azken hamabost urte baino gehiagoan, Glen Cree ekimenetik hasi, Estatu bortxaren biktimei aitortza legala emateko mekanismoen sorreratik segitu eta herri honetan ireki... [+]
Abuztuaren 15ean Vladimir Putin eta Donald Trump Alaskan bildu ziren. Ofizialki, Ukrainako gerrari amaiera emateko bidean beste urratsen bat emateko. Baina Gazan milaka pertsona hiltzeko gupidarik ez duen politikariak serio esan al dezake penagarria eta tristea dela Ukrainan... [+]
Duela egun gutxi 6.000 alegazio baino gehiago aurkeztu dira Azantzan eta Sarbilen poligono eoliko berri bat eraikitzeko proiektuaren aurka. Antzeko beste proiektu batzuetan bezala, herritar eta talde antolatuen ahaleginari, antolaketari eta lanari esker egin da alegazioendako... [+]
Artikulu bati zer nolako izenburua jarri ez da aise hautatzen, ezta? Hasiera batean, “euskaldun gezurti, tranpatiak” bezalako izenburua idazteko asmoa nuen, baina inor mintzeko gogorik ez dudanez, goikoari eutsi diot, ene gogoetaren muina hobeto ulertaraziko... [+]
2025ean hazkunde ekonomiko txikia (%0,6) ez da gai izango langabezia-tasak %8ko muga gainditzea saihesteko; Zor Publikoak bi bilioi euro (BPGren %115) gainditzen ditu EK-k ezarritako %60aren oso gainetik, eta Gastu Publikoak estratosferan jarraitzen du.
Horri gehitu behar... [+]
Eskubide linguistikoen ikuspegi integratzaile baten eskaintza dugu gaurkoa.
Espainiako supremazismo linguistikoa osasuntsu eta bizkor ageri zaigu, “hooligan” samalda anitz baten babesaz eta komunikabide indartsuez sustatua. Azken aurreko lagina Santi Martinezena... [+]
Euskal Herri osoan —beste herrialdeetan bezalatsu— jairik ez da falta. Negu giroan ere asko badira ospatzen direnak, uda-garaian ez da festa gabeko egunik. Egun-argi luzeak eta gau epelak jendea etxe zuloetatik kanpora, kalera ateratzeko aproposak dira eta jai giroan... [+]
Azken asteetan bolo-bolo dabil Poliziaren eta, zehatzago esanda, Ertzaintzaren gaineko eztabaida. Tamalez, eztabaida piztearen arrazoia ez dira horiek Euskal Herri Langilearen kontra erabiltzen dituzten biolentzia eta jazarpen sistematikoa. Horren ordez, Ertzaintzaren eta bere... [+]
Artikulu honek badu testuinguru bat lerroburuaren gainetik, Hernaniko Udalean Kontxita Beitiak aurkeztutako Euskal Euskal Errepublikaren aldeko mozioa onartu ez izana. Harira!
Prozesu heterokronikoa
Kultura judeokristau, musulmana eta platonismoaren ustez, denbora aurrera... [+]
A zer zortea gurea! Inork nahi ez duen edozein industria-proiekturentzako puntu bero gogokoena gara gu! Ezkerraldea eta Meatzaldea, beti prest beste leku batzuetan gogaitzen duen guztia beso zabalik hartzeko. Petronor? Ederto. Lindane-hobi bat? Aurrera. Dorre elektrikoak gure... [+]
Hemengo politikariek haien diskurtsotan immigranteen etorreraren alde edo kontra egiten dute. Immigrante ez-zurien etorreraren alde edo kontra, noski. Beste mugimenduak ez dut uste gehiegi inporta zaizkienik, edozein alderditakoak izanik ere. Tronu altu-altu batetik begiratzen... [+]
Euskarak urte luzeetan ezaguturiko zapalkuntzaren ondorio larriak, frankismoaren errepresio itogarriak, baita gure hizkuntzarekiko erakutsi zuen jarrera erasokorrak ere, piztu zituzten herri honen euskaldungoaren kontzientzia eta oldarra. Eguneroko esperientziaren egoera larriak... [+]
Duela gutxi Eusko Jaurlaritzak bultzatutako "Euskadiko Osasun Ituna" izenekoaren porrota ez da anekdota politiko soil bat, ezta osasun-kudeaketan unean-uneko estropezu bat ere. EAEko osasunaren ikuspegi kolektibo, inklusibo eta benetan publiko bat galtzea politika... [+]
Sentitzen dut, baina kosta egiten zait sinestea. Yeray Alvarez Athleticeko jokalariak analisi batean positibo eman izanak berriro azaleratu du kirolean existitzen den dopinaren inguruko eztabaida. Eliteko kirolean, hobeto esanda; eta horra hor auziaren gakoa. Kirolari... [+]